Aρετή: Η «δολοφονημένη» Αξία

Σήμερον η λέξις ΑΡΕΤΗ εξωστρακίσθη εντέχνως από το λεξιλόγιον των Ελλήνων με την δέουσαν επιμέλειαν. 

Η λήθη σκοπίμως έρριψε τον πέπλον της εις την μέγιστην ταύτην έννοιαν των Ελλήνων, προκειμένου μαζί με την σημασίαν της να εξοβελισθή και μέγα μέρος της φιλοσοφίας των προγόνων μας.

Το θέμα της «αρετής» είναι τεραστίων διαστάσεων και καταλαμβάνει μέγα μέρος της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας.

Α Ρ Ε Τ Η

ΑΕΙ ΡΕΟΥΣΑ,

ΑΕΙΡΉΤΗ,

ΑΙΡΕΤΗ (Εκλεκτή)

(Κρατύλος 415d)

Το μέγεθος της σημασίας της προσεγγίζεται είς ύψιστον βαθμόν από τον Πλάτωνα εις την «Πολιτείαν» ή «Περί δικαίου Πολιτικός» και οι επιμέρους ιδιότητες της αναλύονται εις πολλούς διαλόγους, ώστε ο ερευνητής να μή ευρίσκεται εις την πλάνην ενός αναποδείκτου δόγματος περί «ηθικής», «πίστεως» και «αγάπης», αλλά ενώπιον συγκεκριμένων ιδιοτήτων, τας οποίας οφείλει να ελέγχη και να μελετά διαρκώς με αρχήν τα ¨ΧΡΥΣΑ ΕΠΗ» των Πυθαγορείων του Ιεροκλέους.

Ο κορμός της φιλοσοφικής σκέψεως, από τον Πυθαγόρα εώς τους Νεοπλατωνικούς συθέμελος εδράζεται επί της εννοίας της ΑΡΕΤΗΣ.

Με την εμφάνισην της Αρετής στο νοητικό μας «προσκήνιο» και την προσήλωσιν εις τας λεπτομερείας της αναλύσεως της από τους Πυθαγόρα, Πλάτωνα, Αριστοτέλη και τους Στωικούς, η ουσία του ήθους των Ελλήνων δεν θα ήτο δυνατόν να βληθεί!

Ως εκ τούτου οι δυνάμεις του σκοταδισμού και της πλάνης την κατεβύθισαν εντέχνως εις το έρεβος της σιωπής.

Ο διάλογος του Πλάτωνος «Κρατύλος» δίδει μιαν πρώτην όψιν της σημασίας της Αρετής, η οποία είναι μόνον η αρχή της μεγάλης πορείας δια την κατανόησιν και ιεράρχησην των ιδιοτήτων τας οποίας οφείλει να τελειοποιεί ο Έλλην, ιδία δια να επιτελεσθεί η κάθαρσις αμφοτέρων των φορέων του, τόσον του σωματικού όσον και του ψυχικού.

«ΑΡΕΤΗ ΔΕ ΑΔΕΣΠΟΤΟΝ, ΗΝ ΤΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΤΙΜΑΖΩΝ ΠΛΕΟΝ ΚΑΙ ΕΛΛΑΤΟΝ ΑΥΤΗΣ ΕΚΑΣΤΟΣ ΗΞΕΙ»

(Η Αρετή είναι κτήμα αδέσποτον, ανάλογα προς την εκτίμησιν ή την περιφρόνησιν που θα της δείξει ο καθένας σας, θα πάρει και μεγαλύτερο, ή μικρότερο μερίδιο.)

Πλάτωνος «Πολιτεία» 617Ε.

Ο ορισμός τον οποίον δια της αναλύσεως δίδει ο Σωκράτης επισημαίνει την αεί ρέουσαν κατάστασιν της Αρετής, την οποίαν οφείλουμεν συνεχώς να παρακολουθώμεν, όχι επειδή η Αρετή είναι αναξιόπιστος και ασύλληπτος, αλλά διότι η ψυχική θέσις του θνητού, όταν ευρίσκεται εις εγρήγορσιν και επιθυμεί να την κατακτήσει ευρίσκεται εις συνεχήν ροήν και κινδυνεύει να παρασυρθεί από περιοριστικάς, δογματικάς και εξ αποκαλύψεως «μοναδικάς αληθείας» και να μην παραμείνει σταθερά εις την αναζήτησιν η οποία είναι η κ ί ν η σ ι ς των τεσσάρων ρεουσών της Αρετής των οποίων αυτή η κίνησις θα οδηγεί την αναζήτησιν όλον και πλησιέστερον εις την ψιλάφησιν της Αληθείας.

