Μαδαγασκάρη 1870 μ.Χ. Μαρτυρία Άγγλου ιεραποστόλου: "Όλοι οι κάτοικοι του χωριού έκαναν έναν κύκλο και χτυπούσαν συνεχώς τα χέρια τους γύρω από τις άρρωστες μικρές ,που ήταν ξαπλωμένες και περίεργα στολισμένες. Κατόπιν οι γυναίκες τραγούδησαν ένα μονότονο τραγούδι, ενώ οι άνδρες χτυπούσαν τα ξύλινα τύμπανά τους.
Ύστερα μια γυναίκα 'ιερής καταγωγής', που είχε έρθει ειδικά γι' αυτή τη λειτουργία, άρχισε να χορεύει στο κέντρο του κύκλου, ενώ μια άλλη, που ήταν καθισμένη ακριβώς πίσω από τις άρρωστες, έκανε ένα τρομακτικό θόρυβο χτυπώντας κομμάτια από μέταλλο. Αυτή η τελετουργία είχε σκοπό να διώξει τα 'κακά πνεύματα' από τις άρρωστες και να τα οδηγήσει προς το σώμα της χορεύτριας που, χάρη στην ιερή καταγωγή της, ήταν προστατευμένη από την επιρροή αυτών των πνευμάτων."
Αν θεωρούμε ότι η χρήση της μουσικής και του ήχου γενικότερα στην θεραπευτική καθώς κι η γνώση της δύναμης του λόγου, και η εφαρμογή της, περιορίζεται μόνο στις πρωτόγονες κοινωνίες, που ακόμα και στις μέρες μας κάποιες μορφές τους επιβιώνουν, απέχουμε πολύ από την πραγματικότητα. Μία έστω επιφανειακή προσέγγιση των Γραφών των διαφόρων θρησκειών, της Μυθολογίας, των φιλοσοφικών κειμένων, αλλά και της ίδιας της ιστορίας της Ανθρωπότητας, θα μας επιβεβαίωνε του λόγου το αληθές.
Στην εισαγωγή, λοιπόν, του κατά Ιωάννη Ευαγγελίου, έχουμε τον συγγραφέα να δηλώνει: "Εν αρχή ήτο ο Λόγος, και ο Λόγος ήτο παρά τω Θεώ, και Θεός ήτο ο Λόγος. Ούτος ήτο εν αρχή παρά τω Θεώ. Πάντα δι' αυτού έγιναν και χωρίς αυτού δεν έγινε ουδέ εν το οποίον έγινεν. Εν αυτώ ήτο ζωή, και η ζωή ήτο το φως των ανθρώπων."
Στην Αίγυπτο, κατά τους Ερμουπολίτες Θεολόγους ο Θώτ ήταν ο αληθινός δημιουργός του Κόσμου. Αυτός είχε επιτελέσει το έργο της δημιουργίας με μόνο τον ήχο της φωνής του, υλοποιώντας τον εξελθόντα ήχο υπό τη μορφή τεσσάρων θεών και τεσσάρων θεαινών απ' όπου και η Ερμούπολις ονομάσθηκε "Πόλη των οκτώ". Οι οκτώ αυτοί θεοί συνέχισαν τη δημιουργία δια του λόγου, ενώ κατά τα κείμενα εξακολουθούν να ψάλλουν, πρωί και βράδυ τους ύμνους τους, για να εξασφαλίζουν την κανονική πορεία του ήλιου.
Στις περισσότερες παραδόσεις περί Κοσμογονίας, γίνεται λόγος για ένα είδος "πρωταρχικής φωνής" ή ήχου που διαμορφώνει το Χάος σε Κόσμο, όπως στην ινδική Αιταρέγυα Ουπανισάδ, όπου ο Κόσμος εκτινάσσεται από ένα ''Αυγό'', όπου βρίσκεται κλεισμένος ο πρωταρχικός τόνος, ενώ κάτι αντίστοιχο έχουμε στους Ορφικούς.
