Η διδασκαλία και η συμβολολογία των τεσσάρων στοιχείων είναι κάτι που μέχρι πριν από λίγο καιρό προκαλούσε γέλιο και ειρωνικά σχόλια στους ερευνητές. Καθώς ο ορθολογισμός είχε ποτίσει το μυαλό των περισσοτέρων ανθρώπων δεν μπορούσαν να αντιληφθούν την αξία μιας συμβολολογίας ξένης προς την λογική του 19ου και του 20ου αιώνα.
Αλληγορίες και συμβολισμούς για τα 4 στοιχεία, συναντάμε σε πάρα πολλούς πολιτισμούς σε ολόκληρη τη γη. Οι πρώτοι ερευνητές που συγκέντρωσαν και κατέγραψαν τους μύθους των λαών αυτών, δεν κατάφεραν να υποψιαστούν το βαθύτερο νόημά τους. Αντίθετα ειπώθηκε ότι επρόκειτο για απλοϊκές δοξασίες των λαών που σηματοδοτούσαν την παιδική φάση της ανθρωπότητας. Έτσι κανείς εκτός από τους Εσωτεριστές δεν τους μελέτησε όπως έπρεπε.
Τα τελευταία όμως χρόνια αυτή η οπτική άλλαξε. Ερευνητές όπως ο M. Eliade, ο G.Durand και άλλοι απέδειξαν; ότι οι «απλοϊκές δοξασίες» ήταν βαθύτατες φιλοσοφίες και θεωρήσεις λαμπρών πολιτισμών για τη ζωή, το θάνατο, τον άνθρωπο, τον κόσμο και όλα τα βαθιά ερωτήματα που μας απασχολούν. Αλλά και πριν από αυτούς, μεγάλοι επιστήμονες του 20ου αιώνα, διατυπώνοντας τις πρωτοποριακές τους θεωρίες και ψάχνοντας σύμβολα για να τις απεικονίσουν, «έπεσαν» πάνω στους αρχαίους σοφούς.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Ν.Bohr που για να απεικονίσει τη θεωρία της Κβαντομηχανικής, χρησιμοποίησε το πανάρχαιο σύμβολο του Γιν-Γιάνγκ. Ένα άλλο παράδειγμα είναι οι Προσωκρατικοί φιλόσοφοι, οι οποίοι στις αρχές του αιώνα θεωρούνταν επιστήμονες με υπερβολικά παιδική, απλοϊκή και ρηχή σκέψη.
Με τις νέες ανακαλύψεις της επιστήμης όμως, σιγά-σιγά οι σύγχρονοι επιστήμονες διαπίστωσαν (και διαπιστώνουν ακόμη) ότι αυτά που άρχιζαν να ανακαλύπτουν για το σύμπαν, οι Προσωκρατικοί φιλόσοφοι τα είχαν διατυπώσει πολύ πιο κατανοητά και ολοκληρωμένα 2.500 χρόνια πριν!!!
Ίσως δίκαια ο 20ος αιώνας ονομάστηκε από μερικούς «ο αιώνας των Προσωκρατικών» αφού ουσιαστικά οι διδασκαλίες τους άρχισαν να κατανοούνται ξανά μετά από τόσους αιώνες.
Εισαγωγή
Η διδασκαλία και η θεωρία των 4 στοιχείων, είναι μια απεικόνιση των καταστάσεων που μπορεί να υπάρξει η Ύλη. Σαν ύλη, δεν εννοούμε την φυσική ύλη που βλέπουμε και που δίνει μορφή και υπόσταση σε όλα τα πράγματα, αλλά την πηγή αυτής.
Όπως ξέρουμε, η ύλη είναι μια συμπυκνωμένη μορφή ενέργειας.
Συνολικά υπάρχουν 7 είδη ενέργειας, η μία πιο λεπτή από την άλλη και η χονδροειδέστερη μορφή (αυτή που δονεί σε χαμηλότερη συχνότητα) είναι η φυσική ύλη.
