Πόσο Ελεύθεροι Είμαστε; Πειράματα Με Το Ασυνείδητο

«Όταν οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι να κάνουν ό,τι θέλουν, συνήθως μιμούνται ο ένας τον άλλον» – Eric Hoffer

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Τα πειράματα που θα διαβάσετε δεν έχουν εικονικά ηλεκτροσόκ (Το τέρας μέσα μας – Το πείραμα του Μίλγκραμ). Ούτε βασανίστηκαν ζώα κατά τη διάρκεια τους (Συρμάτινες μητέρες – Η αγάπη στο εργαστήριο) Ούτε είναι τόσο γνωστά όσο εκείνα του Asch (Διαλέξτε τη λάθος γραμμή – Το πείραμα του Asch).

Όμως μας βοηθάνε να πλησιάσουμε την απάντηση σ” ένα απ” τα παλαιότερα ερωτήματα: Έχει ο άνθρωπος ελεύθερη βούληση;

~~{}~~

Τα πειράματα έκανε ο Τζον Μπάργκ, στο πανεπιστήμιο του Γιέλ, μετά το 2010.

Στο πρώτο τα υποκείμενα (φοιτητές) διέσχιζαν ένα μακρύ διάδρομο για να φτάσουν στο γραφείο του Μπαργκ. Εκεί τους δίνονταν οι παρακάτω προτάσεις:

1. εκείνος ήταν ανήσυχη εκείνη πάντα

2. από Φλόριντα τη πορτοκάλια θερμοκρασία

3. μπάλα την πέτα ρίξε αθόρυβα

4. παπούτσια δώσε αντικατάστησε παλιά τα

5. αυτός παρατηρεί ενίοτε ανθρώπους παρακολουθεί

6. είναι θα ιδρώνω μόνοι αυτοί

7. ουρανός ο ραφή γκρίζος

8. πρέπει τώρα αποσυρθούμε ξεχασιάρης να

9. τώρα μπίνγκο τραγουδάω παίξουμε ας

10. ήλιο θερμοκρασία στον σταφιδιάζουν καρποί

Κάθε φοιτητής έπρεπε να φτιάξει μια ορθή πρόταση, με τέσσερις λέξεις, από κάθε συνονθύλευμα λέξεων 1-10.

Δοκιμάστε να το κάνετε κι εσείς.

Για παράδειγμα: 1. Εκείνη ήταν ανήσυχη πάντα

Τα υποκείμενα τέλειωναν κι έφευγαν, χωρίς να συμβεί τίποτα συνταρακτικό. Όμως κατά την αποχώρηση διέσχιζαν τον μακρύ διάδρομο πολύ πιο αργά από πριν. 

Γιατί συνέβη αυτό;

Ανάμεσα στις σκόρπιες λέξεις ο Μπαργκ είχε τοποθετήσει κάποιες που αναφέρονταν (σημειολογικά) στα γηρατειά, όπως Φλόριντα, μπίνγκο, σταφιδιάζουν, αποσυρθούμε.

Προσοχή! Οι φοιτητές ήταν Αμερικάνοι. Η Φλόριντα είναι ένα μέρος των ΗΠΑ όπου οι γέροι αποσύρονται για να παίζουν μπίνγκο και να σταφιδιάζουν κάτω απ” τον ήλιο.

Ο Μπαργκ είχε βάλει, ασυνείδητα, την ιδέα των γηρατειών στο μυαλό των φοιτητών. Και αυτό επηρέαζε τη συμπεριφορά τους.

Σας φαίνεται υπερβολικά απλοϊκό το συμπέρασμα; Τότε περιμένετε ν” ακούσετε το δεύτερο -και πιο ολοκληρωμένο- πείραμα.

~~{}~~

Σ” αυτή την περίπτωση υπήρχαν δύο ομάδες, με διαφορετικές ασυνείδητες επιρροές.

Στην πρώτη ομάδα, ας την λέμε Ήρεμη Ομάδα, είχαν σκορπιστεί λέξεις όπως: Σεβασμός, διακριτικός, εκτιμώ, υπομονετικά, ευγενής και πολιτισμένος.

Στη δεύτερη, ας την λέμε Βιαστική Ομάδα, είχαν σκορπιστεί λέξεις όπως: Επιθετικά, τολμηρός, απότομος, ενοχλώ, διαταράσσω, εισβάλλω, παραβιάζω.

Οι υπόλοιπες λέξεις κάθε πρότασης ήταν τέτοιες ώστε οι φοιτητές να μη χρησιμοποιούν ή να μη δίνουν ιδιαίτερη σημασία στις επιλεγμένες λέξεις.

~~

Οι φοιτητές έφτιαχναν τις προτάσεις και μετά πήγαιναν στο διπλανό γραφείο, για να τους πει ο υπεύθυνος του πειράματος τι θα έκαναν στη συνέχεια. Εκεί όμως τον έβρισκαν να φλυαρεί με κάποια συνάδελφο του.

Πόση ώρα θα περίμεναν οι φοιτητές μέχρι να διακόψουν; Και τι διαφορά θα υπήρχε ανάμεσα στις δύο ομάδες, την Ήρεμη και τη Βιαστική;

Μη βιαστείτε να απαντήσετε.

~~{}~~

Όταν ο Μπαργκ ζήτησε απ” τις πανεπιστημιακές αρχές την άδεια και τους πόρους για το πείραμα, εκείνοι του έθεσαν ένα χρονικό όριο: Θα άφηναν τους φοιτητές-υποκείμενα να περιμένουν μέγιστο δέκα λεπτά.

Ο Μπαργκ δέχτηκε, αλλά γέλασε με το άχρηστο όριο.

«Είναι Νευορκέζοι», τους είπε. «Ποιος θα περιμένει δέκα λεπτά να τελειώσει την φλυαρία του ο υπεύθυνος; Θα είμαι ικανοποιημένος αν η διαφορά ανάμεσα στις δύο ομάδες είναι 20 ή 30 δευτερόλεπτα. Το πολύ ένα λεπτό.»

Ο Μπάργκ έπεσε έξω. Πολύ έξω.

Οι Βιαστικοί φοιτητές διέκοπταν σε λίγα λεπτά -με μέγιστο τα πέντε.

Οι Ήρεμοι φοιτητές (σε ποσοστό 82%) ΔΕΝ ΔΙΕΚΟΠΤΑΝ!

Περίμεναν, υπομονετικά κι ευγενικά, μέχρι που περνούσαν τα δέκα λεπτά και ο Υπεύθυνος τους ευχαριστούσε που πήραν μέρος στο πείραμα.

«Άραγε», αναρωτιόταν ο Μπαργκ, «αν δεν υπήρχε το όριο, πόση ώρα θα περίμεναν;»

~~{}~~

Το συμπέρασμα ήταν το εξής: Οι σκόρπιες λέξεις επηρέαζαν ασυνείδητα τους φοιτητές, τους άλλαζαν τη συμπεριφορά. Εκείνοι πίστευαν ότι συμπεριφέρονταν υπομονετικά επειδή το ήθελαν, επειδή αυτός ήταν ο χαρακτήρας τους, επειδή το είχαν αποφασίσει.

