Το ρητό αυτό, ψήγμα πνευματικού χρυσού, απευθύνεται σε κάθε έμβιο ον, ιδιαιτέρως όμως στο λογικό άνθρωπο.
Κατά το σοφό μύστη Πλούταρχο τον Χαιρωνέα (47-127 μ.Χ.), ιερέα και επόπτη του Δελφικού ιερού, στο θεωρούμενο τούτο πάνσεπτο τέμενος του αρχαίου Ελληνισμού, οι βασιλείς, οι άρχοντες, οι πλούσιοι, πλούσια υλικά αφιέρωναν· οι σοφοί λακωνικότατα ρητά ανέθεταν, ως πνευματικά αναθήματα.
Πρώτος, κατά την παράδοση, ο Χείλων Δαμαγήτου ο Λακεδαιμόνιος, ένας απ' τους επτά σοφούς, καταφρονώντας τα υλικά αγαθά, πρόσφερε στο Μαντείο των Δελφών τη γνώμη "Γνώθι σαυτόν".
Αυτόν τον μιμήθηκαν και άλλοι σοφοί και εκατοντάδες ρητών, με δύο λέξεις συνήθως εκφραζόμενων, δωρήθηκαν για να είναι εκεί στους Δελφούς γραμμένα πάνω σε παραστάδες, κίονες, στήλες, τοίχους κλπ.
Ο Στοβαίος (τον Ε' μ.Χ. αιώνα) στην Ανθολογία του (ΙΙΙ, 1. 173) μας διέσωσε 147 παραγγέλματα με τη σημείωση "Σωσιάδου των 7 Σοφών Υποθήκαι".
Ο Πλάτων στον "Πρωταγόρα" (343β) υποστηρίζει ότι τα πρώτα δωρηθέντα αποφθέγματα στους Δελφούς ήσαν το "Γνώθι σαυτόν" του Χείλωνος και το "Μηδέν άγαν" του Σόλωνος. Στον Χαρμίδη προσθέτει και του Θαλή (643-548 π.Χ.): "εγγύα· πάρα δ' άτα", δηλ: "εγγυήθηκες; θα ακολουθήση η συμφορά"· η σημερινή παροιμία: "εγγυητής καλοπληρωτής".
Κατά τον Πλούταρχο, το "Γνώθι σαυτόν" προερχόταν απ' αυτόν τον θεό Απόλλωνα και ήταν γραμμένο σε πολλά σημεία στα Δελφικά ιερά. (Πάνω σε κίονα, παραστάδα, μετόπη Ναού, προπύλαία κ.ά. Βλ. Διόδ. ΙΧ 14. - Μακρ. Σατ. Ι 66. - Πλουτάρχ. Ηθ. 392Α).
Το νόημα του Γνώθι Σαυτόν
Παραλήφθηκε το "γνώθι σαυτόν" απ' τους σοφούς και θιασώτες μυστηριακών οργανώσεων και προβάλλοταν ως πρωταρχικός όρος αυτοενδοσκόπησης, αυτοκάθαρσης, προσπάθειας πνευματικής ανόδου και ηθικής τελειοποίησης.
Όπως αυτός που πήγαινε κατά την παλιά εποχή στους Δελφούς για μαντεία, αναγκάζοταν να αναγνώση πάνω στο προπύλαιο το ρητό τούτο, κατά όμοιο τρόπον και εκείνος που επιθυμεί την καλλιτέρευση του Εγώ του οφείλει να αρχίζει από την αυτογνωσία.
Έλεγε τότε συμβολικά, δια των εμπείρων σοφών ιερέων του, ο Απόλλων:
Άνθρωπε, πριν εισέλθης στο άδυτο και ζητήσεις απάντηση στο ερώτημά σου, γνώρισε πρώτα τον εαυτό σου· μελέτησέ τον· προσπάθησε να αποκαλύψεις τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματά σου· τις τάσεις, τις ορμές, τις κλίσεις, τις έλξεις, τις επιθυμίες, τις δυνατότητες· γνώρισε το Είναι σου· τότε μόνο θα σε ωφελήσει ο χρησμός μας (η πρόγνωση για το μέλλον σου).
Όπως αυτός που πήγαινε κατά την παλιά εποχή στους Δελφούς για μαντεία, αναγκάζοταν να αναγνώση πάνω στο προπύλαιο το ρητό τούτο, κατά όμοιο τρόπον και εκείνος που επιθυμεί την καλλιτέρευση του Εγώ του οφείλει να αρχίζει από την αυτογνωσία.
Έλεγε τότε συμβολικά, δια των εμπείρων σοφών ιερέων του, ο Απόλλων:
Άνθρωπε, πριν εισέλθης στο άδυτο και ζητήσεις απάντηση στο ερώτημά σου, γνώρισε πρώτα τον εαυτό σου· μελέτησέ τον· προσπάθησε να αποκαλύψεις τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματά σου· τις τάσεις, τις ορμές, τις κλίσεις, τις έλξεις, τις επιθυμίες, τις δυνατότητες· γνώρισε το Είναι σου· τότε μόνο θα σε ωφελήσει ο χρησμός μας (η πρόγνωση για το μέλλον σου).
Ακριβώς τα ίδια πρέπει να ακούει ενδόμυχα ψιθυριζόμενα ο βυθιζόμενος σε υψηλούς στοχασμούς και που διατελεί σε συνθήκες ιδιάζουσας, ψυχολογικής, ανάτασης.
Αλλά τι είναι 'Εγώ'; Είναι δυνατή η αυτογνωσία;'
Ο Χείλων όταν ρωτήθηκε: "Τι το χαλεπώτατον;" (το δυσκολώτατο), "το γιγνώσκειν εαυτόν" απάντησε· "πολλά γαρ υπό φιλαυτίας" (της αγάπης του εαυτού μας) "έκαστον εαυτώ προτιθέναι" (προβάλλονται εμπόδια μεταξύ του εγώ κρίνοντος και κρινομένου από τον ίδιο).
Τη συσκότιση αυτή της κρίσης του αυτοκρινόμενου από τη φιλαυτία άριστα ο Αίσωπος δίδαξε με το γνωστό μύθο "έκαστος δύο πήρας (σάκκους) φέρει· την μεν έμπροσθεν δια τα αλλότρια (ξένα), την δε όπισθεν δια τα ίδια (δικά του) ελαττώματα" (τα οποία δεν θέλει να βλέπει).
Αποστόλου Π. Φωτοπούλου
Φιλολόγου - Γυμνασιάρχου
ΜΥΣΤΑΓΩΓΗΜΑΤΑ - ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑ (αποσπάσματα)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου