Πώς σκέφτονται τα «μεγάλα μυαλά»;

Τι είναι αυτό που τους κάνει ξεχωριστούς

Οι ερωτήσεις «ξέρεις να παίζεις πιάνο;» και «παίζεις πιάνο;» μπορεί να φαίνονται ίδιες, όμως στην πραγματικότητα δεν είναι και μάλιστα, φανερώνουν κάτι για τον τρόπο που μαθαίνει κανείς.

«Είναι δύο πολύ διαφορετικές ερωτήσεις», εξηγεί η Shari Tishman από το Χάρβαρντ και η απάντηση στο πρώτο ερώτημα μπορεί να είναι «ναι», ενώ στο δεύτερο «όχι».

Αν αναρωτιέστε πώς μπορεί να ισχύει αυτό, όπως εξηγεί η ίδια, «η πρώτη ερώτηση αφορά την ικανότητα, ενώ η δεύτερη ρωτά σιωπηρά πολύ περισσότερα και, πέρα από την ικανότητα, ρωτά και για την κλίση του ατόμου», αναφέρει δημοσίευμα του Business Insider. Η ίδια διάκριση -μεταξύ ικανότητας και κλίσης- εκτείνεται και στην ψυχική μας ζωή, λέει η Tishman.

Για παράδειγμα, οι έρευνες γύρω από τη σκέψη δείχνουν, ότι οι άνθρωποι μπορούν να επικαλεστούν επιχειρήματα για τις δύο πλευρές ενός ζητήματος, όταν καθοδηγούνται μέσα από μια διαδικασία, κάτι που φανερώνει ότι έχουν την ικανότητα αυτή. Όμως οι άνθρωποι συνήθως δεν αξιολογούν και τις δύο πλευρές, καθώς δεν έχουν τη διάθεση να το κάνουν.

Έτσι, αν κάποιος θέλει να εξασκήσει περισσότερο την κριτική του σκέψη, πρέπει να κάνει ακριβώς αυτό. «Το να είναι κανείς ένας καλά σκεπτόμενος άνθρωπος σημαίνει, ότι έχει τη σωστή διάθεση για σκέψη», υποστηρίζει ακόμη η ίδια. «Διαφορετικά, δε θα καταφέρει ποτέ να χρησιμοποιήσει στο έπακρο όλες τις ικανότητές του».

Υπάρχουν επτά τέτοιες διαθέσεις-σκέψης, οι οποίες είναι οι εξής:

1. Η διάθεση να έχουν ανοιχτό μυαλό και να είναι περιπετειώδεις. Η τάση για να είναι ανοιχτόμυαλοι, να εξερευνούν εναλλακτικές απόψεις, εναλλακτικές της στενής σκέψης και η ικανότητα να παράγουν πολλαπλές επιλογές.

2. Η διάθεση προς διανοητική περιπέτεια. Η τάση να αναρωτιέται κανείς, να δοκιμάζει, να βρίσκει προβλήματα, να διερωτάται, να εμφανίζει εγρήγορση σε ό,τι αφορά τις ανωμαλίες και η ικανότητα στενής παρατήρησης και διαμόρφωσης ερωτημάτων.

3. Η διάθεση αποσαφήνισης και αναζήτησης της κατανόησης. Μια επιθυμία για ξεκάθαρη κατανόηση, αναζήτηση συνδέσεων και εξηγήσεων, μια εγρήγορση σε ό,τι αφορά την ασάφεια, η ανάγκη για συγκέντρωση και η ικανότητα να «χτίζει» έννοιες.

4. Η διάθεση για σχεδιασμό και στρατηγική. Το κίνητρο για τον καθορισμό στόχων, για τη δημιουργία και εκτέλεση σχεδίων και για ενόραση των αποτελεσμάτων, μια εγρήγορση για το πιθανό λάθος και την ανακρίβεια και η ικανότητα να θέτει στόχους και να φτιάχνει συγκεκριμένα πλάνα.

5. Η διάθεση να είναι διανοητικά προσεκτικός. Η θέληση για ακρίβεια, οργάνωση, πληρότητα, μια εγρήγορση για το πιθανό λάθος ή ανακρίβεια και η ικανότητα να επεξεργάζεται πληροφορίες με ακρίβεια.

6. Η διάθεση για αναζήτηση και αξιολόγηση. Η τάση να αμφισβητεί τα δεδομένα, να απαιτεί αιτιολόγηση, μια εγρήγορση στην ανάγκη για παροχή αποδείξεων και η ικανότητα να ζυγίζει και να αξιολογεί.

7. Η διάθεση μεταγνωστικής: Η τάση να παρακολουθεί και να ελέγχει τη ροή της σκέψης ενός ατόμου, εγρήγορση σε πολύπλοκες έννοιες και τρόπο σκέψης και η ικανότητα να ασκεί έλεγχο σε ψυχικές διαδικασίες και να είναι ανακλαστικός.

Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά μαζί, όταν χρησιμοποιηθούν στις κατάλληλες περιπτώσεις, επιτρέπουν στους ανθρώπους να εμπλακούν πλήρως με δύσκολα πνευματικά προβλήματα, καταλήγει το δημοσίευμα.

πηγή-pointfromview

Διαβάστε περισσότερα... »

Οι διανοητικά ισχυροί άνθρωποι...

Οι διανοητικά ισχυροί άνθρωποι...

1. Δεν χάνουν χρόνο με το να λυπούνται τον εαυτό τους για αυτά που τους συνέβησαν, για το «πώς ήρθαν τα πράγματα», ή για το πώς τους συμπεριφέρθηκαν άλλοι. Αντίθετα, αναλαμβάνουν την ευθύνη των πράξεών τους και του ρόλου τους στη ζωή και αντιλαμβάνονται ότι η ζωή δεν είναι πάντοτε δίκαιη.

2. Δεν γίνονται υποχείρια άλλων. Δεν επιτρέπουν σε άλλους να πάρουν τον έλεγχο από τα χέρια τους και δεν επιτρέπουν σε κάποιον άλλο να έχει εξουσία επάνω τους. Δε θα έλεγαν για παράδειγμα την εξής φράση: «Το αφεντικό μου με κάνει να νιώθω άσχημα», κι αυτό γιατί καταλαβαίνουν ότι οι ίδιοι ελέγχουν τα συναισθήματά τους και τον τρόπο που αντιδρούν στις καταστάσεις.

3. Δεν προσπαθούν να αποφύγουν μια αλλαγή. Αντίθετα, καλωσορίζουν κάθε θετική αλλαγή και είναι πρόθυμοι και ευέλικτοι. Καταλαβαίνουν ότι η αλλαγή είναι αναπόφευκτη και πιστεύουν στις ικανότητές τους να προσαρμόζονται στις καταστάσεις.

4. Δε σπαταλούν ενέργεια σε πράγματα που δε μπορούν να ελέγξουν. Για παράδειγμα δε θα ακούσετε κάποιον «διανοητικά ισχυρό» να παραπονιέται για μια βαλίτσα που χάθηκε στο αεροδρόμιο ή για την κίνηση στους δρόμους. Αντίθετα, επικεντρώνονται σε αυτά που μπορούν να ελέγξουν στη ζωή τους. Αναγνωρίζουν ότι μερικές φορές το μόνο πράγμα που μπορούν να ελέγξουν είναι η συμπεριφορά και η στάση τους.

5. Δεν προσπαθούν να ευχαριστήσουν τους πάντες. Αναγνωρίζουν ότι δεν χρειάζεται να ευχαριστούν τους πάντες όλη την ώρα. Δεν φοβούνται να πουν όχι ή να εκφράσουν τη γνώμη τους όταν χρειάζεται. Προσπαθούν να είναι ευγενικοί και δίκαιοι, όμως δεν ασχολούνται με κάποιον ο οποίος ενοχλείται επειδή απλά δεν… «έγινε το δικό του».

6. Δε φοβούνται το ρίσκο. Δεν παίρνουν απερίσκεπτες ή ανόητες αποφάσεις, αλλά δε φοβούνται να πάρουν ρίσκο όταν έχουν υπολογίσει όλους τους πιθανούς κινδύνους. Ζυγίζουν τις καταστάσεις προτού πάρουν μια μεγάλη απόφαση και είναι πλήρως ενημερωμένοι για την πιθανότητα… «αναποδογυρίσματος».

7. Δε δίνουν δεκάρα για το παρελθόν. Δεν χάνουν χρόνο με το να σκέφτονται ή ευχόμενοι για το πώς θα μπορούσαν να είναι διαφορετικά τα πράγματα. Αναγνωρίζουν το παρελθόν και προσπαθούν να μάθουν από τις εμπειρίες τους. Ζουν για το παρόν και σχεδιάζουν το μέλλον.

8. Δεν επαναλαμβάνουν τα ίδια λάθη ξανά και ξανά. Αναλαμβάνουν την ευθύνη των πράξεων και των συμπεριφορών τους και μαθαίνουν από τα λάθη τους. Δεν τα επαναλαμβάνουν ξανά και ξανά, αλλά προχωρούν μπροστά και φροντίζουν να λαμβάνουν πιο σωστές αποφάσεις στο μέλλον.

9. Δεν υποβαθμίζουν την επιτυχία των άλλων. Αναγνωρίζουν και χαίρονται με την επιτυχία των τρίτων. Δε ζηλεύουν ή νιώθουν εξαπατημένοι, όταν κάποιος άλλος τους ξεπερνά. Αντίθετα, αναγνωρίζουν ότι η επιτυχία είναι αποτέλεσμα σκληρής δουλειάς και είναι πρόθυμοι να δουλέψουν σκληρά για να απολαύσουν και το δικό τους μερίδιο σε αυτήν.

10. Δεν τα παρατάνε μετά από μια αποτυχία. Δε βλέπουν την αποτυχία ως ένα λόγο για να τα παρατήσουν. Αντίθετα, τη βλέπουν ως μια ευκαιρία για να ωριμάσουν και να βελτιωθούν. Είναι πρόθυμοι να συνεχίσουν να προσπαθούν μέχρι να το καταφέρουν.

11. Δε φοβούνται τις στιγμές που είναι μόνοι. Μπορούν να αντέξουν να είναι μόνοι και δε φοβούνται τον «ήχο» της ησυχίας. Δε φοβούνται να μείνουν μόνοι με τις σκέψεις τους και χρησιμοποιούν το χρόνο αυτό για να γίνουν ακόμη πιο παραγωγικοί. Απολαμβάνουν την παρέα του… εαυτού τους και δεν εξαρτώνται από άλλους για συντροφιά και διασκέδαση όλη την ώρα, αλλά τους αρέσει και όταν είναι μόνοι τους.

12. Δε νιώθουν ότι ο κόσμος τους χρωστά κάτι. Δεν αισθάνονται ότι δικαιούνται πράγματα στη ζωή «έτσι απλά». Αναζητούν τις ευκαιρίες που υπάρχουν, βασιζόμενοι στα χαρίσματα και τις ικανότητές τους.

13. Δεν περιμένουν άμεσα αποτελέσματα. Αφιερώνουν όσο χρόνο χρειάζεται και αναγνωρίζουν ότι η πραγματική αλλαγή χρειάζεται χρόνο για να… πετύχει

(Μάνος Δανέζης, επίκουρος καθηγητής αστροφυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών)

πηγή-awakengr.com

Διαβάστε περισσότερα... »

Η συστημική σκέψη στη Βιολογία. Αδυναμίες και προκλήσεις

Σχετικά πρόσφατα, πριν από 10 (δέκα) χρόνια, ξεκίνησε μία προσπάθεια μελέτης της εισαγωγής της θεωρίας των συστημάτων στη διδασκαλία της βιολογίας. 

Η έρευνα των Boersma, Waarlo & Klaassen, με τίτλο «The feasibility of systems thinking in biology education» είναι μία μετανάλυση διαφόρων εργασιών και δημοσιεύεται στην επιστημονική επιθεώρηση Journal of Biological Education (2011, 45:4, 190-197) (μπορείτε να αποκτήσετε δωρεάν τη δημοσίευση σε μορφή αρχείου .pdf από εδώ).

Οι ερευνητές διαπιστώνουν πλήθος προσεγγίσεων σχετικά με πώς ορίζεται η συστημική σκέψη (οι οποίες συχνά διαφοροποιούνται όχι μόνο ανάλογα με το αντικείμενο μελέτης αλλά ακόμα και με τα διαφορετικά εκπαιδευτικά συστήματα). 

Έτσι, συνέταξαν έναν πίνακα για το πώς οι ίδιοι αντιλαμβάνονται τη συστημική σκέψη στα βιολογικά συστήματα, στηριζόμενοι σε σχετική βιβλιογραφία και λαμβάνοντας υπόψη τους τις τρεις μεγάλες αλλαγές στη θεωρία συστημάτων (Von Bertalanffy – 1968, Wienerv- 1948 & Ashby-1956, Prigogine and Stengers – 1984 & Thelen and Smith-1994).

Τα χαρακτηριστικά αυτά φαίνονται στον παρακάτω πίνακα, όπου με έντονη γραφή οι ερευνητές εντοπίζουν τις έννοιες – δείκτες προκειμένου να κάνουν τη μετανάλυσή τους.

Πίνακας. Θεωρητικά χαρακτηριστικά συστημάτων, σύμφωνα με τις διαφορετικές θεωρίες συστημάτων. Για καθένα από τα γενικά χαρακτηριστικά παρουσιάζονται και παραδείγματα από τη βιολογία συστημάτων.

Θεωρίες Συστημάτων	Θεωρητικά χαρακτηριστικά συστημάτων (Systems theoretical characteristics)
Γενική θεωρία συστημάτων (General Systems Theory)	Τα συστήματα έχουν μία οντότητα που τους επιτρέπει να αναγνωρίζονται ως αντικείμενα. Δεν έχουν όλα τα βιολογικά συστήματα διακριτά όρια. Γενικά, τα κύτταρα και οι οργανισμοί διαθέτουν ένα διακριτό όριο του συστήματος, οι πληθυσμοί και τα οικοσυστήματα γενικώς δεν έχουν. Τα συστήματα αποτελούνται από συστατικά ή απόεπιμέρους συστήματα των ιδίων ή διαφορετικών κατηγοριών, πράγμα που σημαίνει πως ένα σύστημα όχι μόνο διαθέτει τη δική του οντότητα αλλά επιπλέον είναι και συστατικό-σύστημα σε υψηλότερου επιπέδου σύστημα.  Τα συστατικά των βιολογικών συστημάτων είναι επιμέρους συστήματα ενός συστήματος ανώτερου επιπέδου. Τα επίπεδα σύμφωνα με τα οποία μπορούν να κατηγοριοποιηθούν τα βιολογικά συστήματα, εμφανίζονται ως επίπεδα οργάνωσης της ζωής (π.χ. το κυτταρικό και επίπεδο του οικοσυστήματος). Τα συστατικά του συστήματος (επιμέρους συστήματα) επιτελούν λειτουργίες μέσα στο σύστημα. Στα βιολογικά συστήματα, όπως τα όργανα των οργανισμών, επιτελούν μία συγκεκριμένη λειτουργία. Τα συστατικά των συστημάτων (ή τα επιμέρους συστήματα) αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Στα βιολογικά συστήματα τα επιμέρους συστήματα αλληλεπιδρούν (π.χ. η αλληλεπίδραση μεταξύ θηράματος και θηρευτή). Μπορεί να γίνει διάκριση ανάμεσα στα ανοιχτά και τα κλειστά συστήματα. Τα ανοιχτά συστήματαανταλλάσουν ύλη, ενέργεια και/ή πληροφορία με το περιβάλλον, ενώ τα κλειστά συστήματα όχι. Τα βιολογικά συστήματα είναι ανοικτά συστήματα και διαθέτουν διόδους εισόδου/μεταβίβασης/εξόδου/ύλης, ενέργειας και πληροφορίας. Οι ροές ενέργειας και οι κύκλοι της ύλης, είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα
Κυβερνητική (Cybernetics)	Τα συστήματα είναι αυτορυθμιζόμενες οντότητες, πράγμα που σημαίνει πως μηχανισμοί ανάδρασηςεπιδρούν στις ιδιότητες των συστημάτων προκαλώντας μείωση υπερβολικά μεγάλων τιμών και επαναφέροντάς τα στις πραγματικές τιμές (προκαθορισμένες τιμές) ή στις μέσες τιμές. Στα βιολογικά συστήματα πολλές τιμές ιδιοτήτων βρίσκονται σε ισοζύγιο και ισορροπία, μεταβαλλόμενες γύρω από κάποια μέση τιμή (π.χ. το μέσο μέγεθος του πληθυσμού). Στο επίπεδο του κυττάρου και του οργανισμού, αυτή η διαδικασία ονομάζεταιομοιόσταση.
Θεωρίες δυναμικών συστημάτων (Dynamic system theories)	Ένα ανοικτό σύστημα μπορεί να είναι ένααυτοοργανούμενο σύστημα, το οποίο σημαίνει πως κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής του αναδυόμενες ιδιότητες προκύπτουν από αλληλεπιδράσεις μεταξύ των συστατικών (ή των επιμέρους συστημάτων). Τα βιολογικά συστήματα είναι αυτοοργανούμενα συστήματα, εκδηλώνοντας το φαινόμενο της αναπαραγωγής σε διάφορα επίπεδα οργάνωσης της ζωής και έχουν προκύψει μέσω της εξελικτικής ροής. Κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής του ένα ανοικτό σύστημα βρίσκεται σε ισορροπία για μία ή περισσότερες επιλεγμένες περιόδους του χρόνου. Από μία τέτοιαπρόσκαιρη ισορροπία το σύστημα μεταπίπτει σε μίαχαοτική φάση, στην οποία περιορίζεται αισθητά η ικανότητα να προβλέψει τις μελλοντικές του καταστάσεις. Από μία χαοτική φάση το σύστημα ίσως κατορθώσει να μεταβεί σε μία από τις πολλές και διαφορετικές νέεςκαταστάσεις ισορροπίας. Τα βιολογικά συστήματα εμφανίζουν ισορροπία για επιλεγμένες περιόδους του χρόνου [π.χ. μία λίμνη με ή χωρίς λιμναίο φυτό (λέμνα - duck weed)].