Όμως αν τους είχαν δοθεί άλλες λέξεις θα αντιδρούσαν διαφορετικά. Πόσο ελεύθερα αποφάσισαν;

~~

Το αναμενόμενο παράδοξο (που το έχουμε δει και στο πείραμα του Asch): Όταν ο Μπαργκ ανακοίνωνε στα υποκείμενα τον πραγματικό στόχο του πειράματος εκείνοι δεν δέχονταν ότι είχαν επηρεαστεί ασυνείδητα. Ισχυρίζονταν ότι έτσι συμπεριφέρονταν πάντα (τι σύμπτωση!)

~~{}~~

Μια πιο ακραία εκδοχή αυτού του πειράματος επινόησαν οι ψυχολόγοι Κλοντ Στιλ και Τζόσουα Άρονσον.

Αυτή τη φορά όλοι οι φοιτητές ήταν μαύροι. Τους ζητούσαν να απαντήσουν σε είκοσι ερωτήσεις από το GRE, την τυποποιημένη διαδικασία για εγγραφή σε μεταπτυχιακά τμήματα.

Η ασυνείδητη επιρροή ήταν η ακόλουθη: Πριν ξεκινήσουν το τεστ τους ζητούσαν να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο με τα στοιχεία τους: Όνομα, επίθετο, ημερομηνία γέννησης, αριθμός ταυτότητας κλπ

Όμως στους μισούς υπήρχε μια επιπλέον επιλογή: Έπρεπε να γράψουν αν ήταν μαύροι ή λευκοί!

Οι μαύροι φοιτητές που ερωτήθηκαν για το χρώμα τους είχαν απόδοση 50% κατώτερη των άλλων.

Αρκούσε να τους υπενθυμίσουν ότι ζουν σε μια ρατσιστική κοινωνία, όπου ο μαύρος είναι πάντα σε μειονεκτική θέση, κι αμέσως μειονεκτούσαν.

~~

Αναμενόμενο ήταν και πάλι πως όταν τους αποκάλυπταν τον στόχο του πειράματος οι φοιτητές αρνιούνταν την επιρροή. Έλεγαν ότι δεν αισθάνονταν καλά εκείνη τη μέρα ή ότι δεν ήταν και τόσο έξυπνοι για εκείνο το μεταπτυχιακό.

Οτιδήποτε, πίστευαν τα πάντα, αρκεί να μην παραδεχτούν ότι είχαν χειραγωγηθεί, ότι δεν είχαν αποφασίσει ελεύθερα.

~~

Σε άλλα πειράματα ασυνείδητης επιρροής, αρκούσε να σκεφτούν τα υποκείμενα πως είναι να είσαι καθηγητής ή χούλιγκαν, πριν ξεκινήσουν το τεστ, για ν” ανέβει ή να πέσει η απόδοση τους.

~~{}~~

Εν κατακλείδι

Θέλουμε να πιστεύουμε ότι αποφασίζουμε ελεύθερα, ότι αποφασίζουμε εμείς, για κάθε μας πράξη. Δεν είναι ακριβώς λάθος αυτή η σκέψη. Το μεγάλο ερώτημα είναι ποιος είμαι ΕΓΩ.

Δεν είμαστε μόνο όσα συνειδητοποιούμε. Αν ονομάσουμε Νου, αυτά που συνειδητοποιούμε, τόσο υπάρχει κάτι πολύ μεγαλύτερο που μας ελέγχει. Όχι, δεν αναφέρομαι στον θεό ή στο πεπρωμένο.

Το μεγαλύτερο είναι ο εγκέφαλος μας, ο μέγας ρυθμιστής.

Ο εγκέφαλος λειτουργεί ασυνείδητα, σαν σε αυτόματο πιλότο. Επηρεάζεται από αμέτρητες παραμέτρους, εξωτερικές και εσωτερικές, τις οποίες αδυνατεί να επεξεργαστεί ο Νους.

Οι αποφάσεις παίρνονται απ” τον εγκέφαλο, σε ασυνείδητο επίπεδο. Μετά ο Νους αναλαμβάνει να εκλογικεύσει την κάθε αντίδραση.

~~

Γιατί ερωτευτήκαμε τον άνθρωπο που ερωτευτήκαμε;

Γιατί τα υποκείμενα του Μίλγκραμ έφταναν μέχρι την τελευταία γραμμή;

Γιατί αγοράσαμε τα κόκκινα παπούτσια κι όχι τα μπλε;

Γιατί τα υποκείμενα του Ας διάλεγαν τη λάθος γραμμή;

Γιατί δολοφονήσαμε τον Άραβα, τον Ξένο, στην παραλία;

Η απάντηση σε κάθε γιατί είναι μόνο η εκλογίκευση που κάνει ο Νους.

~~

Είμαστε όντα παράλογα, συναισθηματικά, ασυνείδητα.

Ένα χαοτικό σύστημα (εγκέφαλος), μέσα σ” ένα χαοτικό υπερσύστημα (ανθρώπινη κοινωνία), μέσα σ” ένα χαοτικό μεγασύστημα (κόσμος).

Το ξέρω, είναι δύσκολο ν” αποδεχτείς ότι δεν ελέγχεις τον εαυτό σου. Αυτό σου συμβαίνει γιατί δεν αποδέχεσαι ότι ο Εαυτός σου είναι μέρος μιας πολύ ευρύτερης και πολύ χαοτικής πραγματικότητας.

Εσύ δεν είσαι εσύ. Είσαι πολλά περισσότερα απ” όσα γνωρίζεις.

~~

ΥΓ: Μέσα σ” αυτό το κείμενο υπάρχουν κάποιες λέξεις που σας επηρέασαν ασυνείδητα.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Τα πειράματα του Μπαργκ τα βρήκα στο βιβλίο του Malcolm Gladwell, «Blink» – εκδόσεις Λιβάνη, μτφ: Λέκκου – Δάντου

πηγή-sanejoker.info

Διαβάστε περισσότερα... »

Η ελεύθερη βούληση κρύβεται στον «θόρυβο» των νευρώνων;

Επιστήμονες υποστηρίζουν ότι την «είδαν» στον θόρυβο βάθους - κοινώς στα «παράσιτα» - του εγκεφάλου

Το ερώτημα του αν ο άνθρωπος έχει ελεύθερη βούληση ή όχι αποτελεί αιώνια αιτία διαμάχης για φιλοσόφους και επιστήμονες. Τώρα ερευνητές υποστηρίζουν ότι «είδαν» την ελεύθερη βούληση στον «θόρυβο» της ηλεκτρικής δραστηριότητας του εγκεφάλου

Εχουμε ελεύθερη βούληση; Το ερώτημα δεν είναι σε καμία περίπτωση καινούργιο, διχάζει φιλοσόφους και επιστήμονες εδώ και αιώνες, αν όχι χιλιετίες. Και παραμένει αναπάντητο παρά το γεγονός ότι τελευταία, με την πρόοδο των νευροεπιστημών στη διερεύνηση και στην απεικόνιση του εγκεφάλου μας, έχει πάρει μια διαφορετική, περισσότερο «απτή» διάσταση - ειδικοί έχουν προσπαθήσει να συλλάβουν την ελεύθερη βούληση «επ' αυτοφώρω» αλλά ως πρόσφατα χωρίς επιτυχία. Τώρα μια ομάδα αμερικανών επιστημόνων υποστηρίζει ότι την «είδε» μέσα στον θόρυβο βάθους - σε ελεύθερη μετάφραση στα «παράσιτα» - της ηλεκτρικής δραστηριότητας των νευρώνων μας.

