Eμπεδοκλής, ο μάγος και θαυματουργός φιλόσοφος

Ο Εμπεδοκλής γεννήθηκε την χρυσή εποχή της αρχαιότητας, στις αρχές του 5ου αι. (495 π.Χ.) στον Ακράγαντα της Κάτω Ιταλίας. Έζησε ζωή πλούσια, δοξασμένη και ενδιαφέρουσα απ΄ την αρχή μέχρι το τέλος. Και πέθανε, με έναν επίσης εντυπωσιακό, στις πολλές του εκδοχές τέλος, το 435. Άλλοτε ιστορείται ότι έπεσε από πλοίο και πνίγηκε, ότι κρεμάστηκε, ότι αναλήφθηκε στον ουρανό, αλλά η πιο διάσημη εκδοχή είναι αυτή που τον θέλει να πέφτει, λίγο πριν το τέλος που το διαισθάνθηκε,στον κρατήρα της Αίτνας. 

Τον πρόδωσε ένα από τα χαρακτηριστικά μπρούτζινα σανδάλια που φορούσε όταν το εκτόξευσε πίσω του το ηφαίστειο. Για έναν άνθρωπο με φημισμένες μαγικές δυνάμεις και αποκαλυπτικά θαύματα, που διατεινόταν πως ήταν δαίμονας που αμάρτησε και γι’αυτό ξέπεσε στον κύκλο των μετενσαρκώσεων μέχρι να ξαναβρεί την ανθρώπινη φύση του, όλα ήταν πιθανά. 

Πυθαγόρειος, φυσικός, φιλόσοφος, ποιητής, μάγος, γιατρός, θεραπευτής, μουσικός, μηχανικός, εφευρέτης έβαλε τη σφραγίδα του στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία.

Ο μάγος και θαυματουργός Φιλόσοφος

Γιος Ολυμπιονίκη από τρανή γενιά, μαθητής του Παρμενίδη, του Πυθαγόρα και όλης σχεδόν της dream team των Προσωκρατικών φιλοσόφων, έγραψε λαμπρές σελίδες φιλοσοφίας και βίου. Ήταν βασιλικός στους τρόπους του και κάπως εκκεντρικός –φορούσε πορφυρό χιτώνα, τα μπρούτζινα σανδάλια που είπαμε και δάφνινο κότινο από τους Δελφούς στο κεφάλι. 

Παρέμενε ωστόσο θερμός Δημοκράτης και ως ρήτορας δεινός πάντοτε υπερασπιζόταν τον λαό. Διατεινόταν ότι ήταν ένας «εκπεσών Δαίμων» που υπέπεσε στο αμάρτημα της κρεατοφαγίας (θεμελιακή αρχή των πυθαγορείων) και πέρασε από όλα τα είδη των διαρκών μετενσαρκώσεων μέχρι τον καθαρμό του.

Η φιλοσοφία του ήταν σπουδαία, αλλά άλλο τόσο η ιατρική του και οι μεγάλες θεραπευτικές του δυνάμεις. Ο Εμπεδοκλής πρόθυμα θεράπευε όποιον του το ζητούσε, έδινε «προφητείες» και έκανε «μαγικές επικλήσεις» για όλων των ειδών τις αρρώστιες. 

Αν και όλα τα παραπάνω θα μπορούσαν εύκολα να είναι και το προφίλ ενός τσαρλατάνου, η ευρεία φήμη και τα έργα που άφησε δεν αφήνουν αμφιβολία για την αλήθεια του. Οι γνώσεις του στην Φυσιογνωσία, την Ανατομία και Φυσιολογία και κυρίως την Εμβρυολογία για την οποία έδειξε ξέχωρο ενδιαφέρον είναι στοιχεία εύγλωττα.

Ο Εμπεδοκλής έζησε σε μια εποχή ακόμα πολύ αρχαία για να διατηρεί τη γνώση και την πρακτική αιώνων. Έτσι από όλα τα παράξενα, σαμανικά στη φύση τους επιτεύγματα που του αποδίδουν, την ικανότητα να ελέγχει τα στοιχεία της φύσης, να ανασταίνει νεκρούς, να παύει λοιμούς και να κατορθώνει θαύματα με μυστικές τελετουργίες, τίποτα δεν μπορεί να θεωρηθεί τελεσίδικα ως απάτη. Στην περίπτωση μάλιστα του λοιμού η επιστήμη ήταν μαζί του αφού πρώτα απ΄ όλα αποκατέστησε το υδάτινο αποθεματικό της πόλης με φρέσκο, καθαρό νερό.

Η Φυσική και η Κοσμογονία του

Μόνο σε σπαράγματα βρίσκουμε τα ίδια του τα λόγια και σε αποσπάσματα που διέσωσαν κυρίως ο Αριστοτέλης και ο Πλούταρχος. Το θεμέλιο στην Φυσική του είναι τα «4 στοιχεία» ή «ριζώματα» της ύλης, η γη, ο αέρας, η φωτιά και το νερό. Τα στοιχεία αυτά είναι ικανά να δημιουργήσουν όλα τα πράγματα και όλα τα ζωντανά όντα μέσα από το μίξη τους σε διάφορες αναλογίες και συνδυασμούς. 

