Ειρεσιώνη είναι ο πρόγονος του χριστουγεννιάτικου δέντρου και καλείται το κλαδί ελιάς, πάνω στο οποίο έχουν πλέξει λευκές ή πορφυρές κορδέλες από μαλλί και έχει κρεμασμένους όλων των ειδών τους καρπούς (εκτός του πίου και του μήλου) της πρώτης φθινοπωρινής σοδειάς.
Επίσης κατά την περιφορά τοποθετούσαν επάνω του άρτους, οινοχόες γεμάτες με κρασί, ορμαθούς από βελανίδια, λάδι, μέλι.
Η ειρεσιώνη είναι πιθανόν να πήρε το όνομά της από το μαλλί "είρος", που έπαιρναν από το ιερό ζώο. Για τους αρχαίους Έλληνες αποτελούσε σύμβολο ευφορίας. Τις ειρεσιώνες αφιέρωναν στη θεότητα, τη χορηγό των αγαθών της Γής και άλλοτε τις έβαζαν έξω από την πόρτα του ναού της για να επικαλεστούν τη συνδρομή της κατά του λιμού (της σιτοδείας), των επιδημιών ή άλλων θεομηνιών.
Άλλοτε τις αναρτούσαν πάνω στις πόρτες των οικιών τους για να αποδώσουν ευχαριστίες στη θεότητα. Ειδικά στην Αθήνα, ορισμένες ειρεσιώνες αφιερώνονταν κατά τα Θαργήλια και Πυανέψια στον Απόλλωνα και τις Ώρες, σε έκφραση ευχαριστίας για τη γονιμότητα του έτους που λήγει και παράκληση της συνέχισής της και κατά το επόμενο. Άλλοι αναφέρουν ότι τις περιέφεραν και τις κρεμούσαν προς τιμήν του "Ηλίου και των Ωρών"......
Δείτε τις φωτογραφίες της δικής μου Ειρεσιώνης!
Πάρτε διάφανη κόλα, κόψτε την σε κομμάτια, βάλτε σε κάθε κομμάτι λίγες φακές, φασόλια, ρεβύθια, φάβα, κάστανα, αμύγδαλα και καρύδια, δέστε το σαν πουγκάκι με κόκκινη κορδέλα ή ό,τι άλλο χρώμα θέλετε, στολίστε την ελιά με άσπρο και κόκκινο μαλλί σαν γιρλάντα, βάλτε μπαλίτσες και λίγα λουλούδια στηρίξτε το κλαδί με λίγο σύρμα και έτοιμη η Ειρεσιώνη!
Ας διδάξουμε τα παιδιά μας να την κατασκευάζουν.
Καλή επιτυχία!
ΕΙΡΕΣΙΩΝΗ ( Κότινος)
Πρόγονος του Χριστουγεννιάτικου Δέντρου
Η Ειρεσιώνη (από το είρος = έριον, μαλλίον) είναι κλάδος αγριελιάς (κότινος) στολισμένος με γιρλάντες από μαλλί λευκό και κόκκινο και τους πρώτους φθινοπωρινούς καρπούς (σύκα, καρύδια, αμύγδαλα, κάστανα, δημητριακά, κ.λ.π., εκτός του μήλου και του αχλαδιού).
Ήταν έκφραση ευχαριστίας για την γονιμότητα του λήξαντος έτους και παράκληση συνεχίσεως της γονιμότητας και ευφορίας και κατά το επόμενο έτος και ήταν αφιερωμένη στην Αθηνά, τον Απόλλωνα και τις Ώρες (Ευνομία, Δίκη, Ειρήνη).