Αιώνια διαμάχη

Παραδοσιακά, αλλά και σήμερα, οι αντιμαχόμενες απόψεις σχετικά με την ανθρώπινη ελεύθερη βούληση είναι δύο. Η μια εξ αυτών υποστηρίζει ότι φυσικά και είμαστε κύριοι της συνείδησης και των αποφάσεών μας, κάτι το οποίο άλλωστε ανταποκρίνεται απόλυτα στην εμπειρία που βιώνουμε καθημερινά. Η άλλη, καθαρά ντετερμινιστική, απορρίπτει αυτή την ιδέα: παρά το γεγονός ότι νομίζουμε πως εμείς οι ίδιοι κάνουμε τις επιλογές μας, αντιτείνει, αυτές τελικά είναι προκαθορισμένες - και μάλιστα υπαγορεύονται από παράγοντες της γενετικής κληρονομιάς μας και του περιβάλλοντος στο οποίο έχουμε μεγαλώσει. 

Το πρώτο πείραμα που «άναψε φωτιές» στην αιώνια αυτή φιλοσοφικοεπιστημονική διαμάχη αναδεικνύοντας το ασυνείδητο σε «κυβερνήτη» των αποφάσεών μας και αμφισβητώντας την ύπαρξη της συνειδητής ελεύθερης βούλησης έγινε τη δεκαετία του 1970 από τον Μπέντζαμιν Λίμπετ, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Σαν Φρανσίσκο. 

Ο καθηγητής Λίμπετ είχε παρακολουθήσει με ηλεκτροεγκεφαλογράφους την εγκεφαλική δραστηριότητα εθελοντών από τους οποίους είχε ζητήσει να παραμείνουν για λίγο αδρανείς και στη συνέχεια να πατήσουν ένα κουμπί σημειώνοντας την ακριβή στιγμή που πήραν αυτή την απόφαση. 

Τα ηλεκτροεγκεφαλογραφήματα είχαν δείξει ότι η νευρωνική δραστηριότητα στον κινητικό φλοιό των εθελοντών (περιοχή του εγκεφάλου που ελέγχει την κίνηση και άρα είναι η αμέσως αρμόδια για το πάτημα του κουμπιού) πυροδοτούνταν σχεδόν μισό δευτερόλεπτο πριν από τη στιγμή που οι εθελοντές είχαν σημειώσει ότι αποφάσισαν να ενεργήσουν - ένδειξη η οποία υποδήλωνε ότι αν και οι εθελοντές νόμιζαν πως είχαν λάβει συνειδητά την απόφαση να κάνουν τη συγκεκριμένη κίνηση ο εγκέφαλός τους την είχε ήδη ξεκινήσει προτού οι ίδιοι το αντιληφθούν (νεότερα παρόμοια πειράμτα με τη μέθοδο της λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας έουν δείξει ότι η νευρωνική δραστηριότητα προηγείται ως και κατά 10 δευτερόλεπτα της κίνησης).

Το «σημάδι» της βούλησης

«Χτίζοντας» επάνω στο ιστορικό πείραμα του Λίμπετ (το οποίο, αν και αμφισβητήθηκε, ήταν εκείνο που ουσιαστικά «άνοιξε» το πεδίο της πειραματικής διερεύνησης της συνείδησης και της ελεύθερης βούλησης) ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Ντέιβις με επικεφαλής τον Τζέσι Μπέργκσον «έστησαν» τη δική τους μελέτη. 

Οι επιστήμονες ζήτησαν από 19 εθελοντές (των οποίων την εγκεφαλική δραστηριότητα παρακολουθούσαν με ηλεκτροεγκεφαλογράφους) να κοιτάζουν αυθαίρετα δεξιά ή αριστερά όταν ένα συγκεκριμένο σήμα εμφανιζόταν στην οθόνη του υπολογιστή που είχαν μπροστά τους. Στους συμμετέχοντες είχε δοθεί η οδηγία να επιλέγουν τυχαία πού θα στρέψουν το βλέμμα, ενώ δεν μπορούσαν να γνωρίζουν πότε και σε ποιο σημείο της οθόνης θα εμφανιζόταν το σήμα.

Η ιδέα ήταν ότι, καθώς δεν μπορούσαν να γνωρίζουν πότε και πού θα εμφανιζόταν το σήμα, οι εθελοντές δεν ελάμβαναν κάποια συνειδητή απόφαση η οποία θα μπορούσε να ανιχνευθεί στο ηλεκτροεγκεφαλογράφημα. 

Παρ' όλα αυτά οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι, εξετάζοντας τα μοτίβα της εγκεφαλικής δραστηριότητας, 0,8 δευτερόλεπτα πριν από την εμφάνιση του σήματος μπορούσαν να προβλέψουν προς ποια κατεύθυνση θα κοίταζαν οι εθελοντές. «Η κατάσταση του εγκεφάλου πριν από την παρουσίαση του σήματος καθορίζει αν κάποιος θα κοιτάξει προς τα δεξιά ή προς τα αριστερά», λένε οι συγγραφείς της μελέτης η οποία δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Journal of Cognitive Neuroscience».

Σύμφωνα με τον δρα Μπέργκσον, αυτό αποτελεί ένα «δείγμα» του ότι η ελεύθερη βούληση μπορεί να πηγάζει από τον θόρυβο βάθους που προκαλείται από τη διαρκή χαοτική ηλεκτρική δραστηριότητα των νευρώνων του εγκεφάλου μας. «Παρά το γεγονός ότι προθέσεις, επιθυμίες και στόχοι καθοδηγούν τις αποφάσεις μας με έναν γραμμικό τρόπο αιτίου και αποτελέσματος, τα ευρήματά μας δείχνουν ότι οι αποφάσεις μας επηρεάζονται επίσης από τον νευρωνικό θόρυβο ανά πάσα στιγμή», δήλωσε στον δικτυακό τόπο επιστημονικών ειδήσεων LiveScience. 

«Αυτή η τυχαία ενεργοποίηση, ή θόρυβος, ίσως μάλιστα να αποτελεί το όχημα επάνω στο οποίο επιβαίνει η συνείδησή μας, με τον ίδιο τρόπο που ο στατικός θόρυβος στο ραδιόφωνο χρησιμοποιείται για να μεταφέρει το σήμα ενός σταθμού». 

Ο δρ Μπέργκσον θεωρεί ότι ενδεχομένως αυτός ο θόρυβος βάθους του εγκεφάλου είναι αυτός που μας δίνει τη δυνατότητα να ανταποκρινόμαστε δημιουργικά σε καινούργιες καταστάσεις και μας προσφέρει μια «γεύση ελεύθερης βούλησης».

πηγή-tovima.gr/

Διαβάστε περισσότερα... »

Η ελευθερία του απροσδιόριστου: οι βιολογικές-φιλοσοφικές και οι καθημερινές προεκτάσεις της

 

 

Έχετε νιώσει πως παίζετε σε προδιαγεγραμμένο σενάριο ταινίας; Αυτή η αίσθηση είχε καταλήξει να μου γίνει έμμονη ιδέα στα εφηβικά μου χρόνια. Κι αυτό, σε σημείο του να νιώθω πως δεν μπορώ παρά να παρακολουθώ σαν θεατής τα γεγονότα που εκτυλίσσονται γύρω μου, συμπεριλαμβανομένων των δικών μου ενεργειών. 

