Η υποδούλωση της γλώσσας μας, απειλεί την εθνική μας φυσιογνωμία

Επιμέλεια: Δρ Δημήτρης Περδετζόγλου

Η εισβολή ξένων και κυρίως αγγλικών λέξεων και φράσεων στην καθημερινότητα μας, έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο ώστε είναι ορατός ο κίνδυνος στο άμεσο μέλλον να εκτοπίσουνε τη γλώσσα μας ή να την νοθέψουν σε σημαντικό βαθμό. Η απειλή αυτή είναι ορατή από την ξενομανία που συναντάμε
σε βιτρίνες, αφίσες, περιοδικά, διαφημίσεις, ταμπέλες καταστημάτων.

Πιο συγκεκριμένα τα περιοδικά μας έχουν πλημμυρίσει με ξενόγλωσσους τίτλους, οι διαφημίσεις σε αφίσες και σε όλα τα Μ.Μ.Ε είναι γεμάτες από αγγλικές λέξεις και φράσεις. Πολλές φορές το τελικό μήνυμα που θέλουν να εντυπωθεί στον Έλληνα καταναλωτή είναι αγγλική φράση όπως Power to you!, Fashion for all!, The power of knowledge!, Keep walking!, Call them all!, κλπ.

εικόνα

Στις βιτρίνες βλέπεις τη λέξη offers αντί για προσφορές, discount αντί για έκπτωση και το χειρότερο αντί να γράψουν παντελόνι, παπούτσια, φούστα, μπλούζα ,γράφουν pant ,shoes, top κλπ. Κάποιος που δεν γνωρίζει αγγλικά χρειάζεται διερμηνέα, ενώ παράλληλα αισθάνεται «αγράμματος» εφόσον δεν μπορεί να ανταπεξέλθει σε στοιχειώδεις συναλλαγές, και ξένος μέσα στην ίδια του την χώρα.

Όσον αφορά τις ταμπέλες των καταστημάτων, είναι φωτεινές εξαιρέσεις εκείνα που φέρουν ελληνικό όνομα, με ελληνική γραμματοσειρά. Η μεγάλη πλειοψηφία φέρει αυτούσιες αγγλικές, ιταλικές ή γαλλικές λέξεις. Σε πολλές περιπτώσεις, αν η λέξη στη ταμπέλα είναι ελληνική την γράφουνε με γκρίκλις πχ ekentron, efimeron, iliofania, κλπ.

Μερικοί Έλληνες καταστηματάρχες ή ιδιοκτήτες βιοτεχνιών, γράφουν το όνομά τους έτσι ώστε να φαίνεται η φίρμα αγγλική όπως Dimis-Tshirts, ή ιταλική πχ, Fratelli Karida. ή γαλλική πχ Manouel collection. Αυτό όμως που είναι το πιο ανησυχητικό είναι η εκτεταμένη χρήση της αγγλικών λέξεων και φράσεων στο καθημερινό μας λεξιλόγιο. 

Παραδείγματα άπειρα, όπως: «Θα ήθελα κάτι πιο compact» ή «Ένα καφέ για take away», «Θα τα πούμε face to face» κλπ.

Αν παρατηρήσουμε τους Έλληνες πολιτικούς όταν βγαίνουν στο εξωτερικό σε διεθνείς συναντήσεις, ή όταν δίνουν συνέντευξη στα ξένα ΜΜΕ μιλάνε στα αγγλικά, σε αντίθεση με τους άλλους Ευρωπαίους πολιτικούς, οι οποίοι χρησιμοποιούν την μητρική τους γλώσσα.

Ο Αναστάσιος Πεπονής είχε γράψει σε κείμενο που δημοσιεύτηκε το 1972 τα εξής: «Οι ξένες λέξεις, σύμφωνα με τον Μανόλη Τριανταφυλλίδη, μέσα στο λαϊκό στόμα, πολιτογραφούνται, εξελληνίζονται τελείως, παίρνουν τον τονισμό και τις κλίσεις των άλλων ελληνικών λέξεων. Τώρα όμως το ελληνικό λαϊκό στόμα σχεδόν αδρανεί, βομβαρδίζεται το μάτι και το αυτί του Έλληνα και δεν του μένει παρά να επαναλαμβάνει μαϊμουδίζοντας ότι βλέπει και ότι ακούει στη διαφήμιση... Οι ξένες λέξεις και φράσεις έχουν εγκατασταθεί μόνιμα μέσα στη ζωή και στη γλώσσα μας, χωρίς να αλλοιώνονται , χωρίς να αφομοιώνονται , χωρίς να χάνουν τίποτα από τα ξενικά χαρακτηριστικά τους γνωρίσματα.»