Καθώς οι ερευνητές αναλύουν τις διαφορετικές εργασίες, διαπιστώνουν αδυναμίες τόσο στους ορισμούς όσο και στην παρουσία των επιμέρους χαρακτηριστικών. Ακόμα και οι επιλογές των προς μελέτη αντικειμένων (παραδειγμάτων) εμφανίζουν αδυναμίες, ενώ καταλήγουν πως για να μπορεί να ελεγχθεί η ικανότητα των μαθητών να σκέφτονται συστημικά, θα πρέπει να επιλέγονται αντικείμενα με διακριτά όρια του συστήματός τους. 

Έτσι η πρόθεση να διδαχθεί η συστημική σκέψη στη πρωτοβάθμια και την κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση εμφανίζει αδυναμίες, καθώς οι μελέτες δεν κατορθώνουν να αναλύσουν την συστημική σκέψη των μαθητών, δηλαδή την ικανότητα να εκτελούν παλινδρομικές σκέψεις μεταξύ συγκεκριμένων αντικειμένων και μοντέλων συστημάτων. 

Αν και οι μαθητές διαθέτουν ένα βασικό εννοιολογικό πλαίσιο που συνιστά τη συστημική σκέψη, όπως η αιτιότητα, η σχέση δομής-λειτουργίας και η σχέση του μέρους με το όλο. Τέτοιες νοητικές δομές διαπιστώνονται από τη μικρή ηλικία των παιδιών και με κατάλληλες παρεμβάσεις θα μπορούσαν να αποτελέσουν το υπόβαθρο για την ανάπτυξη της συστημικής βιολογικής σκέψης.

Εν κατακλείδι διαπιστώνεται πως υπάρχει πρόσφορο έδαφος για διδασκαλία και μάθηση της συστημικής σκέψης με τη χρήση πλήθους βιολογικών αντικειμένων. Για καθένα από αυτά, όπως και για τις κατηγορίες στις οποίες ανήκουν, θα πρέπει να περιγράφονται πλήρως τα χαρακτηριστικά τους. Έτσι καθώς περιγράφονται οι ομοιότητες και οι διαφορές, θα ήταν χρήσιμο να παρουσιαστούν οι ομοιότητες στα πλαίσια ενός μοντέλου της ανώτερης κατηγορίας στην οποία ανήκει το αντικείμενο. 

Λαμβάνοντας υπόψη τις πρότερες γνώσεις των μαθητών καθώς και την εμπειρία τους από την καθημερινότητα, τέτοιες προσεγγίσεις θα πρέπει να ξεκινάνε από το επίπεδο του οργανισμού. Στη συνέχεια να κατέρχονται στο επίπεδο του οργάνου και του κυττάρου και μετά να ανέρχονται στο επίπεδο του πληθυσμού και της κοινότητας.

Με τον τρόπο αυτό οι μαθητές θα διαπιστώνουν πως τα ίδια χαρακτηριστικά μπορούν να εντοπιστούν σε αντικείμενα διαφορετικών επιπέδων οργάνωσης. Έτσι ο εκπαιδευτικός θα βρει αφορμή να παρουσιάσει ένα γενικό μοντέλο συστημάτων, συσχετίζοντας τα θεωρητικά χαρακτηριστικά συστημάτων που εμφανίζονται στα αντικείμενα όλων των επιπέδων οργάνωσης.

Επιπλέον δείτε μία μετάφραση που έχω κάνει για το περιοδικό ScienceinSchool με τίτλο «Συστημική βιολογία στη σχολική τάξη;» καθώς και μία πρόταση της Ευαγγελίας Αγγελίδου για τη διδασκαλία της Βιολογίας συστημάτων που είχα εντοπίσει παλαιότερα στο περιοδικό «Μέντορας» (2005, 8:93-112) του Παιδαγωγικού Ινστιτούτο με τίτλο «Ένα σενάριο διδακτικής παρέμβασης με αντικείμενο την έννοια των βιολογικών συστημάτων«.

πηγή

Διαβάστε περισσότερα... »