 

Ρίζα αυτής της ασφυκτικής φυλακής μου ήταν ο θετικός τρόπος με τον οποίο σκεπτόμουν (και σκέπτομαι) κι η αδυναμία της λογικής μου να συμβιβάσει την έννοια της αιτιοκρατίας (δηλ. της παραδοχής ότι η φυσική πραγματικότητα λειτουργεί με απαρέγκλιτους νόμους) μ' αυτήν της προσωπικής μου ελευθερίας.

Το σκεπτικό ήταν το εξής: Εφ' όσον η φύση λειτουργεί βάσει κάποιων νόμων και κάθε αίτιο δεν μπορεί παρά να έχει ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα, κάθε εκδήλωση των πραγμάτων, είτε αυτή είναι οι καιρικές συνθήκες, είτε η εκδήλωση αγάπης από μέρος κάποιου φίλου, δεν είναι παρά το μαθηματικό αποτέλεσμα κάποιων πολύπλοκων φυσικοχημικών εξισώσεων. 

 

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα απ΄ την αρχή.

Η κλασσική φυσική δέχεται ότι κάθε φυσικό φαινόμενο καθορίζεται από κάποιο νόμο. Η τροχιά των πλανητών γύρω από τον ήλιο καθορίζεται από το νόμο της παγκόσμιας έλξης και την αδράνεια, η βροχή προκαλείται από τη ψύξη των μορίων των υδρατμών στα σύννεφα, η ζέστη της φωτιάς οφείλεται στην απελευθέρωση της ενέργειας που προξενεί η χημική αντίδραση της καύσης. 

 

Προχωρώντας τώρα σε πολυπλοκότερα συστήματα, το κύμα στην ακτή της αμμουδιάς, ο ρυθμός ή η αρρυθμία του, το σχήμα η δύναμη του κι ο ήχος που κάνει όταν σκάει στην άμμο, όλ' αυτά θα ήταν απόλυτα προβλέψιμα αν υποθέταμε πως ξέραμε όλους τους νόμους κι όλες τις παραμέτρους της φυσικής πραγματικότητας. 

 

Έτσι, και το κύτταρο είναι απλά μια τέλεια χημική μηχανή κι όλες οι συναρπαστικές εκδηλώσεις του είναι αποτέλεσμα κάποιων μηχανιστικών νόμων της φύσης. 

 

Ο άνθρωπος δεν είναι παρά μια καταπληκτικά οργανωμένη ομάδα τέτοιων κυττάρων και δεν μπορεί παρά να υπακούει στην ίδια νομοτέλεια που κυριαρχεί στα δομικά του στοιχεία. 

 

Μ' αυτό το σκεπτικό, δεν μπορεί να επιλέξει αν θα αγαπήσει ή δεν θ' αγαπήσει, αν θα σπουδάσει, θα περπατήσει, ή αν θα γράψει ένα άρθρο, όπως ακριβώς η φωτιά δεν μπορεί να διαλέξει να μην εκπέμπει θερμότητα. 

 

Οι ίδιες οι ζωές μας καταλήγουν με αυτό το σκεπτικό να είναι μια ταινία με προδιαγεγραμμένο σενάριο το οποίο είχε ήδη καθοριστεί από την πρώτη στιγμή της ζωής του σύμπαντος. Λειτουργούμε σαν τα ντόμινο που στήθηκαν στη σειρά και όλη η πορεία της πτώσης τους καθορίζεται από το στήσιμο τους και το σπρώξιμο του πρώτου. Η συνείδηση κι η βούληση δεν είναι παρά ψευδαισθήσεις, μια αυταπάτη πολύπλοκων συμπλεγμάτων της ύλης που «κατάφεραν» να πείσουν τον εαυτό τους πως είναι ελεύθερα.

Εδώ, βέβαια, ακούμε συνήθως μιαν απάντηση που μου φαίνεται κάπως αφελής. Ότι δηλαδή ο άνθρωπος έχει πνεύμα και ότι η αρχή της αιτιότητας, που μπορεί να ισχύει στη φύση, δεν μπορεί να επεκτείνεται στον πνευματικό κόσμο. Ότι τελικά το αν υπάρχει αυστηρή ή όχι σύνδεση αιτίων και αιτιατών στον κόσμο του πνεύματος δεν πρέπει να σχετίζεται με το πως λειτουργεί ο φυσικός κόσμος. 

 

Η δική μου αντίρρηση είναι η εξής: Αν η ψυχή του ανθρώπου εκδηλώνεται και μέσω των πράξεων του (δηλαδή μέσω της επίδρασης των ενεργειών του στον υλικό κόσμο), η ελευθερία του δε θα παραβίαζε την υποθετική αιτιοκρατία της υλικής πραγματικότητας; 

 

Αν π.χ. οι νόμοι της χημείας και της βιοηλεκτρονικής καθόριζαν ότι ο εγκέφαλος μου θα λειτουργούσε έτσι ώστε ν' «αποφασίσει» να δολοφονήσει κάποιον, η ψυχή δεν θα παραβίαζε αυτή την αιτιοκρατία αν οδηγούσε αυτό το συνοθύλευμα της ύλης, που αποτελεί το σώμα μου, στο να μην το κάνει; 

 

Μ' αυτό το σκεπτικό, η παραδοχή της ελευθερίας της ψυχής του ανθρώπου έχει σαν πόρισμα την απόρριψη της αρχής της αιτιότητας στο σύμπαν. Κι αντίστροφα (για την ακρίβεια, αντιθετοαντίστροφα), η αρχή της αιτιότητας φαίνεται να μην αφήνει περιθώρια ελευθερίας στον άνθρωπο. Γιατί λοιπόν να καταβάλουμε προσπάθεια για οτιδήποτε; Αφού αν είναι έτσι, ό,τι είναι να γίνει, θα γίνει...

Η φυσική του 20ου αιώνα (και συγκεκριμένα η κβαντομηχανική με την αρχή της αβεβαιότητας) άνοιξε μια προοπτική σ' αυτό το «αδιέξοδο». Ένα βασικό αξίωμα της κβαντομηχανικής ορίζει ότι ο ταυτόχρονος και απεριόριστα ακριβής προσδιορισμός όλων των παραμέτρων μιας κατάστασης (π.χ. της ταχύτητας και της θέσης ενός σωματιδίου) είναι αδύνατος. 

 

Έτσι, για να ξεπεραστεί η απροσδιοριστία που προκύπτει, εισάγεται η έννοια της πιθανότητας. Και είναι θεμελιακής σημασίας το γεγονός ότι ο πιθανοκρατικός χαρακτήρας της κβαντομηχανικής δεν είναι αποτέλεσμα ατέλειας των μετρικών μας οργάνων ή έλλειψης επαρκούς υπολογιστικής ακρίβειας, αλλά είναι μέσα στην ίδια τη φύση των πραγμάτων. Έτσι, λοιπόν, προκύπτει ένα νέο δεδομένο. 

 

Αφού η ίδια η φύση των πραγμάτων -ή έστω, για να μην είμαστε απόλυτοι, η αδυναμία της ανθρώπινης σκέψης- δεν μπορεί να μας δώσει ακριβή στοιχεία αντίληψης των φαινομένων, ποιοι λόγοι επιβάλλουν την παραδοχή της αρχής της αιτιότητας; 

 

Το να δεχτούμε πλέον ότι η φύση λειτουργεί αιτιοκρατικά, θα ήταν το ίδιο αυθαίρετο, από επιστημονική άποψη, με το να υποστηρίξουμε ότι δεν λειτουργεί αιτιοκρατικά. Κατ' ανάγκη καταλήγουμε στο ότι αυτό το ζήτημα είναι κάτι πέρα και πάνω από την επιστήμη, καταντά δηλαδή θέμα της μεταφυσικής και της φιλοσοφίας.