Από το 1972 έχουν περάσει 41 χρόνια. Το πρόβλημα του συνεχούς αφελληνισμού της γλώσσας που είχε επισημάνει τότε ο Α. Πεπονής έχει γίνει πια υπαρκτή απειλή. Και εδώ γεννιούνται ποικίλα ερωτήματα όπως: Γιατί το κάνουμε αυτό; Ποια είναι η αιτία που μας σπρώχνει να χρησιμοποιούμε μια ξένη γλώσσα και όχι την μητρική μας; 

εικόνα 

Η ιστορία έχει δείξει ότι, όταν μια χώρα είναι αδύναμη οικονομικά, τότε παρατηρούμε το φαινόμενο αυξημένης εισροής ξένων λέξεων, ενώ αντίθετα αν είναι εύρωστη τότε η ίδια δανείζει σε άλλους ξένες λέξεις και εκφράσεις. 

Όλα ξεκινάνε δηλαδή από το πώς νιώθουμε σε κοινωνικό και εθνικό επίπεδο. Αυτό το πλέγμα εθνικής μειονεξίας μας κάνει να νομίζουμε ότι εμπνέουμε κύρος και σεβασμό, φαινόμαστε μοντέρνοι και έξυπνοι, φτάνουμε στο επίπεδο του Άγγλου του Γάλλου ή του Ιταλού Ευρωπαίου αν χρησιμοποιούμε την γλώσσα του. Δεν καταλαβαίνουμε πόσο θλιβερός είναι αυτός ο πιθηκισμός, δεν έχουμε συνειδητοποιήσει ότι ένας άνθρωπος ή ένας λαός είναι όμορφος και γοητευτικός όταν δείχνει αυτό που πραγματικά είναι. Αυτό που τον κάνει υπέροχα μοναδικό είναι η γλώσσα του, η νοοτροπία του, οι συνήθειές του , το φαγητό του, η μουσική του.

Υπάρχουν και αυτοί που έχουν αντίθετη άποψη, ανάμεσά τους καθηγητές πανεπιστημίου και γλωσσολόγοι, οι οποίοι θεωρούν ότι όλα αυτά περί ξενικής γλωσσικής εισβολής και αφελληνισμού της γλώσσας είναι υπερβολικά και φτάνουν μέχρι την κινδυνολογία.

Τα επιχειρήματα που προβάλλουν είναι συνήθως τα εξής:

- Την παρουσία των δανείων στη γλώσσα θα μπορούσε να τη δει κανείς ως κάτι θετικό αφού τα δάνεια εμπλουτίζουν την ελληνική γλώσσα δημιουργώντας σημασιολογικές διαφορές.
Είναι μια άποψη παρόμοια με όλες αυτές τις απόψεις που προωθείται σε μια παγκοσμιοποιημένη κοινωνία, η οποία προβάλλει ως θετικό την «συνύπαρξη» διαφορετικών πολιτισμών, θρησκειών, οικονομιών, με όρους φυσικά όχι αδελφοσύνης και διατήρησης των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του καθενός, αλλά ομογενοποίησης, ισοπέδωσης και επικράτησης του πιο ισχυρού. Για χάρη αυτής της «συνύπαρξης», όλοι οι λαοί πρέπει να υποχωρήσουν να παραχωρήσουν, έως και να χάσουν πολλά από την εθνική και οικονομική τους κυριαρχία, τον πολιτισμό τους, την θρησκεία τους και τη γλώσσα τους.

- Δεύτερο επιχείρημα είναι ότι δεν δανείζεται μόνο η ελληνική γλώσσα από την αγγλική, αλλά όλες οι γλώσσες κάνουν το ίδιο, διότι η αγγλική αποτελεί σήμερα γλώσσα περιωπής.