Παρόλα αυτά κάθε στοιχείο διατηρεί τον χαρακτήρα του ως αιώνιο και αναλλοίωτο και συνδέεται με τα άλλα με αντιθετικές, δημιουργικές δυνάμεις. Στο πριν άφθαρτο και παγιωμένο σύμπαν του Παρμενίδη, ο Εμπεδοκλής εισάγει τη διαλεκτική των στοιχείων και τη δημιουργία, έναν δυναμικό πλουραλισμό των στοιχείων του που διασώζει τη φύση των φαινομένων και του υπάρχοντος κόσμου. 

Από αυτή την σπουδαία στη σύλληψή της θεωρία «Περί Φύσεως» όπου δύο αντίπαλες μεταξύ τους δυνάμεις, η Φιλότης, η Αγάπη δηλαδή, και το Νείκος, η Φιλονικία, η Διαμάχη, παίρνουν εναλλάξ, σε μακρείς κύκλους την κυριαρχία του κόσμου, προκύπτει ένα μοντέλο διαρκούς κίνησης και τελικά ισορροπίας όπου η εντροπία μάχεται τη δημιουργία και αντίστροφα από την αρχή μέχρι το τέλος της ύπαρξης.

Τα πάντα ζωοποιούνται ή πεθαίνουν σε αρμονία, με βάση το συμπαντικό σχέδιο, σε ένα κοσμικό κύκλο που έχει απλότητα, ισχύ, καθαρότητα. Στο τέλειο σχήμα του ο κόσμος είναι Σφαίρα, αυτάρκης αλλά κλειστός στη ζωή. Στην απόλυτη φθορά του Δίνη. Στο εν τω μεταξύ διαστήματα η ζωή θριαμβεύει και ηττάται. Οι μελετητές απέδωσαν σχηματικά το εν αρμονία και ισορροπία σύστημα του Εμπεδοκλή με το ακόλουθο σχήμα.

Ο κοσμικός κύκλος του Εμπεδοκλή ή ο κόσμος στην αέναη κυκλική του πορεία

Ξεκινώντας από την αρχή του διαγράμματος και πηγαίνοντας δεξιόστροφα, κατά τη φορά του ρολογιού, όταν η Αγάπη, η φιλότης είναι απόλυτα κυρίαρχη, έλκει και συνέχει όλα τα στοιχεία πλήρως σε μια Σφαίρα, στην οποία, αν και τα στοιχεία δεν αναμιγνύονται απόλυτα σε μία και μοναδική μάζα, το καθένα τους είναι αδιευκρίνιστο από τα άλλα. 

Η σφαίρα είναι ένας μη-κόσμος, στο πλαίσιο του οποίου, η ύλη δεν μπορεί να υπάρξει και η ζωή είναι ανύπαρκτη. Έπειτα, καθώς η δύναμη της Αγάπης σταδιακά εξασθενεί και το Νείκος, η Διαμάχη αρχίζει να αυξάνει σε δύναμη, σταδιακά διαχωρίζει τα στοιχεία από την Σφαίρα μέχρις ότου υπάρξει αρκετό κενό διάστημα, διαχωρισμός ανάμεσά τους προκειμένου να προκύψει η ύλη για να ξεκινήσει η δημιουργία και να αρχίσουν να γεννώνται τα είδη. 

Όταν η Διαμάχη κυριαρχήσει πλήρως, μπαίνουμε ξανά σε μια μη-κοσμική κατάσταση στην οποία τα στοιχεία διαχωρίζονται πάλι στην εντέλεια. Ο κόσμος και όλη η ζωή καταστρέφεται μέσα στην Δίνη, την αντίπαλη μορφή του Κύκλου. Σε αυτό το στάδιο, ξανά παίρνει τα ηνία η Αγάπη για να ξεκινήσει νέα αρχή των πραγμάτων.

Σε ελεύθερη απόδοση τα ίδια τα λόγια του Εμπεδοκλή στο περίφημο απόσπασμα 17:

«Ένα διττό μύθο θα σας πω: έναν καιρό γεννήθηκε το ένα από τα πολλά και σε έναν άλλο καιρό διαχωρίστηκε στα πολλά από το ένα. Υπάρχει μια διπλή γέννηση σε ότι είναι θνητό κι ένας θάνατος διπλός. Για την ένωση όλων των πραγμάτων, η μια γενιά έρχεται στο φως και μετά καταστρέφεται, και μια άλλη δημιουργείται και διασκορπίζεται καθώς ξανά χωρίζεται. Κι αυτά τα πράγματα ποτέ δεν σταματούν την συνεχόμενη αλλαγή της θέσης τους, από τη μια να συνέχονται όλα μαζί μέσω της Αγάπης και από την άλλη να διαχωρίζονται από την απέχθεια της Διαμάχης.»

πηγή