Ας θυμηθούμε τη φλογέρα του Κρίσνα, τη λύρα του Απόλλωνα και αυτή του Ορφέα. Με το τραγούδι του ο τελευταίος κατόρθωνε να εξημερώνει τη Φύση και τα στοιχεία της. Ο Κάδμος νικώντας το δράκοντα παίρνει για σύζυγο την Αρμονία, κόρη του Άρη και της Αφροδίτης. Ο Αμφίων οικοδομεί με τη μουσική του τα τείχη της Θήβας και ο Απόλλων με τον ίδιο τρόπο εκείνα της Τροίας. Τα τείχη της Ιεριχούς καταρρέουν υπό τον ήχο της σάλπιγγας.
Ας σταθούμε όμως στον Απόλλωνα, στο πρόσωπο του οποίου συναντιούνται και παντρεύονται η Μουσική κι η Ιατρική. Γιατρός σωμάτων και ψυχών, Μουσηγέτης και Θεραπευτής ταυτόχρονα, ''Παιάν άναξ'' και ''Ιήος''. Αυτόν επικαλούνται μέσω των παιάνων, όταν η αρρώστια σαρώνει το λαό της Θήβας, στον Οιδίποδα Τύραννο του Σοφοκλή, κατά της καταστρεπτικής μάστιγας της επιδημίας. Αυτόν και κατά την πανώλη της Τροίας, που καταπολεμήθηκε με τραγούδι.
Ο Ερυξίμαχος, ένα από τα πρόσωπα που συμμετέχουν στο Συμπόσιο του Πλάτωνα, από οικογένεια γιατρών και ιατρός ο ίδιος αναφέρει: ''Το έργο του μουσικού αντιστοιχεί τώρα προς του ιατρού το έργο, κατά την πρώτη θεωρία περί πληρώσεως και κενώσεως. (Κατά Ιπποκράτη: ''Οκόσα πλησμονή τίκτει νοσήματα κένωσις ιήται, οκόσα δε από κενώσιος γίνεται νοσήματα, πλησμονή ιήται.''). Είτε ως δημιουργός μουσικών συνθέσεων είτε ως εκτελεστής (και τα δύο υπάγονται υπό το όνομα Παιδεία), έχει να ασκήσει ο μουσικός ένα είδος διαιτητικής της ψυχής, η οποία θα κανονίζει τας τροφάς της και τα λιχνεύματα.
Διότι και εδώ παρατηρείται ο επιβλαβής έρως προς την μουσική την παροξύνουσα τα πάθη και δημιουργούσαν ακοσμίαν, και ο αγαθός έρως των κοσμίων ανθρώπων προς την αγαθήν μουσικήν''. Αυτό τον έρωτα, του οποίου η χαρά είναι προφανής, ονομάζει ο Ερυξίμαχος ουράνιο. Κι αυτό αποτελεί ένα μείζον χαρακτηριστικό του Αρχαίου Πνεύματος των λαών όπου -σ' αντίθεση με την σημερινή κρατούσα κατάσταση, όπου ισχύει το ''l'art pour l'art'' (δηλ. η Τέχνη για την Τέχνη)- η μουσική εθεωρείτο δώρημα θεών κι επομένως έπρεπε να έχει ήθος, και ήθος αγαθόν. Ούτε είναι σύμπτωση ότι η λέξη νόμος σημαίνει μαζί και τον κοινωνικό θεσμό και τον μουσικό σκοπό.
Πάνω στο ίδιο πνεύμα, της αποδοχής της μουσικής, τόσο ως ηθοπλαστικού και εκπολιτιστικού, όσο κι ως ιαματικού παράγοντα, κινούνται και οι απόψεις του Πλάτωνα: ''Η μουσική δεν εδόθη υπό των Θεών εις τους ανθρώπους ίνα απλώς και μόνον τους διασκεδάζει και δια να θέλγει τα ώτα των με ευχάριστους μελωδίας, αλλά και δια να κατευνάζει τα ψυχικά των πάθη και να καταπολεμά τας ατελείας του σώματος αυτών''.
Στην άποψη αυτή του Πλάτωνα φαίνεται να συμπαρατάσσεται και ο Μέγας Ναπολέων: ''Απ' όλες τις καλές τέχνες, η μουσική είναι εκείνη η οποία εξασκεί μείζονα επίδραση επί των παθών και την οποία ο Νομοθέτης θα έπρεπε περισσότερο να ενισχύσει. Ένα μουσικό έργο εκτελούμενο από πραγματικό καλλιτέχνη, ενεργεί ασυγκρίτως εντονώτερα επί του αισθήματος και ασκεί μεγαλύτερη επίδραση από ένα καλό σύγγραμμα ηθικής, το οποίο πείθει μεν την λογική, χωρίς όμως να επιδρά επί των εθίμων μας''.