Η αρχή της αιτιότητας, λοιπόν, στην οποία επί χιλιετίες στηρίζονται οι φυσικές επιστήμες απορρίφθηκε σταδιακά από την πλειοψηφία των επιστημών. Η ανθρώπινη σκέψη έμοιασε να παλινδρομεί σ' ένα σκεπτικό που για τον επιστήμονα του 19ου αιώνα φαινόταν αφελές έως παράλογο: στο ότι κάθε συγκεκριμένο αίτιο μπορεί να έχει διάφορα αποτελέσματα. Πράγματι μοιάζει άτοπο. 

 

Το σύμπαν μοιάζει να στερείται λογικής, να στερείται αρχής. Κι αν δεν κάνω λάθος, αυτό ήταν το σκεπτικό που οδήγησε τον Αϊνστάιν στο περίφημο «Δεν μπορώ να πιστέψω πως ο Θεός παίζει ζάρια». Ωστόσο, νιώθω πως αυτή η απροσδιοριστία θα μπορούσε να γίνει κατανοητή σαν η ελευθερία του Θεού μέσα στον κόσμο (Sorry Einstein -πάντα ήθελα να το πω αυτό). Ίσως δηλαδή, αυτή η πραγματικότητα να μην είναι ένδειξη τυχαιότητας, αλλά μιας παρουσίας.  

 

Ίσως είναι ένδειξη πως ο Θεός δεν άφησε τον κόσμο στη μοίρα του, όπως υποστηρίζει η φιλοσοφία του Δεϊσμού, αλλά ότι ενεργεί διαρκώς μέσα σ' αυτό ακόμη και σε μικροσωματιδιακό επίπεδο.

Αν τώρα συνδυάσουμε αυτά τα δεδομένα με τα πορίσματα της θεωρίας του Χάους, αυτή η επίδραση στον μικρόκοσμο θα μπορούσε να έχει δραματικές «επιπτώσεις» στη ζωή μας. Η θεωρία αυτή διερευνά το πώς μια απειροελάχιστη διαφοροποίηση στις αρχικές συνθήκες ενός ασταθούς συστήματος, μπορεί να προκαλέσει μια εντελώς διαφορετική ροή των πραγμάτων. Για παράδειγμα, ένα φτερούγισμα μιας πεταλούδας στην αυλή μας θα μπορούσε μετά από μερικά χρόνια να «προκαλέσει» τυφώνα στην Αμερική (!!). 

 

Έτσι, η «ασήμαντη» διαφοροποίηση στη θέση κάποιων ηλεκτρονίων στον εγκέφαλό μας θα μπορούσε να κάνει τη διαφορά μεταξύ του να δολοφονήσουμε κάποιον ή όχι. Ακόμη και τα θαύματα του Χριστού (το ότι περπάτησε στη θάλασσα ή το ότι μπήκε στο υπερώο), αν και είναι, από στατιστική άποψη, εξωφρενικά απίθανα (όπως και το να πάμε εκδρομή στις Πρέσπες και να τις δούμε να εξαχνώνονται ακαριαία γιατί «έτυχε» να δημιουργηθεί κενό αέρος πάνω από την επιφάνεια τους), δεν έρχονται σ' αντίθεση με τους νόμους της σύγχρονης φυσικής.

Αν, λοιπόν, η ίδια η φύση λειτουργεί μ' αυτήν την απροσδιοριστία, και μάλιστα απορρίψω και την αρχή της αιτιότητας, τι μ' εμποδίζει να δεχτώ τελεσίδικα την ελευθερία στην ανθρώπινη συμπεριφορά; 

 

Θά 'θελα να θέσω δύο σοβαρές αντιρρήσεις. Η «ελευθερία του Θεού» για την οποία μίλησα πριν, θα μπορούσε να είναι καταλυτική και να μην αφήνει περιθώρια ελευθερίας στον άνθρωπο. Θα μπορούσαμε, δηλαδή, να γλιτώνουμε απ' την αιτιοκρατία, αλλά να μας καθορίζει η ίδια η «ελευθερία του Θεού». Μια τέτοια ελευθερία θα λειτουργούσε για μας σαν μια αιτιοκρατία με διαφορετικό όνομα. Αλλά και εντελώς υλιστικά να δούμε το θέμα, το ότι η ανθρώπινη συμπεριφορά δεν θα μπορούσε να καθοριστεί εκ των προτέρων, δεν συνεπάγεται τη δική μας ελευθερία. 

 

Γιατί φρονώ πως δεν μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι ένα σωματίδιο κάνει «ό,τι θέλει» και πολύ περισσότερο ότι έχει βούληση, επειδή δεν μπορεί να προβλεφθεί η συμπεριφορά του. 

 

Και στο κάτω - κάτω ελεύθερος άνθρωπος, για μένα τουλάχιστον, δεν είναι αυτός που κάνει «ό,τι τύχει» ή «ό,τι τού 'ρθει» ακριβώς επειδή η ελευθερία προϋποθέτει πρόσωπο, και το πρόσωπο δεν είναι απλώς απρόβλεπτο, αλλά και ικανό να επιλέγει. 

 

Θα μπορούσε λοιπόν η μη προβλεψιμότητα της ανθρώπινης φύσης να μην οφείλεται στο ότι υπάρχει κάποια βούληση που αλληλεπιδρά σε μικροσωματιδιακό επίπεδο με τον εγκέφαλο, αλλά να είναι αποτέλεσμα του ότι μέσα σ' αυτόν εκτυλίσσονται τυχαία μικροσωματιδιακά «παιχνίδια». Έτσι το μόνο που φαίνεται να εξασφαλίζουμε μ' αυτούς τους συλλογισμούς είναι το ότι δεν είμαστε σίγουροι πως είμαστε ανελεύθεροι. Τέλος πάντων. Είναι κι αυτό ένα βήμα.

Ωστόσο, όλο αυτό το σκεπτικό, μου φαίνεται ότι κρύβει μια παγίδα. Κι αυτή είναι ότι μοιάζει να ταυτίζει την πραγματική φύση και την αλήθεια με αυτό που μπορούμε να ερευνήσουμε. Αυτό είναι εντελώς αυθαίρετο, γιατί όπως ο κόσμος που ζούμε θα μπορούσε να υπάρχει ακόμη κι αν δεν ζούσαμε μέσα σ' αυτόν, και επομένως δεν θα τον αντιλαμβανόμασταν, έτσι μπορεί κάλλιστα να υφίστανται άλλες πραγματικότητες κι αλήθειες που δεν μπορούμε να συλλάβουμε. Μπορεί εμείς να νομίζουμε ότι αν ρίξουμε ένα κέρμα, θα πέσει κορώνα ή γράμματα. Ίσως κάποιοι σκεφτούν ότι μπορεί να σταθεί όρθιο. 

 

Πιθανώς όμως ποτέ να μην φανταστούν ότι το κέρμα ίσως κοπεί στη μέση μόλις το πετάξουμε ή ότι θα λιώσει μέχρι να πέσει ή ακόμη ότι μια ριπή ανέμου θα το πάρει στέλνοντας το στο μεσοδιάστημα. 