Τα 4 πρώτα είδη ενέργειας (επίπεδα δόνησης) που είναι και τα μόνα που μπορεί να χρησιμοποιήσει ο άνθρωπος είναι η Νοητική , η Ψυχική, η Ενεργειακή και η Αντικειμενική. Το 5ο επίπεδο ενέργειας, το αιθερικό, μόλις τώρα αρχίζει να γίνεται αντιληπτό, ενώ τα δύο ανώτερα, ξεφεύγουν αρκετά από την ανθρώπινη αντίληψη, στην παρούσα φάση.
Τα 4 λοιπόν είδη ενέργειας που αντιλαμβανόμαστε, ήταν γνωστά στους αρχαίους πολιτισμούς και συμβολίστηκαν με τα 4 γνωστά στοιχεία. Κάθε πολιτισμός και εποχή, έδωσε ιδιαίτερη σημασία σε ένα η περισσότερα από αυτά, αναγάγοντάς το σε κυρίαρχο στοιχείο.
ΓΗ:
Το στοιχείο γη θεωρήθηκε από όλους τους πολιτισμούς η μήτρα της ζωής. Η «Μητέρα-Γη», σύμβολο γονιμότητας λατρεύτηκε κυρίως σαν χθόνια θεότητα. Είναι αυτή που γεννάει όλα τα όντα που επάνω της και που τα τρέφει. Είναι το ένα από τα δύο όντα που αποτελούν το πρωταρχικό Θείο ζευγάρι και γονιμοποιείται από τον ουράνιο Πατέρα. Είναι θηλυκής φύσης.
Είναι σύμβολο σταθερότητας της ύπαρξης. Ταυτόχρονα αφού γεννάει όλες τις μορφές, είναι κάτι το απέραντα ζωντανό το ον Γαία όπως ονομαζόταν. Σαν θεότητα στην ελληνική θρησκεία θεωρείται ανώτερη από τις υπόλοιπες θηλυκές θεότητες. Ο Αισχύλος στις «Ευμενίδες», πρώτα επικαλείται την γη και μετά την Θέμιδα.
Αργότερα η γη αντικαθίσταται από την Δήμητρα. Όπως ομολογεί ο Ευριπίδης στις «Βάκχες» μιλώντας για τη Δήμητρα: "Είναι η γη και κάλεσέ την με όποιο θέλεις όνομα".
Όπως είναι φυσικό, η Γη είχε μεγαλύτερη αίγλη στις αγροτικές θρησκείες και πολιτισμούς όπως οι Σουμέριοι στην αυγή του πολιτισμού τους.
Μερικοί λαοί, όπως οι Περουβιανοί, πιστεύουν ότι κατάγονται από τα βουνά και τις πέτρες. Ο Όμηρος την δοξάζει λέγοντας ότι είναι αυτή που δίνει αλλά και που αφαιρεί τη ζωή. Εκτός από την σταθερότητα συμβολίζει και την συντήρηση.
Σε χθόνιες λατρείες ή σε κατάλοιπα αυτών, η γη είναι πηγή δύναμης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα στην μυθολογία της Αρχαίας Ελλάδας ο Γίγαντας Ανταίος (άθλοι του Ηρακλή), όπου κάθε φορά που πέφτει στη γη, παίρνει δύναμη από αυτήν. Ακόμη στο Χριστιανισμό, οι Πρωτόπλαστοι φτιάχνονται από χώμα και νερό.
Στην αλχημεία, είναι η πρωταρχική φάση μετάλλαξης του άνθρακα σε διαμάντι και συμβολίζεται με το μαύρο χρώμα.
ΝΕΡΟ:
Το νερό είναι η πρωταρχική και ανεξάντλητη πηγή ενέργειας. Χαρακτηρίζεται από μια δυναμικότητα και μεταβλητότητα.
Εξασφαλίζει μακροζωία, δύναμη, ενέργεια και καλή υγεία. Η θεραπευτικές τους ικανότητες θεωρούνται -στις Βέδες- θαυματουργές.
Είναι σύμβολο εξαγνισμού. Το βάπτισμα στο Χριστιανισμό, συμβολίζει την εξωτερική και εσωτερική καθαριότητα, την απαλλαγή από κάθε τι μολυσμένο. Ταυτόχρονα το πέρασμα μέσα από το νερό συμβολίζει την αναγέννηση, τη νέα αρχή και τη νέα ζωή.