Η θέση αυτή του Μ. Ναπολέοντα, δεν πρέπει να είναι ανεπηρέαστη και από το γεγονός της θεραπείας του γιου του περίφημου θεράποντος ιατρού του, του CORVISART. Αυτός, ενώ είχε προσβληθεί από τυφοειδή πυρετό, φέρεται να θεραπεύθηκε με την καθημερινή ακρόαση ορχήστρας, αποτελούμενης από δύο κόρνα, δύο μπάσα, δύο κλαρινέτα και μιας τρομπέτας.
Ανάμεσα στα πλείστα άλλα ιστορικά παραδείγματα, αξίζει ν' αναφερθεί η αποκατάσταση της κλονισμένης υγείας και η θεραπεία των κρίσεων μελαγχολίας του βασιλιά Φιλίππου του Ε' και του Φερδινάνδου του ΣΤ' της Ισπανίας, από τα τραγούδια του Φαρινέλλι, και τις σονάτες του Ντομένικο Σκαρλάτι, στα μέσα του 18ου αιώνα, όπως ακριβώς ο Δαυίδ το 1000 π.Χ. περίπου, θεράπευε τις 'καταθλίψεις' του Σαούλ παίζοντας άρπα.
Η Σχολή του Αριστοτέλη, είχε σαν αρχή της τη συγκίνηση που η μουσική προκαλεί, η οποία όταν είναι ισχυρή μπορεί ν' απομακρύνει τις ψυχικές εντάσεις, προκαλώντας κρίση και εκτόνωση. Αυτή η άποψη, στην πρακτική της εφαρμογή, δεν διαφέρει και πολύ από τα Διονυσιακά δρώμενα και μάλιστα τον Μαιναδισμό, πρακτική που έχει κατά κάποιο τρόπο διασωθεί ως τις μέρες μας μέσα από το Καρναβάλι. Σε παρόμοια βάση, πρέπει να στηριζόταν και η μουσικοχορευτική θεραπεία του Ταραντισμού μεταξύ 15ου και 17ου αιώνα στην Ιταλία, προκαλούμενου από είδους αράχνης (TARENTULA) και συνοδευόμενου από ατονία και καχεξία. Ο Αριστοτέλης καταλήγει σε δύο ενδείξεις, οι οποίες έχουν πολλές ομοιότητες και με σύγχρονες εφαρμογές:
α. Οι ηπιότερες μορφές ψυχικών διαταραχών, θεραπεύονται με την επίδραση μιας ήρεμης μουσικής.
β. Σε περίπτωση βαρύτερων ασθενειών, η παθολογική ταραχή πρέπει να εντείνεται με τη βοήθεια μιας πολύ έντονης μουσικής, ώστε στο αποκορύφωμα να επέλθει η κάθαρση, που θα φέρει και τη λύση της διαταραχής.
Ανάλογες μέθοδοι μας προσεγγίζουν και από το χώρο της Ανατολής και συγκεκριμένα της Ινδίας, μέθοδοι που στηρίζονται αποκλειστικά σε μια από τις επτά Μεγάλες Αρχές της Ερμητικής Επιστήμης, που περιέχονται στο Κυμβάλειο, την Αρχή του Ρυθμού. Ο ρυθμός σ' όλες τις μορφές του, είτε ονομάζεται παιχνίδι, ποίηση, μουσική είτε χορός, είναι η ίδια η Φύση της όλης σύστασης του ανθρώπου.