Την εβδόμη ημέρα του μηνός Πυανεψιώνος (22 Σεπτεμβρίου - 20 Οκτωβρίου), παιδιά των οποίων και οι δύο γονείς ζούσαν, περιέφεραν την Ειρεσιώνη στους δρόμους της πόλης των Αθηνών τραγουδώντας τις καλένδες (κάλαντα) από σπίτι σε σπίτι, παίρνοντας το φιλοδώρημά τους από τον νοικοκύρη ή την κυρά και όταν έφθαναν στο σπίτι τους κρεμούσαν την Ειρεσιώνη πάνω από την εξώπορτά τους, όπου έμενε εκεί μέχρι την ιδία ημέρα του νέου έτους, οπότε, αφού τοποθετούσαν την νέα, κατέβαζαν την παλιά και την έκαιγαν. Άλλα παιδιά κρεμούσαν την Ειρεσιώνη πάνω από την θύρα του Ιερού του Απόλλωνος.
Ιδού ένα απόσπασμα από τα κάλαντα:
Η Ειρεσιώνη φέρνει κάθε τι καλό, σύκα και αφράτα ψωμάκια που μας τρέφουν και μέλι γλυκό και λάδι απαλό και ξέχειλους κύλικες με καλό κρασί για να μεθύσει και να κοιμηθεί.
"Τα κλαδιά των δέντρων τα στόλιζαν με άνθη, ταινίες (κορδέλες), έρια (μαλλιά) και μικράς σφαίρας εκ μετάλλου, που παρίσταναν τους πλανήτας, τον Ήλιον και την Σελήνην." Ιστορία της λατρείας του Βάκχου. Χ. Ζανμέρ.
Εκτός από τα κλαδιά της ελιάς, περιέφεραν επίσης και κλαδιά Δάφνης προς τιμήν του Απόλλωνος στα Θαργήλια, εορτή που ετελείτο την Άνοιξη (27 Απριλίου - 26 Μαΐου), όπου πάλι έκαιγαν την παλιά Ειρεσιώνη και κρεμούσαν την νέα έξω από τις πόρτες τους.
Πρόγονος λοιπόν του Χριστουγεννιάτικου δέντρου είναι η Ειρεσιώνη, όπου μέσω αυτής μεταδόθηκε το έθιμο του στολισμένου δέντρου στους βόρειους λαούς από τους Έλληνες ταξιδευτές, οι οποίοι ελλείψεως ελαιοδένδρων, στόλιζαν κλαδιά από τα δέντρα που εφύοντο στον κάθε τόπο.
Το έθιμο της Ειρεσιώνης καταδικάστηκε ως ειδωλολατρικό από το θεοκρατικό καθεστώς του Βυζαντίου και απαγορεύτηκε η τέλεσίς του. Αιώνες αργότερα το ίδιο έθιμο επανήλθε με την μορφή Χριστουγεννιάτικου και Πρωτοχρονιάτικου δένδρου από τους Βαυαρούς που συνόδεψαν τον Όθωνα στην Ελλάδα, ως δικό τους Χριστουγεννιάτικο έθιμο.
Παρ' όλα αυτά, το έθιμο της Ειρεσιώνης υπήρχε πάντα στην ιστορική μνήμη των Ελλήνων, γι αυτόν τον λόγο, το Χριστουγεννιάτικο δένδρο υιοθετήθηκε αμέσως.
(Πηγές: Λεξικό LIDDEL & SCOTT, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους της ΕΚΔΟΤΙΚΗΣ ΑΘΗΝΩΝ, Φινέα Γιορτές Αρχαίων Ελλήνων, περιοδικό ΙΧΩΡ, Γ.
Λεκάκης)
Σημείωση:
Κότινος = αγριελαία - κοτινάς είναι ο καρπός του κοτίνου.
Κότινος ή Ειρεσιώνη - Κλάδος ελαίας στολισμένος με τούφες λευκού ερίου (μαλλιού) που έδιναν ακριβώς την εντύπωση του "βάμβακος". "Είρια από ξύλου", "δενδρόμαλλον"
Cotton ή coton διεθνώς σημαίνει το βαμβάκι, βαμβακερόν κ.λ.π
Στην Γερμανική είναι Baum-Wolle. Δηλαδή "έριον δένδρου". Ο συνειρμός είναι εκ του Κοτίνου: "είρια από ξύλου".