 

Μ' αυτό το σκεπτικό, η αρχή της αιτιότητας μπορεί ούτε να ισχύει, ούτε να μην ισχύει. Κι ίσως το να ψάχνουμε να βρούμε απαντήσεις σε τέτοιου είδους ερωτήματα, αποκλείοντας την πιθανότητα της υπέρλογης πραγματικότητας, να είναι τόσο μάταιο, όσο και το να αναρωτιόμαστε με ποια πλευρά έπεσε το κέρμα, τη στιγμή που αιωρείται κάπου κοντά στον Κρόνο...

 

 πηγή-dimitris.webgalaxy.gr

Διαβάστε περισσότερα... »

Μια εικόνα = 1000 λέξεις... Εκπληκτικό!

Μια εικόνα είναι 1000 λέξεις -λένε-...

Και γιατί 1000;

 Ίσως γιατί βαρέθηκαν να τις μετρήσουν, επειδή βλέποντας μια εικόνα με νόημα, μπορείς να γράφεις, να γράφεις, ασταμάτητα...

Κοίτα αυτήν την φωτογραφία! Δεν χρειάζονται λόγια...

Ποιός δεν κατανοεί το νόημά της;

Αλλά το δίλημμα μεγάλο...

Μη βιαστείς να απαντήσεις.

Ξανασκέψου το.

Ξέρω, θα πεις όχι υποχωρήσεις σε αρχές και ιδανικά!

Ξέρω, θα πεις ότι η αξιοπρέπεια δεν έχει ταμπελίτσα με τιμή...

Ξέρω, θα πεις ότι η ελευθερία του ατόμου είναι ανεκτίμητη...

Αλλά κοίτα... τα ξυπόλητα πόδια ματώνουν...

Ο πόνος πρέπει να είναι αφόρητος...

Κοίτα το παπούτσι... σου υπόσχεται άνεση... θεραπεία των πληγών και οι αλυσίδες είναι... της μόδας! 

Και κυρίως, το ζευγάρι τα χέρια που σου προσφέρουν τη ''λύση'' φοράνε μανικετόκουμπα! 

Πόσο θα ήθελες να είχες και εσύ, θυμάσαι;

Λοιπόν ποιά είναι η δική σου γνώμη;

Θα πεις... ''πρέπει να πει όχι'' στο ζευγάρι τα παπούτσια ή πρέπει να επιβιώσει;

Πώς εξηγείς ότι σχεδόν όλοι μας έχουμε δεχθεί αυτό το ζευγάρι τα παπούτσια;

πηγή-atenizodas

Διαβάστε περισσότερα... »

Είσαι σκλάβος ή ελεύθερος; Μια εκπληκτική διδασκαλία, σοφού διδασκάλου

Ο δάσκαλος περπατούσε στην εξοχή παρέα με τους μαθητές του, χρησιμοποιώντας κάθε ευκαιρία που έβρισκε μπροστά του, για να τους διδάξει. 

Η μέρα ήταν ηλιόλουστη και ένας περαστικός άνδρας, προχωρούσε τραβώντας την αγελάδα του, που την είχε δεμένη με ένα σχοινί. 

Ο δάσκαλος του φώναξε να περιμένει και είπε στους μαθητές του να περικυκλώσουν αυτόν και την αγελάδα του. “Θα ήθελα να σας κάνω μερικές ερωτήσεις για να καταλήξουμε σε ένα συμπέρασμα” είπε.

Ο άνδρας με την αγελάδα σταμάτησε και περίμενε με περιέργεια να ακούσει τις ερωτήσεις του φημισμένου σοφού δάσκαλου της περιοχής.

Ο δάσκαλος γύρισε προς τους μαθητές του και ρώτησε:

“Ποιός είναι δεμένος σε ποιόν; Είναι η αγελάδα δεμένη στον άνδρα ή ο άνδρας στην αγελάδα;”

Ο άνδρας δεν ήταν πολύ σίγουρος για την απάντηση και περίμενε να ακούσει με περιέργεια, τι θα έλεγαν οι μαθητές. 

Φυσικά οι μαθητές απάντησαν: “Η αγελάδα είναι δεμένη στον άνδρα. Ο άνδρας είναι το αφεντικό, αυτός κρατάει το σχοινί, και η αγελάδα τον ακολουθεί όπου και να πάει. Αυτός είναι οαφέντης και η αγελάδα ο σκλάβος”.

Ο άνδρας χαμογέλασε με αυτοπεποίθηση και συμφώνησε με τους μαθητές του δασκάλου.

Τότε ο δάσκαλος είπε: “Πολύ ωραία, ας δούμε λοιπόν ποιος είναι ο αφέντης και ποιος ο σκλάβος”. 

Έβγαλε ένα μαχαίρι από την τσέπη του και έκοψε το σχοινί. Η αγελάδα το έσκασε και ο καημένος άνδρας άρχισε να τρέχει απελπισμένα στην προσπάθεια του να προλάβει και να ξαναπιάσει την ελεύθερη αγελάδα. 

Στο μεταξύ ο δάσκαλος συμπέρανε:

«Τώρα καταλαβαίνετε ποιος είναι ο αφέντης; Προφανώς, ο σκλάβος, η αγελάδα, δεν ενδιαφέρεται καθόλου για τον αφέντη της – αντίθετα, όπως όλοι είδατε, η αγελάδα δραπέτευσε αμέσως μόλις κόπηκε το σχοινί και ο πρώην αφέντης, ο άνδρας που τρέχει ξοπίσω της απελπισμένα, είναι πολύ θυμωμένος».

Βλέποντας τους μαθητές του να τον κοιτάζουν με απορία ο δάσκαλος συνέχισε:

“Αυτή ακριβώς είναι η κατάσταση σας, η κατάσταση του ανθρώπινου μυαλού. Όλες οι ανοησίες που εσείς κουβαλάτε μέσα του, δεν ενδιαφέρονται καθόλου για σας. Εσείς ενδιαφέρεστε γι’ αυτές, εσείς διασκεδάζετε μαζί τους, εσείς τις ταΐζετε και είστε εσείς που εξαγριώνεστε στην προσπάθεια να τις κρατήσετε μαζί σας, μέσα στο μυαλό σας. 

Την στιγμή που θα χάσετε το ενδιαφέρον σας γι’ αυτές, τη στιγμή που θα αντιληφθείτε τη ματαιότητά τους, τη στιγμή που συνειδητά θα τις εγκαταλείψετε, θα δραπετεύσουν από το μυαλό σας και θα εξαφανιστούν, ακριβώς όπως η αγελάδα.

Ελευθερώστε το μυαλό σας και ό,τι άχρηστο υπάρχει μέσα του θα εξαφανιστεί. Χρησιμοποιήστε το νοητικό μαχαίρι της θέλησής σας και κόψτε το αόρατο σχοινί των βλαβερών σκέψεων, των σκέψεων που δημιουργούν ενοχές, ντροπή, φόβο, αρνητικότητα ή των άχρηστων σκέψεων που απλώς σπαταλούν τον πολύτιμο χρόνο σας.

Η επιλογή είναι δική σας και το μαχαίρι της απελευθέρωσης βρίσκεται στην τσέπη του νου σας.”