Όταν ολόκληρος ο μηχανισμός του σώματός του εργάζεται μ' ένα ρυθμό τότε ο τόνος του παλμού, της καρδιάς, του κεφαλιού, της κυκλοφορίας του αίματος, όλα εμφανίζουν ένα ρυθμό, ενώ ακριβώς το σπάσιμο του ρυθμού ονομάζεται ασθένεια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα επαναφοράς, είναι η ταλάντωση από τη μητέρα του βρέφους που κλαίει και το ρυθμικό κτύπημα στην πλάτη του. Ακόμη κάθε μόχθος και εργασία, όσο σκληρή και δύσκολη, γίνεται εύκολη με τη δύναμη του ρυθμού και της μουσικής. Η γνώση αυτή, που ήταν σε χρήση στην Αρχαία Ινδία, έρχεται ξανά στο φως και εφαρμόζεται σήμερα ήδη από μεγάλες εταιρείες, για την αύξηση της παραγωγικότητας των εργαζομένων σ' αυτές, όπως επίσης σε νοσοκομεία, ψυχιατρικές κλινικές, γηροκομεία και άλλα ιδρύματα.
Στην αρχαιότητα, οι θεραπευτές στην Ανατολή, μέσα από ένα είδος Μαιευτικής ή ψυχανάλυσης, θεράπευαν ασθένειες ψυχολογικής φύσης, διεγείροντας τη συναισθηματική φύση του ατόμου μέσω του ρυθμού του τύμπανου και του τραγουδιού τους, ενώ ο ασθενής ταλάντευε το κεφάλι του σύμφωνα με το ρυθμό. Η μέθοδος αυτή τον ανάγκαζε ν' αποκαλύψει το μυστικό της ενόχλησής του, που κρυβόταν κάτω απ' το κάλυμμα του φόβου και της συμβατικότητας. Έτσι ομολογούσε στο θεραπευτή κάτω από τη γοητεία του ρυθμού, και αυτός ήταν σε θέση να εξιχνιάσει την πηγή της ασθένειας.
Η σύγχρονη επιστήμη, τείνει πλέον ν' αναγνωρίσει και να ξαναθέσει σ' εφαρμογή την Μουσική, καθώς και άλλες παραδοσιακές μεθόδους στην υπηρεσία της Ιατρικής. Πειράματα που επαληθεύουν την επίδραση της μουσικής τόσο στην ανάπτυξη των φυτών, όσο και στην παραγωγικότητα των ζώων (η ακρόαση της μουσικής του Μότσαρτ αυξάνει την γαλακτοπαραγωγή των αγελάδων κατά 15-20 %!), καθώς επίσης στον καρδιακό παλμό και τον ρυθμό της αναπνοής του ανθρώπου, συνηγορούν στις 'νέες' δρομολογήσεις. Ήδη, εδώ και μερικά χρόνια λειτουργούν στη Γαλλία, Αυστρία, Αργεντινή κ.α. Ινστιτούτα, που εφαρμόζουν τη μουσικοθεραπεία στην πράξη, σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο (βλέπε: α) Μουσική και Ιατρική, Εκδόσεις Νέα Ακρόπολη - β) Μουσική και Ψυχολογία Εισαγωγή στη Μουσικοθεραπεία, Εκδόσεις Θυμάρι).
Βέβαια, η λήθη και η αδράνεια στην οποία έχει περιέλθει τόσο η χρήση των επωδών (Ψαλμοί) στη Δύση, όσο και των Μάντραμ (επί το πλείστον στίχοι από τα Ιερά βιβλία των Βεδών) στην Ανατολή, σαν αποτέλεσμα της ηθικής και γενικότερης παρακμής της εποχής μας, αλλά και σαν μηχανισμός αυτοάμυνας της Φύσης (καθώς σύμφωνα με το Κυμβάλειο: ''Αυτός που καταλαβαίνει την Αρχή της Δόνησης, έχει αρπάξει το σκήπτρο της Δύναμης''), εμποδίζει την πραγμάτωση αλμάτων σ' αυτό τον τομέα.
Ας ευχηθούμε όμως και ας αγωνιστούμε, στην προσπάθεια αυτή της ανεύρεσης του ''Απωλεσθέντος Λόγου'', για την ύπαρξη επιστημόνων και ανθρώπων ιδεολόγων, που με τις σάλπιγγές τους, θα γκρεμίσουν τα τείχη της μισαλλοδοξίας, του φανατισμού, της τυφλότητας και κωφότητας, τα τείχη που μας χωρίζουν από το Θεό, την Αλήθεια, τη Γνώση, την πραγματική επαφή με τον Άνθρωπο και τη Φύση, τα τείχη της Ιεριχούς.
πηγή-filosofoi-tou-dromou