Πηγή: ΕΛΛΗΝ ΛΟΓΟΣ-ΠΩΣ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΕ ΤΟΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΛΟΓΟ της ΑΝΝΑΣ ΤΖΙΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ
Ρένα Μήκου-Μαραγκάκηπηγή-hellenicgov
Ρένα Μήκου-Μαραγκάκηπηγή-hellenicgov
πηγή-eineken.pblogs.gr
1. Tήν εἰρεσιώνη τήν βρίσκουμε καί στό παρακάτω ἐπιτάφιον ἐπίγραμμα:
οὔνομα Θεσμοφάνην με πατὴρ φίλος ἠδ’ ἅμα μήτηρ
κίκλησκον, δυεροῦ πρὶν θανάτοιο τυχεῖν·
ἑπτὰ δέ μοι μοῖραι περιτελλομένους ἐνιαυτούς
ἐκλώσαντο μίτοις ἄτροπα γραψάμεναι.
καὶ ν καὶ πάντων με καλῶν, ὅσα παισὶ φερίστοις,
πλῆσεν προφρονέως κλεινὸς ἐμεῖο πατήρ·
πάσας γὰρ λοιβάς τε καὶ ὅσσα μέμηλε θεοῖσιν
εἵνεκ’ ἐμῆς ψυχῆς οὐ λίπε μειλιχίοις.
καὶ γάρ μ’ Εὐμ[όλποιο] θυηπόλοι εἰρεσιώνην
[τε]ύξαντες [μεγάλην ὤπ]ασαν εὐκλείην·
στέμμα δέ [μοι πλέξαντο] Διωνύσου θιασῶται,
πυρφόρ[ου ἐν Δηοῦς μυστι]κά τ’ ἐξετέλουν.
[ἦ] ῥα καλὸν έ[ρας ἔσχον, εἰ ἀψευδ]ὴς λόγος ἀνδρῶν,
παῖδας [ἀποθνήσκειν οὓ]ς φιλέουσι θεοί.
τοὔνεκά μοι, πάτερ ἐσθλέ, φάνη· σ μηκέτι σεῖο
τειρόμενος γλυκερὴν τρύχε χρόνῳ κραδίην.
2. Ωραία όλ'αυτά για την ειρεσιώνη,αλλά συνέβαιναν στην κλασσική Αθήνα. Εθιμο στολισμένου δένδρου, βρίσκουμε και στην πολύ παλαιότερη λατρεία της Κυβέλης.
Στην Ελληνική μυθολογία του P.DECHARME διαβάζουμε τα εξής: την λατρεία της μεγάλης θεάς, βρίσκουμε διαδεδομένη στην Μαγνησία, Σμύρνη, Μίλητο, Έφεσσο, κ.α. Στην Πεσσινούντα, κέντρο της λατρείας, διηγούνταν μύθο που διέσωσαν ο Παυσανίας και ο Αρνόβιος. Κατά τον μύθο ο Αττις νέος σπάνιας ωραιότητας, αγαπήθηκε υπό της Κυβέλης. Αυτή σε στιγμή ζηλοτυπίας, ανάγκασε τον νεανία ν' αφαιρέση την ανδρότητά του. Μετά από λίγο μεταμεληθείσα για το κακό που του προξένησε,τον μεταμόρφωσε σε πεύκο.
Οι εορτές προς τιμή του, θύμιζαν το ατυχές τέλος του, καθώς και την ανάστασή του. Εκοβαν λοιπόν νεαρή πεύκη, την στόλιζαν με ία και μάλλινες ταινίες και εν πομπή την τοποθετούσαν στο ιερό της Μεγάλης Θεάς. Μετά πήγαιναν σε παρακείμενο όρος,όπου με θρήνους και θορυβώδη μουσική τον καλούσαν με θλιβερές και ταραγμένες φωνές. Κάποια στιγμή ο θεός εγείρονταν από τον ύπνο του και ακολουθούσαν χαρμόσυνες εκδηλώσεις χαράς.
http://www.visaltis.net/2011/12/blog-post_7510.html
πηγή-boraeinai
Πυανόψια
Πυανόψια
Τα Πυανόψια ή Πυανέψια ήταν γιορτή στην αρχαία Αθήνα προς τιμήν του Απόλλωνα, με αναίμακτη θυσία καρπών και φρούτων, των πρώτων καρπών μετά τη συγκομιδή.