Ο Χριστός βαπτίζεται για να δεχθεί το Άγιο Πνεύμα, ενώ η Θέτις, βαπτίζει τον Αχιλλέα για να τον κάνει αθάνατο...
Η λέξη κλειδί για το νερό είναι 'Ρυθμός' και 'Περιοδικότητα'. Και αυτό γιατί το νερό ανακυκλώνει συνεχώς την ενέργεια. Αρκετές είναι οι μορφές που αναδύονται από το νερό (π.χ. Αφροδίτη), αλλά και από την άλλη μεριά, είναι σε θέση να καταλύσει και να καταστρέψει κάθε μορφή ζωής!
Η ιστρορία του κατακλυσμού, υπάρχει σε όλους τους λαούς, Έλληνες, Εβραίους, Χριστιανούς, Ινδούς, Σουμέριους, Ιρανούς, Ασσυροβαβυλώνιους. Όλοι μιλάνε για έναν (ή περισσότερους) κατακλυσμούς που κατέστρεψαν κάθε μορφή ζωής πάνω στη γη.
Μέσα στο νερό, ενυπάρχουν εν δυνάμει, όλες οι μορφές και κάποια στιγμή παίρνουν υλική μορφή.
Η βροχή είναι για πολλούς λαούς, το ουράνιο σπέρμα που γονιμοποιεί τη γη και την κάνει να βλασταίνει.
Οι Ινδιάνοι Πίμα του Μεξικού μιλούν για μια πολύ όμορφη γυναίκα (τη μητέρα-Γη) που γονιμοποιήθηκε από μια σταγόνα που έπεσε από ένα σύννεφο.
Από τους προσωκρατικούς φιλοσόφους, ο Αναξιμένης είναι αυτός που θεωρεί σαν την πηγή του κόσμου το νερό.
Θεωρεί ότι όλα τα όντα και πράγματα υλικά ή μη, είναι συμπυκνώσεις-φάσεις του πρωταρχικού ύδατος. Φυσικά δεν εννοεί το φυσικό νερό αλλά μια κατάσταση της φύσης, μια μορφή ενέργειας.
Στην Αιγυπτιακή μυθολογία, ο Κνεπ, ο αιώνιος κρυμμένος Θεός παριστάνεται με ένα φίδι που βγάζει το κεφάλι του έξω από το νερό.
Στις Βόρειες ευρωπαϊκές χώρες το σύμπαν δημιουργήθηκε από το νερό. Επίσης ο Μωυσής διδάσκει πως μόνο η γη και το νερό μπορούν να γεννήσουν μια ζώσα ψυχή. Οι Ινδουιστές πιστεύουν ότι ο Μπράχμα έφτιαξε τον πρώτο άνθρωπο από γη, νερό και αέρα (φυσικό, ενεργειακό και συναισθηματικό σώμα). Το πυρ (νους) αποκτήθηκε από τον άνθρωπο αργότερα.
Στους προσωκρατικούς, ο Θαλής ονομάζει την πρωταρχική και αρχέγονη ύλη «τα Ύδατα του Διαστήματος».
Δίδασκε, ότι όλα τα πράγματα προήλθαν από το πρωταρχικό αυτό νερό.
ΑΕΡΑΣ:
Ο αέρας συμβολίζει την ψυχή.
Το μεγαλύτερο χαρακτηριστικό του είναι η μεταβλητότητά του και η έλλειψη σταθερότητάς του.
Για το Πλάτωνα η ψυχή, δηλαδή, σύμφωνα με κάποιους, το αστρικό σώμα, είναι το κλειδί για να κυριαρχήσει στον άνθρωπο η λογική.
Ο Αναξιμένης τονίζει ότι όλα προήλθαν από τον αέρα, τη θεία πνοή που έδωσε ζωή στα πάντα και εμψυχώνει τα πάντα: «και τα πάντα παράγονται από ένα είδος πύκνωσης και πάλι αραίωσης του αέρα. Πράγματι η κίνηση υπάρχει ανέκαθεν.»
Για τον Αναξιμένη, αέρας και πνεύμα είναι δύο ταυτόσημοι όροι.
