Στη δεκαετία του 60 ο Χάρι Χάρλοου με μια ομάδα επιστημόνων, έβαλαν πέντε πιθήκους σε ένα κλουβί, στο οποίο τοποθέτησαν στην μέση μια σκάλα και πάνω από την σκάλα ένα κλαδί από μπανάνες. Όταν κάποιος πίθηκος ανέβαινε την σκάλα για να πάρει τις μπανά-νες, οι επιστήμονες κατάβρεχαν με παγωμένο νερό τους υπόλοιπους πιθήκους που είχαν μείνει στο έδαφος!
Μετά από κάποιο καιρό, όταν ένας πίθηκος πήγαινε να ανεβεί την σκάλα, οι άλλοι, προκειμένου να γλιτώσουν την ψυχρολουσία, του έκαναν επίθεση και τον ξυλοφόρτωναν.
Μετά από λίγο καιρό, καμία μαϊμού δεν ανέβαινε τις σκάλες, παρά τον πειρασμό που είχαν μπροστά τους και την τεράστια λαχτάρα τους να φάνε τις μπανάνες. Είχαν συμμορφωθεί.
Τότε, οι επιστήμονες αντικατέστησαν έναν από τους πιθήκους. Το πρώτο πράγμα που πήγε να κάνει ο νεοφερμένος, ήταν φυσικά να ανεβεί την σκάλα για να πάρει τις μπανάνες.
Αμέσως πέσανε πάνω του οι υπόλοιποι τέσσερις “παλιοί” που ήξεραν πως είχαν τα πράγμα-τα και τον ξυλοφόρτωσαν. Μετά από αρκετές φορές που ο καινούργιος προσπάθησε να ανέβει στη σκάλα και έτρωγε κάθε φορά ξύλο σταμάτησε πια να προσπαθεί κι ας μην ήξερε για ποιον λόγο ακριβώς δεν έπρεπε να πάει στις μπανάνες.
Αφού συμμορφώθηκε κι αυτός, οι επιστήμονες έφεραν και δεύτερη καινούργια μαϊμού και αφαίρεσαν πάλι μια από τις παλιές. Και φυσικά έγιναν πάλι τα ίδια. Τα ίδια έγιναν και με την τρίτη και με την τέταρτη, ώσπου αντικαταστάθηκαν όλοι οι παλιοί πίθηκοι από νέους.
Αυτό που είχε απομείνει πλέον στο κλουβί ήταν μια ομάδα πιθήκων που δεν είχαν καταβρεχτεί ποτέ, εντούτοις όμως, ξυλοκοπούσαν άγρια οποιονδήποτε επιχειρούσε να φτάσει στις μπανάνες «γιατί έτσι είχαν τα πράγματα σε αυτό το κλουβί» χωρίς κανείς να γνωρίζει το λόγο για τον οποίο επιτίθεται στην καινούργια μαϊμού, χωρίς κανείς να ξέρει για ποιον λόγο δεν έπρεπε να φάνε τις μπανάνες και χωρίς κανείς να θυμάται ότι κι εκείνος είχε προσπαθήσει να ανέβει στο κλαδί...
...................................................................................
Κι αυτό εδώ το πείραμα έγινε το 1951 από τον Αμερικάνο ψυχολόγο J. E. Asch. Ο Ας, λοιπόν, έδειξε σε έξι πρόσωπα μια γραμμή ορισμένου μήκους και τους ζήτησε να βρουν την αντίστοιχη τους, ανάμεσα σε τρεις άλλες που είχαν κι αυτές παρουσιαστεί στον πίνακα.
Από τις τρεις επιλογές που είχαν η σωστή ήταν ολοφάνερα σωστή, αφού οι άλλες δύο ήταν αρκετά μικρότερες.
Όπως θα έχετε μάθει πια -από τα προηγούμενα πειράματα που έχουμε παρουσιάσει ο πειραματιστής είχε στήσει μια μικρή συνομωσία: Οι πέντε από τους έξι «εθελοντές» ήταν υπάλληλοι του επιστήμονα. Σε αυτούς είχε δοθεί η εντολή να διαλέξουν ομόφωνα, χωρίς να δείξουν καμία αμφιβολία, μία λάθος γραμμή.
Οι πέντε υπάλληλοι «διάλεγαν» πρώτοι και μετά, αφού είχε ακούσει τους προηγούμενους, ήταν η σειρά του αληθινού πειραματόζωου να διαλέξει.
Τα περισσότερα από τα υποκείμενα του πειράματος, ενώ έβλεπαν ότι η γραμμή που είχαν διαλέξει οι προηγούμενοι ήταν λάθος, επέλεγαν την ίδια –τη λάθος!
Και το πιο περίεργο, ίσως το πιο σημαντικό, είναι ότι μόλις το υποκείμενο μάθαινε τη συνομωσία δεν παραδεχόταν ότι διάλεξε τη λανθασμένη γραμμή υποκύπτοντας στην πίεση της… «κοινής γνώμης», αλλά ότι ήταν δικό του λάθος, αβλεψία, ανοησία, κακή εκτίμηση.
Προτιμούσε να πιστεύει ότι έκανε λάθος, παρά ότι φέρθηκε «αγελαία».
Ο Ας απέδειξε (ή τουλάχιστον κατέδειξε, γιατί όπως έχουμε πει στις κοινωνικές επιστήμες δεν υπάρχει απόδειξη) ότι η πνευματική ανεξαρτησία του ανθρώπου είναι ένας μύθος.
Οι άνθρωποι πρωτίστως θέλουμε να ανήκουμε στο σύνολο –ή σε κάποιο υποσύνολο.
Για να το κάνουμε αυτό είμαστε πρόθυμοι να θυσιάσουμε όποια διαφορετική ιδέα και σκέψη έχουμε, προκειμένου να γίνουμε αρεστοί.
Για να λες την αλήθεια (την αλήθεια σου, αυτό που εσύ αναγνωρίζεις ως αληθινό) πρέπει να είσαι θαρραλέος.
Όταν οι πάντες σου λένε ότι η γραμμή που βλέπεις είναι η σωστή, ενώ εσύ βλέπεις ότι είναι λάθος, χρειάζεται μεγάλο θάρρος για να πεις αυτό που πιστεύεις.
Όχι μόνο γιατί μπορεί να χάσεις τη δουλειά σου, αλλά -κυρίως- γιατί μπορεί να βρεθείς εξοστρακισμένος -από την οικογένεια σου, από τους φίλους σου, από τους συμπολίτες σου. Να μείνεις μόνος, ίσως και να θεωρηθείς τρελός. Αυτό είναι που φοβάται πιο πολύ ο άνθρωπος… Πιο πολύ από το ψέμα ή το θάνατο: Να μείνει μόνος.
Όπως η ελευθερία έτσι κι η αλήθεια (που όπως έχουμε ξαναπεί δεν είναι παρά μόνο η άπο-ψη μας γι. αυτήν, αφού αλήθεια έξω από τον άνθρωπο δεν υπάρχει) θέλει αρετή και τόλμη.
Και αυτός είναι ο λόγος που άνθρωποι με τόσο υψηλό IQ αποδέχονται αβασάνιστα τόσο λαθεμένες απόψεις. Δεν είναι βλακεία, είναι δειλία.
Γιατί ο άνθρωπος προτιμάει να συμπορεύεται με τους ανθρώπους που σκέφτονται λανθα-σμένα –και να υιοθετεί τη γνώμη τους, παρά να μένει μόνος με τη δική του άποψη των πραγμάτων. Είναι πολύ δύσκολο (ψυχολογικά) να αντιτίθεσαι στην κοινή γνώμη. Και συνήθως είναι και επικίνδυνο.
Γιατί η καθεστηκυία τάξη κινδυνεύει περισσότερο από τους ελεύθερους στοχαστές, παρά από τους ελεύθερους σκοπευτές.
Και η μόνη αληθινή επανάσταση θα έρθει όταν αρχίσουμε να σκεφτόμαστε ελεύ-θερα, χωρίς να υποκύπτουμε στο φόβο της κοινής γνώμης, γιατί –το έχετε ξανα-κούσει- καλά συλλογάται μόνο όποιος συλλογάται ελεύθερα.
Ας κλείσουμε αυτό το κείμενο με τα λόγια ενός ανθρώπου που έμεινε μόνος, στις βουνοκορφές της σκέψης του:
«Πόση αλήθεια σηκώνει, πόση αλήθεια αποτολμάει ένα πνεύμα; Αυτό έγινε για μένα, ολοένα και πιο πολύ, το αληθινό μέτρο των αξιών… Η πλάνη δεν είναι τύφλωση, η πλάνη είναι ανανδρία…. Κάθε κατάκτηση, κάθε βήμα εμπρός προέρχεται από το θάρρος, από την εντιμότητα απέναντι στον εαυτό μας.»
Εντιμότητα απέναντι στον εαυτό μας. Έτσι αρχίζουν όλα όσα ονειρευόμαστε.
Μερικές ημέρες πριν από τις πιο κρίσιμες εκλογές για εμάς, όποιος σιωπά προφανώς και συναινεί
Foto Google
Τι λυπηρή εποχή!