Προϋπόθεσις αρρήκτων δεσμών Αθανάτων/θνητών είναι η θεωρητική γνώσις και η πρακτική εφαρμογή των, εν χορώ, συντονισμένων τεσσάρων ιδιοτήτων της Αρετής:

ΣΩΦΡΟΣΥΝΗ,

ΑΝΔΡΕΙΑ,

ΦΡΟΝΗΣΙΣ, 

ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ

ΣΩΦΡΟΣΥΝΗ
 = ΣΩ(ΤΗΡΙΑ) ΦΡΟ(ΝΗΣΕΩΣ), εγκράτεια ηδονών και λυπών

(Κρατύλος 412a)

ΑΝΔΡΕΙΑ
 = ΑΝ(Δ)+ΡΕΙΑ = Μάχη κατά της αντιθέτου ροής και παρά το δίκαιον.

(413e)

ΦΡΟΝΗΣΙΣ
 = Κατα νόησις φοράς της ροής είναι όνησις =ωφέλεια κινήσεως εκ της ροής (ΟΝΗΣΙΣ/ΝΟΗΣΙΣ) = ΣΩ(τηρία) ΦΡΟ(νήσεως) η φρόνησις.

(411 d)

ΔΙΚΑΙΟΝ
 = ΔΙ(Κ)ΑΪΟΝ Το διασχίζων με ταχύτητα το κάθε εμπόδιον!

(412d)

Ποία η ροή εις τας εννοίας αλήθεια και Αγαθόν;

ΑΛΗΘΕΙΑ
 = Θεία + άλη (Άλη=ορμή, κίνησις, περιπλάνησις, περιφορά), ή (π.χ. Αλήτης = ο περιπλανώμενος)

(421b)

AΓΑΘΟΝ
 = Άγαστον + Θοόν το αξιοθαύμαστον (άγαστον) της ταχύτητος (θοόν)…όχι κάθε ταχύτητας άλλα μόνον μέρους της.

(412c, 422a)

Ποία η η ερμηνεία της Καθάρσεως ως προς τας ανωτέρω ερμηνείας της Ροής;

ΚΑΘΑΡΣΙΣ 
= Άρσις κατά των εμποδίων της ροής (-ρίας) και Θάρσος, το Θαρσείν, θάρ(ση)σις κατά την επιδίωξην ιδανικού δημιουργούν κ ρ ά σ ι ν α θ ά ν α τ ο ν.

ΚΑΘΑΡΣΙΣ
 = ΑΘ + ΚΡΑΣΙΣ

(μετά αναγραμματισμού)

Εις τον «Κρατύλον» ο Πλάτων ερμηνεύει τας τέσσαρας ιδιότητες της Αρετής χωρίς να τας συσχετίζει μεταξύ των, αποδίδων όμως εις όλας το κοινόν χαρακτηριστικόν της ΡΟΗΣ.

Ο Πλάτων είς τους διαλόγους του αφιερώνει μεγάλα αποσπάσματα ή και ολοκλήρους διαλόγους εις την ανάπτυξιν των ιδιοτήτων αυτών.

Οι διάλογοι εις τους οποίους αναπτύσσει τα επί μέρους ιδιότητας, όχι όμως απομεμονωμένας και ασυνδέτους, και τας οποίας συνεχώς επαναφέρει εις την συζήτησιν, είναι οι εξής:

α. Εις τον διάλογον «Χαρμίδης» πραγματεύεται την ΣΩΦΡΟΣΥΝΗΝ

β. Εις τον διάλογον «Λάχης» την ΑΝΔΡΕΙΑΝ
γ. Εις τον «Φαίδων» την ΦΡΟΝΗΣΙΝ, με την πλέον ενδιαφέρουσα ανάλυσιν, αλλά και είς πολλούς διαλόγους…

δ. Εις τον διάλογον «Πολιτεία» ή «Περί Δικαίου ή Πολιτικός» την ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΝ , όπου στα δέκα βιβλία του διαλόγου αναπτύσσει διεξοδικώς την σημασίαν της δικαιοσύνης, η οποία στέφεται υπό των δώδεκα Βιβλίων των «Νόμων», η «Περί Νομοθεσίας Πολιτικός», τελευταίον γνήσιον έργον του φιλοσόφου. 

Οι «Νόμοι» καλύπτουν το ένα πέμπτον του όλου σώματος του πλατωνικού έργου.

Ο Πλάτων προ του θανάτου του αφιέρωσε την ωριμότητα της σκέψεως του εις το θέμα της Δικαιοσύνης, η οποία έν-θρονος προΐσταται, συντονίζουσα όλας ομού τας ιδιότητας της Αρετής.

Βιβλιογραφία: 
"ΑΡΡΗΤΟΙ ΛΟΓΟΙ Θεοί, σύμβολα, αρχέτυπα των Ελλήνων "
Αλτάνη

πηγή

πηγή-maiandros