Οι άλλες όμως γλώσσες, οι περισσότερες στην Ευρώπη, είναι λατινογενείς, το αλφάβητο κοινό κι έτσι ενσωματώνουν εύκολα την ξένη λέξη. Εδώ όμως, εκτοπίζεται το ελληνικό αλφάβητο, διατηρείται η ξένη γραφή και πολύ συχνά και η ξένη προφορά. Οι Ισπανοί παρόλο που έχουν το ίδιο αλφάβητο με τους Άγγλους, επιλέγουν να μην μιλήσουν αγγλικά στους ξένους που επισκέπτονται τη χώρα τους ακόμα κι αν γνωρίζουν την αγγλική γλώσσα. Οι ταμπέλες των καταστημάτων τους, οι βιτρίνες και οι διαφημίσεις είναι στα Ισπανικά. 

Ακόμα και διεθνείς αγγλικούς όρους τους έχουν «εξισπανίσει». Αντιστέκονται και προστατεύουν την γλώσσα τους από την γλωσσική κυριαρχία της Αγγλικής γλώσσας που χρόνο με τον χρόνο μας καταπίνει όλους.

εικόνα

«Η διείσδυση της ξένης γλώσσας λοιπόν αλλοιώνει τη δική μας κατά την φυσιογνωμία και αυτή η αλλοίωση , δηλαδή η νόθευση της φυσιογνωμίας της γλώσσας απειλεί και την εθνική μας φυσιογνωμία, πράγμα πολύ σημαντικό, για όσους βέβαια ενδιαφέρονται ουσιαστικά για την ελληνικότητα του λαού μας και του τόπου μας» (Α. Πεπονής)

- Ένα άλλο επιχείρημα των «εκσυγχρονιστών» που διακηρύττουν ότι η γλώσσα μας δεν κινδυνεύει, είναι ότι ίσως να σταματούσε η κινδυνολογία γύρω από το δανεισμό αν γνωρίζαμε ότι πολλές λέξεις όπως αντιβιοτικό, αστροναύτης, ελικόπτερο, ένζυμο, ηλεκτρισμός, θερμόμετρο, μαγνητόφωνο, μετεωρολογία, σπηλαιολόγος, τεχνολογία, τηλέγραφος, , φωτογραφία και χιλιάδες άλλες , είναι δάνειες λέξεις.

Πράγματι, αυτές τις λέξεις, τις επινόησαν ξένοι επιστήμονες μέσα από τις ενασχολήσεις τους για να «ντύσουν» τις πράξεις τους, τις εφευρέσεις τους, τα αποτελέσματα και τα συμπεράσματά τους. Που κατέφυγαν όμως και αναζήτησαν λέξεις για να δημιουργήσουν αυτούς τους ορισμούς; 

Τα ελληνικά έχουν αναγνωριστεί διεθνώς ως γλώσσα-πηγή, διότι είναι ειδική στο να δημιουργεί σύνθετες λέξεις με απίστευτων δυνατοτήτων χρήσεις, πολλαπλασιάζοντας το λεξιλόγιο. Επίσης η ακριβολογία και η κυριολεξία στη διατύπωση των εννοιών είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα της γλώσσας μας. 

Οι Γάλλοι λεξικογράφοι Jean Bouffartigue και Anne-Marie Delrieu τονίζουν «Η επιστήμη βρίσκει ασταμάτητα νέα αντικείμενα ή έννοιες. Πρέπει να τα ονομάσει. Ο θησαυρός των Ελληνικών ριζών βρίσκεται μπροστά της, αρκεί να αντλήσει από εκεί. Θα ήταν πολύ περίεργο να μην βρει αυτές που χρειάζεται.».

Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο των επιχειρημάτων έρχονται να προστεθούν και απόψεις όπως ότι «δεν υπάρχουν ανώτερες και κατώτερες γλώσσες, όπως δεν υπάρχουν ανώτερες και κατώτερες φυλές και οποιαδήποτε άλλη ερμηνεία ανάγεται στο χώρο του ρατσισμού.».

Δεν υπάρχουν ανώτερες φυλές, όλοι οι άνθρωποι μοιραζόμαστε τον ίδιο ουρανό. Υπάρχει όμως κοινή παραδοχή ότι υπήρξαν λαμπροί πολιτισμοί που άφησαν την σφραγίδα τους στην ανθρωπότητα.