πηγή-thesecretrealtruth

Διαβάστε περισσότερα... »

Η ψευδαίσθηση της ανθρώπινης βούλησης. Υπάρχει η όχι, συνειδητή επιλογή των πράξεων μας;

Υπάρχει η όχι, συνειδητή επιλογή των πράξεων μας;

Νέα μελέτη υποστηρίζει ότι έχει εντοπίσει ισχυρές ενδείξεις, που δίνουν ένα τέλος στο δίλημμα, αν οι πράξεις μας είναι αποτέλεσμα δικών μας προθέσεων ή όχι, αναφέροντας ότι οι "σκέψεις γεννούν τη δράση" και όχι το αντίθετο.

Κάποιοι, όμως, δεν βιάζονται να κλείσουν το θέμα που απασχολεί φιλοσόφους, ψυχολόγους και νευροεπιστήμονες, εδώ και αιώνες: υπάρχει ή όχι συνειδητή βούληση;

Ο Daniel Wegner ήταν πολυβραβευμένος Αμερικανός κοινωνικός ψυχολόγος και καθηγητής ψυχολογίας στο Harvard, έφυγε από τη ζωή, πέρυσι, νικημένος από την αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση (ALS), σε ηλικία 65 ετών. Ωστόσο, άφησε πίσω του σπουδαίο έργο, το οποίο, συχνά, φανερώνει την ανατρεπτική του σκέψη.

Στο βιβλίο του “The Illusion of Conscious Will”, ο Wegner υποστήριξε ότι η ελεύθερη βούληση είναι, στην ουσία, μία αυταπάτη, μία ψευδαίσθηση του ανθρώπου. 

Για να το αποδείξει, διεξήγαγε μία σειρά πειραμάτων, στα οποία φάνηκε ότι οι άνθρωποι μπορούν εύκολα να πειστούν ότι έχουν τον έλεγχο μίας κατάστασης, ακόμα και όταν κάτι τέτοιο δεν ισχύει.

Βρισκόμαστε στην αρχή ή στο τέλος της αλυσίδας των ντόμινο;

Περί ελεύθερης βούλησης

Η ύπαρξη ή όχι της ελεύθερης βούλησης είναι ένα μακραίωνο ερώτημα, με το οποίο ασχολήθηκαν φιλόσοφοι, ψυχολόγοι και, πιο πρόσφατα, νευροεπιστήμονες. Υπάρχουν δύο σχολές σκέψεις.

Επιγραμματικά, η μία υποστηρίζει ότι οι προθέσεις μας ελέγχουν τις πράξεις μας, ενώ η δεύτερη θεωρεί ότι αυτό που λέμε “προθέσεις”, δεν είναι οι αιτίες των πράξεών μας, αλλά τα προϊόντα τους.

Οι περισσότεροι άνθρωποι θα υποστήριζαν, ότι η κοινή λογική λέει ότι η πρώτη σχολή σκέψης, είναι η σωστή και ότι η δεύτερη είναι, απλώς, μία προσπάθεια να υπονομευθεί η έννοια της ελεύθερης βούλησης.

Ωστόσο, δεν έχει βρεθεί ο τρόπος, το προφανές να αποδειχθεί και να γίνει σαφές πέραν πάσης αμφιβολίας. 

Έτσι, καταλήγουμε στο δίλημμα που περιγράφει ο ψυχολόγος Roy Baumeister του Πανεπιστημίου Florida State:

“Είναι το άτομο μια αυτόνομη οντότητα που γνήσια επιλέγει το πώς θα δράσει μέσα από πολλαπλές πιθανές επιλογές; Ή είναι ένας απλός κρίκος σε μια αλυσίδα, έτσι ώστε οι δράσεις του να είναι το αναπόφευκτο προϊόν αιτιών που προέρχονται από προηγούμενα συμβάντα και κανένας δεν μπορεί ποτέ να δράσει διαφορετικά από τον τρόπο με τον οποίο τελικά έδρασε;”.

Επιστημονικά πειράματα επιστρατεύθηκαν για να απαντήσουν. Με μελέτη που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature Neuroscience, ειδικοί περιέγραψαν, το 2008, πώς ο εγκέφαλός μας παίρνει την απόφαση για δράση, λίγα δευτερόλεπτα πριν καν αντιληφθούμε ότι... αποφασίσαμε για κάτι. Μήπως, λοιπόν, το να νομίζουμε ότι η συμπεριφορά μας οφείλεται στη θέλησή μας είναι λάθος;
Σύμφωνα με τον John-Dylan Haynes, εκ των συγγραφέων της μελέτης, το παραπάνω δείχνει ότι, στην πραγματικότητα, ο εγκέφαλός μας είναι αυτός που προετοιμάζει, υποσυνείδητα, τις όποιες αποφάσεις μας. Επομένως, η συμμετοχή της συνείδησης στη διαδικασία λήψης απόφασης, είναι απλά μια ψευδαίσθηση που δημιουργείται από τις εγκεφαλικές διεργασίες!

Τώρα, οι Γερμανοί επιστήμονες VR. Zschorklich και R. Köhling, του Πανεπιστημίου του Ρόστοκ, έρχονται με νέα μελέτη, για να διαψεύσουν τόσο τον Wegner όσο και τον Haynes, υποστηρίζοντας ότι έχουν αποδείξει με πειράματα πως οι συνειδητές προθέσεις προϋπάρχουν των κινήσεών μας και συνοδεύονται από αλλαγές στον εγκέφαλο.

"Πώς οι σκέψεις γεννούν τη δράση"

Στη μελέτη τους, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό PLOS ONE τον περασμένο Δεκέμβριο, με τον εντυπωσιακό τίτλο “Πώς οι σκέψεις γεννούν τη δράση”, περιγράφουν πώς διαφοροποίησαν τοπικά, μέσω διακρανιακής μαγνητικής διέγερσης (TMS), την εγκεφαλική δραστηριότητα, στον κινητικό φλοιό 14 υγιών ατόμων, φτάνοντας στο παραπάνω συμπέρασμα.

Ο κινητικός φλοιός του εγκεφάλου ελέγχει τους μύες. Ως εκ τούτου, η διέγερσή του προκαλεί μυϊκές συσπάσεις. Οι Zschorklich και Köhling, στόχευσαν το μέρος του φλοιού των εθελοντών που ελέγχει τις κινήσεις στο αριστερό χέρι. 

Εντυπωσιακά, διαπίστωσαν ότι ο ίδιος παλμός TMS προκαλούσε κάμψη ή επέκταση του μυ, ανάλογα με το ποια ήταν η συνειδητή πρόθεση των συμμετεχόντων.

Οι συγγραφείς της μελέτης υποθέτουν ότι το “δίκτυο προθέσεων” του εγκεφάλου προετοιμάζει τις επιθυμητές πράξεις, αυξάνοντας την ερεθιστικότητα των κυττάρων του κινητικού φλοιού.

Έτσι, ένας παλμός TMS παρέχει όση επιπλέον ενέργεια απαιτείται για να σπρώξει τα ήδη ερεθισμένα κύτταρα στην ενεργοποίηση της κίνησης, αν και είναι πολύ αδύναμος για να προκαλέσει άλλες κινήσεις.

Κριτική και συνέχιση του διχασμού

Ορίστε, λοιπόν. Οι Γερμανοί επιστήμονες απέδειξαν ότι υπάρχει βούληση, η οποία προηγείται των πράξεών μας και δεν είναι προϊόν τους. Ή μήπως όχι; Αν και τα αποτελέσματα των πειραμάτων των δύο ερευνητών είναι εντυπωσιακά, υπάρχουν κάποιοι οι οποίοι δεν βιάζονται να τα δεχτούν ως απόδειξη. Το επιχείρημά τους; Ότι τα πειράματα ήταν πολύ απλά.