Στην αρχαία Ελλάδα ο θεός των ανέμων, είναι ο Αίολος, ο οποίος όμως δεν κατέχει μια θέση στο δωδεκάθεο. Αντίθετα στην Ινδία ο Ίντρα είναι ένας από τους μεγαλύτερους Θεούς , Θεός Πολεμιστής. Επίσης και ο Βαγιού είναι θεότητα του αέρα. Ο αέρας συμβολίζει την ορμή την ώθηση την τόλμη και γι΄ αυτό ταιριάζει περισσότερο σε πολεμιστές.
Είναι αυτός που μπορεί να εμποδίσει την πορεία κάποιου ή να την επιταχύνει γι’ αυτό πριν από τα ταξίδια τους οι αρχαίοι λαοί έκαναν θυσίες σε θεότητες του ανέμου.
Ο έλεγχος των ανέμων απαιτεί σιδερένια θέληση και πειθαρχία: Ο Οδυσσέας δεν καταφέρνει να ελέγξει τα συναισθήματα ανέμους και αυτό τον ξαναφέρνει πίσω στην αρχή.
Στην αρχαία Ελλάδα επίσης ο σύμβολο του αέρα είναι και ο Δίας αφού είναι ο θεός που είναι παντού και επιβλέπει τα πάντα.
ΦΩΤΙΑ ΠΥΡ:
Το Πυρ συμβολίζει τη νόηση του ανθρώπου αλλά και την παγκόσμια. Η λατρεία της φωτιάς, υπήρξε από τα πανάρχαια χρόνια μια από τις βασικότερες λατρείες πολλών πολιτισμών.
Στον Μιθραισμό, στην θρησκεία της Αβέστα, στην Ρώμη, στην Αίγυπτο, στην Αρχαία Ελλάδα, η φωτιά έχει την ίδια περίπου σημασία.
Στην Ελλάδα, ο Προμηθέας κλέβει τη φωτιά και τη δίνει πρόωρα στους ανθρώπους, ενώ στην Αίγυπτο ο Ερμής ο Τρισμέγιστος διδάσκει ότι το φωτιά είναι μεταγενέστερο στοιχείο και δεν υπήρχε από την αρχή.
Η φωτιά έχει καταστροφικές, αλλά και εξαγνιστικές ιδιότητες. Έχει άμεση σχέση με τον ήλιο και αντανακλά τις ιδιότητές του.
Συμβολίζει επίσης την πνευματική δύναμη. Στον Χριστιανισμό κατέχει εξέχουσα θέση, αφού η επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος στους Αποστόλους γίνεται με τη μορφή μιας φλόγας, είναι η θεία Αποκάλυψη.
Το φωτοστέφανο επίσης των Αγίων, συμβολίζει την πνευματική τους δύναμη και την ισχύ της ψυχής τους.
Στο Βουδισμό, το πυρ είναι η σοφία που κατακαίει την άγνοια.
Στις Βέδες, ο θεός της φωτιάς, ο Άγκνι αντιπροσωπεύει τον άξονα του κόσμου.
Στο Ζωροαστρισμό, το σπέρμα των ανθρώπων έχει την πηγή του στο πυρ και όχι στο νερό.
Στην Μπαγκαβάτ Γκίτα, βρίσκουμε τον Κρίσνα να λέει: «Είμαι το πυρ που ενοικεί στα σώματα όλων των πραγμάτων που έχουν ζωή»;
Στους Σουμέριους, ο Μαρδούκ ο πιο δημοφιλής θεός, είναι θεός του πυρός «που κατακαίει με φωτιά τους εχθρούς».
Η σκοτεινή όψη του πυρός συμβολίζεται στον Χριστιανισμό και τον Μωαμεθανισμό με το «πυρ της κόλασης», ενώ στην Ινδία με την θεά Κάλι.
Από τους Προσωκρατικούς, ο Ηράκλειτος θεωρεί η πρωταρχική ουσία του σύμπαντος είναι το Πυρ, από το οποίο προήλθαν με μετουσίωση όλα τα άλλα στοιχεία. «Αυτόν τον κόσμο δεν τον έπλασε κανένας αλλά υπήρχε πάντα, υπάρχει και θα υπάρχει, μία αιώνια ζωντανή φωτιά, που ανάβει με μέτρο και σβήνει με μέτρο.» πηγή-thecuriosityofcat (προσαρμογή)