Ένας τέτοιος θαυμαστός πολιτισμός ήταν ο αρχαιοελληνικός πολιτισμός, ο οποίος επηρέασε και επηρεάζει ακόμα τη σύγχρονη σκέψη. Παράλληλα δημιούργησε την πλουσιότατη και πλαστικότατη και αξεπέραστη γλώσσα. Επειδή όμως η σχέση μεταξύ γλώσσας και πολιτισμού είναι αμφίδρομη, η γλώσσα είναι το όχημα που διακινεί τον πολιτισμό. 

εικόνα

Προς τί λοιπόν αυτές οι ισοπεδωτικές απόψεις; Ας υπενθυμίσουμε σε όλους αυτούς που θέλουν να υποβαθμίσουν την αξία της γλώσσα μας (οι οποίοι κατά κόρον είναι Έλληνες ), τι έχουν πει ξένοι διανοούμενοι γι αυτήν:

*Gilbert Murray (Καθηγητής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης)«Η Ελληνική είναι η τελειότερη γλώσσα. Συχνά διαπιστώνει κανείς ότι μια σκέψη μπορεί να διατυπωθεί με άνεση και χάρη στην Ελληνική, ενώ γίνεται δύσκολη και βαριά στην Λατινική, Αγγλική, Γαλλική ή Γερμανική. Είναι η τελειότερη γλώσσα, επειδή εκφράζει τις σκέψεις τελειότερων ανθρώπων.»

*Φρειδερίκος Σαγκρέδο (Βάσκος καθηγητής γλωσσολογίας – Πρόεδρος της Ελληνικής Ακαδημίας της Βασκωνίας)
«Η Ελληνική γλώσσα είναι η καλύτερη κληρονομιά που έχει στη διάθεσή του ο άνθρωπος για την ανέλιξη του εγκεφάλου του. Απέναντι στην Ελληνική όλες, και επιμένω όλες οι γλώσσες είναι ανεπαρκείς.»

*Ο σπουδαίος Γάλλος συγγραφέας Ζακ Λακαρριέρ είχε δηλώσει:«Στην Ελληνική υπάρχει ένας ίλιγγος λέξεων, διότι μόνο αυτή εξερεύνησε, κατέγραψε και ανέλυσε τις ενδότατες διαδικασίες της ομιλίας και της γλώσσης, όσο καμία άλλη γλώσσα.»

*Juan Jose Puhana Arza (Βάσκος Ελληνιστής και πολιτικός)«Οφείλουμε να διακηρύξουμε ότι δεν έχει υπάρξει στον κόσμο μία γλώσσα η οποία να δύναται να συγκριθεί με την κλασσική Ελληνική.»

*D’Eichtal (Γάλλος συγγραφέας)«Η Ελληνική γλώσσα είναι μία γλώσσα η οποία διαθέτει όλα τα χαρακτηριστικά, όλες τις προϋποθέσεις μιας γλώσσης διεθνούς... εγγίζει αυτές τις ίδιες τις απαρχές του πολιτισμού... η οποία όχι μόνον δεν υπήρξε ξένη προς ουδεμία από τις μεγάλες εκδηλώσεις του ανθρωπίνου πνεύματος, στην θρησκεία, στην πολιτική, στα γράμματα, στις τέχνες, στις επιστήμες, αλλά υπήρξε και το πρώτο εργαλείο, – προς ανίχνευση όλων αυτών – τρόπον τινά η μήτρα... Γλώσσα λογική και συγχρόνως ευφωνική, ανάμεσα σε όλες τις άλλες...»

*Ιωάννης Γκαίτε (Ο μεγαλύτερος ποιητής της Γερμανίας, 1749-1832) «Άκουσα στον Άγιο Πέτρο της Ρώμης το Ευαγγέλιο σε όλες τις γλώσσες. Η Ελληνική αντήχησε άστρο λαμπερό μέσα στη νύχτα.» 