Στο blog του Neuroskeptic, του περιοδικού Discover, γίνεται μία μίνι κριτική στη μελέτη των Zschorklich και Köhling, η οποία επικεντρώνεται στο γεγονός ότι κάθε παλμός TMS ήταν αληθινός. 

Το πρόβλημα, σύμφωνα με τον Neuroskeptic, είναι ότι, με αυτόν τον τρόπο, δεν μπορεί να ελεγχθεί με βεβαιότητα αν οι κινήσεις ήταν, όντως, συνέπεια της διέγερσης TMS.

Επιπλέον, οι συμμετέχοντες πυροδοτούσαν οι ίδιοι τον παλμό TMS. Όπως σημειώνεται στο Discover, αυτό σημαίνει ότι θα μπορούσαν να πατήσουν το κουμπί που πυροδοτούσε τον παλμό και μετά να κινήσουν το χέρι τους με δική τους πρωτοβουλία.

Αν οι παλμοί πυροδοτούνταν από τους ερευνητές και αν κάποιοι από αυτούς ήταν ψεύτικοι, τότε τα αποτελέσματα ίσως να ήταν πιο πειστικά, καταλήγει η κριτική.

Τελικά, το ερώτημα αν υπάρχει ελεύθερη βούληση ή αν οι προθέσεις μας δεν είναι τίποτα περισσότερο από μία ψευδαίσθηση, φαίνεται ότι συνεχίζει και θα συνεχίζει να διχάζει.

Εσείς τι πιστεύετε; Εμείς ορίζουμε τις πράξεις μας ή τα πάντα είναι αναπόφευκτα και προαποφασισμένα;

πηγή-edwhellas

Διαβάστε περισσότερα... »

Πόσο ελεύθερη είναι... η "ελεύθερη βούληση";

Όπως έγραψε ο Ουίλιαμ Τζέιμς το 1890, «το γεγονός ότι η ζωή μας φαίνεται συναρπαστική, οφείλεται στην αίσθησή μας ότι αποφασίζουμε για τα πράγματα κάθε στιγμή και ότι τίποτε δεν είναι προαποφασισμένο αναρίθμητα χρόνια πριν». 

Φυσικοί, νευρολόγοι και μηχανικοί ηλεκτρονικών υπολογιστών συμμετέχουν πλέον στη συζήτηση των επιγόνων του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη περί της ουσίας της ελεύθερης βούλησης, εάν διαθέτουμε ή όχι κι αν όχι γιατί μέχρι πρότινος πιστεύαμε ότι είχαμε. «Πρόκειται για αυταπάτη;Ιδού η απορία», τόνισε ο φιλόσοφος των επιστημών, Μάικλ Σέλμπερσταϊν του Πανεπιστημίου του Μέριλαντ, προσθέτοντας ότι το δεύτερο ερώτημα είναι εάν η δημόσια συζήτηση του θέματος θα υποδαυλίσει τον πόλεμο των πολιτισμών.

«Εάν οι άνθρωποι σκανδαλίζονται με τη θεωρία της εξέλιξης, πώς θα αντιδράσουν άραγε εάν οι επιστήμονες τους πουν ότι δεν είναι τίποτε περισσότερο από εξελιγμένες σάρκινες μηχανές;» συμπλήρωσε ο κ. Σέλμπερσταϊν.

«Όταν αναρωτιόμαστε εάν η ελεύθερη βούληση είναι αυταπάτη, εισερχόμαστε σε μια άβυσσο. Είναι σαν να κάνουμε βουτιά στον νιχιλισμό και την απογοήτευση», υποστήριξε ο καθηγητής γνωσιολογίας Ντάνιελ Ντένετ.

Τα πάντα είναι πιθανά

Σύμφωνα με τον παραδοσιακό ορισμό του όρου, οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι ηθικοί παράγοντες, οι πράξεις των οποίων δεν είναι προκαθορισμένες. Τα πάντα είναι πιθανά. Κάθε επιλογή είναι αβίαστη, αλλά όχι τυχαία. «Αυτό φαντάζει παράλογο. Κάθε φυσικό σύστημα αποδείχθηκε είτε ντετερμινιστικό είτε τυχαίο. 

Συνεπώς πώς είναι δυνατόν οι ανθρώπινες πράξεις να μην προκαθορίζονται και να μην είναι τυχαίες;» αναρωτιέται ο δρ Σέλμπερσταϊν.

Ορισμένοι φυσικοί όμως υποστηρίζουν ότι η ελεύθερη βούληση αποτελεί προϋπόθεση για την ανακάλυψη θεωριών και τον σχεδιασμό πειραμάτων. Αυτό επιβεβαιώνεται από την κβαντική φυσική, τη θεωρία που θεμελιώνει την πραγματικότητα στην τυχαία εναλλαγή μικροσκοπικών σωματιδίων.

«Αυτό αποτελεί σημάδι, όχι απόδειξη ότι διαθέτουμε ελεύθερη βούληση», τονίζει ο Αυστριακός κβαντοφυσικός Αντον Ζίλινγκερ. 

Όπως έδειξαν τα πειράματα του δρος Λίμπετ του ’70, η λογική συνείδηση ακολουθεί κατά πόδας το ασυνείδητο. Ο άνθρωπος έχει την ψευδαίσθηση ότι έχει αποφασίσει πριν ενεργήσει.

«Βλέπουμε τις δύο κορυφές του παγόβουνου, τη σκέψη και τη δράση, και τις συνδέουμε», τονίζει ο καθηγητής Ψυχολογίας του Χάρβαρντ Νταν Βέγκνερ. Τα περισσότερα όμως συμβαίνουν κάτω από την επιφάνεια. Η λογική συνείδηση συχνά παρασύρεται σε πολλές πράξεις. Η πολλή σκέψη βλάπτει τους αθλητές. 

Πολλοί συγγραφείς νιώθουν ότι κάποιος τους υπαγορεύει το κείμενο μέσα στο κεφάλι τους.

Ο δρ Ντένετ υποστηρίζει ότι η ελεύθερη βούληση και ο ντετερμινισμός μπορούν να συνυπάρξουν. «Έχουμε τη δύναμη να ασκήσουμε βέτο στις ορέξεις μας και στη συνέχεια βέτο στα βέτο μας. Εχουμε τη δυνατότητα της φαντασίας, μπορούμε να δούμε και να φανταστούμε το μέλλον», υπογραμμίζει ο δρ Βέγκνερ. Υπ’ αυτή την έννοια, η αιτιότητα δεν είναι ο εχθρός, αλλά ο φίλος μας, καθώς μας δίνει τη δυνατότητα να βλέπουμε μπροστά και να σχεδιάζουμε καθιστώντας μας ηθικά άτομα.

Aλλοι φιλόσοφοι διαφωνούν με τον βαθμό και τη φύση αυτής της «ελευθερίας». Η διαφωνία τους έγκειται στο κατά πόσο τα σύνολα πραγμάτων, είτε πρόκειται για ηλεκτρόνια ή ανθρώπους, μπορούν να υπερβούν την καταγωγή τους και να παράγουν νέα φαινόμενα, όπως ο εγκέφαλος, η δημοκρατία και το χρηματιστήριο, τα οποία αναπτύσσονται φυσικά σύμφωνα με τους νόμους της Φυσικής.

πηγή-sciencearchives

Διαβάστε περισσότερα... »