Στην κλασική εποχή, τα Πυανόψια αποτελούσαν μέρος της γιορτής των Θησείων. O Λυκούργος αναφέρει πως στην Αθήνα η γιορτή αποκαλούνταν Πυανόψια, ενώ οι υπόλοιποι Έλληνες την αποκαλούσαν Πανόψια [1], γιατί "φαίνονταν όλοι οι καρποί" (πάντας τοὺς καρποὺς τῇ ὄψει).
Η παράδοση των Πυανοψίων
Σύμφωνα με την παράδοση, το έθιμο αυτό καθιερώθηκε από τον Θησέα όταν ξεκίνησε για την Κρήτη για να σκοτώσει τον Μινώταυρο. Καθ οδόν σταμάτησε στην Δήλο και έκανε θυσία στον Απόλλωνα, λέγοντας ότι σε περίπτωση που κερδίσει την μάχη με τον Μινώταυρο θα του πρόσφερε στολισμένα κλαδιά ελιάς για να τον ευχαριστήσει.
Επιστρέφοντας στην πατρίδα του, ο Θησέας εκπλήρωσε τη υπόσχεσή του με αυτό τον θεσμό. Η φασολάδα εξηγείται με το ότι κατά το ταξίδι του γυρισμού τα τρόφιμα στο καράβι είχαν τελειώσει. Έτσι την έβδομη μέρα οι σύντροφοι του Θησέα μάζεψαν ό,τι μπορούσαν να βρουν και τα μαγείρεψαν κάνοντας φασολάδα. [2]
Ο εορτασμός
Eιρεσιώνη σύκα φέρει και πίονας άρτους και μέλι εν κοτύλη και έλαιοναν αψήσασθαι και κύλικ' εύζωρον, ως αν μεθύουσι καθεύδη. Ύμνος κατά τα Πυανέψια [2]
Η γιορτή γίνονταν στις 7 του ομώνυμου μήνα. Η ετυμολογία της λέξεως σημαίνει «ημέρα της φασολάδας» (πύανα/κύανα, κύαμοι=κουκιά). [3]
Έβραζαν κάθε είδους όσπρια μαζί μεκριθάρι και κάναν φασολάδα, από την οποία προσέφεραν μια πιατέλα στον θεό Απόλλωνα, [4] τον Ήλιο, την Αθηνά και τις Ώρες.
Κατά τη διάρκεια της γιορτής γινόταν πομπή κοντά στο ναό του Απόλλωνα. Στόλιζαν την ειρεσιώνη, ένα είδος κλαδιού ελιάς ή δάφνης, όμοια με το σημερινό χριστουγεννιάτικο δέντρο. Το όνομα του στολισμένου αυτού κλαδιού προέρχεται από τα μάλλινα (είριον=μαλί) κορδελάκια λευκού και πορφυρού χρώματος που του κρεμάγανε μαζί με μπισκοτάκια από μέλι,λάδι και κρασί. Με το δεντράκι αυτό οι άνθρωποι ευχαριστούσαν τον Απόλλωνα για την καλή σοδειά του καλοκαιριού και εύχονταν ο ερχόμενος χρόνος να είναι επίσης ευνοϊκός. Άλλη ονομασία της ειρεσιώνης ήταν ικετηρία (από το ικετεύω, παρακαλώ).
Ένας νεαρός του οποίου οι γονείς ήταν ακόμα εν ζωή (παίς αμφιθαλής) περιέχυνε την ειρεσιώνη με κρασί από έναν τελετουργικό αμφορέα και κρεμούσε το δεντράκι στην πύλη του ναού του Απόλλωνα.
Παραπομπές
5. [...]τίνες οἱ βοῶντες; οὐκ ἄπιτ' ἀπὸ τῆς θύρας; τὴν εἰρεσιώνην μου κατεσπαράξατε. Αριστοφάνους Ιππείς, στ. 729.
Στα χρόνια της "ειρεσιώνης"
