Κυνίσκα: Η πρώτη γυναίκα Ολυμπιονίκης

Η Κυνίσκα ήταν Σπαρτιάτισσα ευγενής και έζησε τον 5ο-4ο αι. π.χ .κόρη κι' αδελφή δυο βασιλέων της Σπάρτης, του Αρχίδαμου Α’ και του Αγησίλαου. Κατόρθωσε να γίνει πασίγνωστη από τα επιτεύγματά της στους Ολυμπιακούς Αγώνες. 

 
Υπήρξε η πρώτη γυναίκα της εποχής της που ασχολήθηκε με την ιππασία. Παρακινημένη από τον Αγησίλαο, συμμετείχε στους Ολυμπιακούς αγώνες νικώντας δύο φορές στο τέθριππο.

Ενώ της απαγορευόταν σαν γυναίκα που ήταν να εισέλθει στο στάδιο,στην Αλτι, όπου διεξάγονταν τα αθλήματα και τα σύγχρονα πολεμικά αθλήματα, της επιτρεπόταν να εισάγει τις ομάδες της με το τέρθιππό της στους ιππικούς αγώνες δυο φορές – εφόσον δεν αγωνιζόταν η ίδια....

Οι γυναίκες μπορούσαν να συμμετάσχουν στους Ολυμπιακούς Αγώνες μόνο ως ιδιοκτήτριες ίππων για τα ιππικά αγωνίσματα ή τις αρματοδρομίες. Η Κυνίσκα ήταν η πρώτη γυναίκα που έθρεψε άλογα για να πάρει μέρος στους αγώνες και νίκησε στο τέθριππο....

Ο Πλούταρχος έγραφε πως ο αδελφός της Αγησίλαος ήταν αυτός που την ώθησε να συμμετάσχει στο τέθριππον της Ολυμπίας, με το πειστικώτατο επιχείρημα 'ΟΥΔΕΜΙΑΣ ΕΣΤΙΝ ΑΡΕΤΗΣ ΑΛΛΑ ΠΛΟΥΤΟΥ ΚΑΙ ΔΑΠΑΝΗΣ Η ΝΙΚΗ' [Αγησ. 20.1]. ...Μ' άλλα λόγια, ο Αγησίλαος ήθελε ν' αποδείξει στην αδελφή του πως η νίκη στα Ιππικά δεν εξαρτάται απ' τη δεξιότητα ιππέων και ηνίοχων, αλλά κυρίως απο την αξία των ίππων και τον πλούτο του ιδιοκτήτη. 

Διαφωνών μ' αυτή τη θεωρία ο Παυσανίας είχε τη γνώμη πως το κίνητρο της Κυνίσκας ήταν η φιλοδοξία 'να κερδίσει τους άνδρες'. Ασχετα με προσωπικά αισθήματα η Κυνίσκα πέτυχε το σκοπό της, όπως κάθε φιλόδοξη γυναίκα στην ανθρώπινη ιστορία. 

Μάλιστα η νεαρή Σπαρτιάτισσα στεφανώθηκε όχι μιά, αλλά δυο φορές για τις νίκες των αρμάτων της μέσα σε τέσσερα χρόνια, δηλ. στην 96η και 97η Ολυμπιάδα (396 και 392).

Το κορίτσι της Σπάρτης ήταν πρώτο στην ιστορία που ανακάλυψε 'κενά' σε ανδρικούς κανόνες που γελοιοποίησε. Ετσι, απέδειξε στους τότε και τωρινούς-άνδρες οτι τα άλογα κάνουν τη διαφορά μεταξύ νίκης και ήττας και όχι η 'ανδροπρέπεια'. 

Εδειξε ακόμα πως ήταν αρκετά γενναία ν' ανταγωνισθεί τ' αρσενικά στον πιο σκληρό ιππικό αγώνα και να βγεί νικήτρια. 

Πάνω απ' όλα, η Κυνίσκα έγινε ένα μοναδικό παράδειγμα θηλυκής υπεροχής στην καλύτερη της μορφή, τον αθλητισμό.

Μετά τη μία από τις νίκες της, η Κυνίσκα χρηματοδότησε την κατασκευή μνημείου από τον Απελλή, στο οποίο εικονιζόταν και η ίδια με το τέθριππο και τον ηνίοχό της.Έστησε δύο χάλκινα μνημεία στην Ολυμπία, κοντά στο άγαλμα του Θάσιου Θεαγένη,στον πρόναο του ναού τουΔία,που δεν διασώθηκαν, αλλά είναι γνωστό ότι ήταν έργα του τεχνίτη Απελλού.

Η επιγραφή του Απελλέα στη βάση του πιό μεγάλου μνημείου (με 4 χάλκινα άλογα σχεδόν φυσικού μεγέθους) που σώθηκε απ' το μεθοδικό Παυσανία βρέθηκε 24 αιώνες αργότερα.
Το τετράστιχο αποτελεί ύμνο στα γρήγορα άτια και τις γενναίες γυναίκες: 

ΣΠΑΡΤΑΣ ΜΕΝ [ΒΑΣΙΛΗΕΣ ΕΜΟΙ] ΠΑΤΕΡΕΣ ΚΑΙ ΑΔΕΛΦΟΙ Α[ΡΜΑΤΙ Δ ΩΚΥΠΟΔΩΝ ΙΠΠΩΝ] ΝΙΚΩΣΑ ΚΥΝΙΣΚΑ ΕΙΚΟΝΑ ΤΑΝΔ ΕΣΤΑΣΕ ΜΟΝ[ΑΝ] Δ ΕΜΕ ΦΑΜΙ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ ΕΚ ΠΑΣΑΣ ΤΟ[Ν] ΔΕ ΛΑΒΕ[Ι]Ν ΣΤΕΦΑΝΟΝ...ΑΠΕΛΛΕΑΣ ΚΑΛΛΙΚΛΕΟΣ ΕΠΟΗΣΕ. [δες και Ξενοφ. Αγησίλαος 9.6] 

"Βεβαιώνω ότι είμαι η μοναδική γυναίκα σε όλη την Ελλάδα που κέρδισε αυτό το στεφάνι"

Ποίημα της Ζωή Καρέλλη

«Κυνίσκα η Σπαρτιάτις και η εκ Μακεδονίας Βελεστίχη: Ιπποτρόφοι»

Πολύ αγάπησε τ' άλογά της,
η Κυνίσκα,
για τον ανδρισμό τους και την υπερηφάνειά τους,
για την αδάμαστη νεανικότητά τους
και για την υποταγή που δέχτηκαν γι' αγάπη της,
γιατί παραδεχτήκαν την επιβολή της.

Στους σταύλους κατέβαινε τη νύχτα και τα κοίταζε στην ησυχία τους,
τ' άλογά της τα λαμπρά,
που αυτά μονάχα έχουν τις πιο γοργές,
ιδανικές κινήσεις.

Και μια βραδιά,
ονειρεύτηκε τον έρωτά της για το πιο ξεχωριστό,
το κόκκινο, το καστανό με τα λεπτά του πόδια,
σα λεύκες δυο χρονώ.

Τότε νίκησε στην Ολυμπία.
Τ' όνομά της στην ιστορία έμεινε,
πρώτη Ολυμπιονίκις, η μοναδική,
γιατί πολύ αργότερα ενίκησαν οι πώλοι της Βελεστίχης,
ερωμένης Πτολεμαίου του Φιλαδέλφου.

πηγή - Μυθική αναζήτηση