Δυστυχώς όμως την ελληνική γλώσσα την αναγνωρίζουν και την υποστηρίζουν στον μεγαλύτερο τουλάχιστον βαθμό μόνο οι ξένοι και όχι οι Έλληνες .Πολλοί επιφανείς επιστήμονες αλλά και πολιτικοί μας, υποστηρίζουν με κάθε μέσο τις ξένες γλώσσες και μάλιστα κάνουν λόγο για την κατάργηση του ελληνικού αλφαβήτου για να μην πονοκεφαλιάζουν τα Ελληνόπουλα με την ορθογραφία, όπως επίσης υποστηρίζουν και την καθιέρωση της Αγγλικής ως επίσημη γλώσσα τη στιγμή που οι ίδιοι οι Άγγλοι μιλούν για την ανωτερότητα και τη σπουδαιότητα της ελληνικής.

Αλλά ακόμα και αν η γλώσσα μας δεν ήταν αυτή που είναι, ακόμα και αν δεν είχε προσφέρει θησαυρούς λέξεων και ορισμών σε όλη την ανθρωπότητα, έχουμε καθήκον να την προστατέψουμε γιατί είναι η μητρική μας γλώσσα. 

Είναι αναντικατάστατη η αξία των λέξεων της μητρικής γλώσσας για τον Μ. Τριανταφυλλίδη. Χαρακτηριστικά έχει πει: «Με τη μητρική γλώσσα, ξυπνούμε στη ζωή και ωριμάζουμε, μ’ αυτήν εντασσόμαστε στην ανθρώπινη κοινωνία και ρίχνουμε ρίζες στο γονικό μας παρελθόν, οι λέξεις της παίρνουν στη γλωσσική μας συνείδηση χρώμα, συναισθηματικό βάθος, ψυχικό πλούτο, έμφαση εκφραστική, συγκινησιακή δύναμη».

Ανατρέπεται λοιπόν αυτό το καθεστώς της γλωσσικής μας υποδούλωσης στο οποίο έχουμε περιέλθει και το οποίο διαβρώνει σιγά σιγά και την εθνική μας ταυτότητα ; Η απάντηση είναι ναι! 

Από εμάς, τους Έλληνες εξαρτάται. Για το τι θα πρέπει να κάνει η πολιτεία σε επίπεδο σχολικής εκπαίδευσης είναι μια άλλη συζήτηση. Ας δούμε τι μπορούμε να κάνουμε εμείς:

- Να χρησιμοποιούμε στη γραφή αποκλειστικά και μόνο το ελληνικό αλφάβητο. Ποτέ γκρίκλις, διότι έτσι υποβιβάζουμε και γελοιοποιούμε τη γλώσσα μας ενώ παράλληλα χάνουμε και ξεχνάμε την οπτική εικόνα των λέξεων. Όλα τα ιστολόγια που συμφωνούν με αυτή την άποψη, να μην ανεβάζουν σχόλια με 'γκρίκλις'.

εικόνα

- Να χρησιμοποιούμε ελληνικό αλφάβητο, ακόμα και σε ξένες λέξεις. Να γράφουμε πχ ίντερνετ, τουίτερ κλπ

- Όπου μπορούμε σιγά-σιγά στον προφορικό λόγο, να αντικαθιστούμε λέξεις και εκφράσεις που τις έχουμε συνηθίσει στα αγγλικά με τις αντίστοιχες ελληνικές.

- Τα καταστήματα, οι βιομηχανίες για την ονομασία της επιχείρησης , των προϊόντων τους ή της ανάγκες της διαφήμισής τους, να καταφεύγουν στην ανεξάντλητη πηγή της ελληνικής γλώσσας. Θα ανακαλύψουν τεράστιο πλούτο και απίστευτη ομορφιά!

- Να διδάσκουμε στα παιδιά μας την αξία της χρησιμοποίησης της μητρικής μας γλώσσας και του ελληνικού αλφαβήτου.

- Μου αρέσει, αγαπώ να μαθαίνω ξένες γλώσσες δεν σημαίνει ότι ξεχνώ και παραγκωνίζω την μητρική μου.

Κι έτσι θα βρούμε ξανά τον δρόμο μας, έτσι θα αισθανθούμε ξανά την αυτοπεποίθηση που πηγάζει από την μοναδικότητά μας.

Αν πάρουμε την στροφή και ακολουθήσουμε την πινακίδα που γράφει «Ελληνική Γλώσσα».

εικόνα

πηγή