Αυγά, λαμπάδες, τσουρέκια και αρνιά οι κυρίαρχοι των ημερών Εορτή εορτών και πανήγυρις πανηγύρεων, το Πάσχα της Ορθοδοξίας συνοδεύεται πάντα από μια μεγάλη ποικιλία εθίμων που έρχονται να ενισχύσουν τη θρησκευτική μας παράδοση. Τα κοσμικά, εθιμικά σύμβολα των ημερών έχουν ξεχωριστό ενδιαφέρον για τη λαογραφία μας που τα έχει καταγράψει και αναδείξει. Ο σπουδαίος λαογράφος μας, Δημήτριος Λουκάτος, ξεχώρισε μερικά από τα πιο γνωστά πασχαλινά σύμβολα, δίνοντας την ερμηνεία τους.
Το αυγό: Οι ερμηνείες που δίνονται για τη χρήση του και μάλιστα σε χρώμα κόκκινο είναι πολλές. Υποστηρίζεται ότι το αυγό, ως πηγή ζωής, συμβολίζει και στα χριστιανικά χρόνια ό,τι και στα παλαιότερα: την ανανέωση της ζωής και την ευημερία. Για το χρώμα του λέγεται ότι θυμίζει προχριστιανικούς θανάτους θεών (π.χ. του Αδωνη και του Αττη). Αλλά είναι κοινή κι η λαϊκή παράδοση για το παράξενο άκουσμα της Ανάστασης: «Οταν είπαν πως αναστήθηκε ο Χριστός, κανείς δεν το πίστευε. Μια γυναίκα, που κρατούσε στο καλάθι της αυγά, φώναξε: "Μπορεί από άσπρα να γίνουν κόκκινα;". Και, ω του θαύματος, έγιναν!». Το τσούγκρισμα των αυγών σημαίνει την Ανάσταση του Κυρίου.
Λαμπάδες: Πρόκειται για σύμβολα ελληνικά, εκκλησιαστικά αλλά ταυτόχρονα και κοσμικά. Κοσμικό είναι κυρίως το μέρος τους που αφορά στο στολισμό τους με ποικίλες κατασκευές και κορδέλες, γαλάζιες για τ' αγόρια, ροζ για τα κορίτσια. Οι λαμπάδες αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της περιόδου και πόλο έλξης κυρίως των παιδιών που εντυπωσιάζονται από τα παραμυθένια χρώματα στα μαγαζιά, όπου κρέμονται κατά δεκάδες. Το χρώμα τους ποικίλλει αλλά βασικό παραμένει το κόκκινο, όπως και στο χρώμα των αβγών. Υπάρχουν, ωστόσο και τα χαρτοφάναρα ιταλικού τύπου, που προσφέρονται για να προστατέψουν το αναστάσιμο φως.
Πυροτεχνήματα: Από τους πρωταγωνιστές των ημερών είναι και τα ποικίλα φωτοτεχνήματα, που λειτουργούν σήμερα σαν γέφυρα ανάμεσα στο φως της Ανάστασης και τους παλιούς πυροβολισμούς... Πάντως, η αρχική σημασία τους ήταν μαγική για τον εκφοβισμό των δαιμόνων. Στους μεσογειακούς λαούς η λέξη «ανάσταση» σημαίνει και ξέσπασμα ψυχικό...
Το αρνί: Αυτό είναι σύμβολο καθαρότερα ελληνικό. Εκτός από τον «αμνό του Θεού» της εκκλησιαστικής διδασκαλίας, έχουμε και το πραγματικά σφαγμένο αρνί του Πάσχα, που θα ψηθεί με πατροπαράδοτο τρόπο στη σούβλα και θα φαγωθεί στην ύπαιθρο. Το αρνί παρουσιάζεται όμως και σαν ζωάκι, με την κόκκινη κορδέλα και το κουδούνι του στο λαιμό, στα παιχνίδια και πασχαλινά γλυκίσματα. Γύρω απ' αυτό αναπτύχθηκαν κι οι ανοιξιάτικες παραστάσεις της ελληνικής υπαίθρου, με τους φουστανελάδες, τους τσοπάνηδες και τις γκλίτσες, με τις βλαχοπούλες και τους χορούς, με τα πεύκα, τις σημαίες και τις εκκλησίες. Την πραγματικά ελληνική αυτή ατμόσφαιρα του Πάσχα τη δίνουν χαρακτηριστικά οι λαϊκοί μας 'καρποσταλίστες' που δίνουν ιδιαίτερη προσήλωση στα παραδοσιακά θέματα και τις λαμπριάτικες σκηνές.
Ο λαγός: Τον βρίσκουμε κι αυτόν στα παιχνίδια και στα δώρα αλλά και στα σοκολατένια γλυκίσματα του Πάσχα, όμως δεν μας είναι γνωστός από την ελληνική παράδοση. Μας ήρθε από τη Δυτική Ευρώπη και μπόρεσε να καθιερωθεί ως σημαντικό σύμβολο των ημερών, κυρίως όμως στην πιο καταναλωτική του σημασία.
Το τσουρέκι: Είναι ο εξελιγμένος τύπος του πασχαλινού ψωμιού, της Λαμπροκουλούρας ή του Λαμπρόψωμου. Κάθε γιορτή έχει το ψωμί της, τον ξεχωριστό άρτο της (Χριστόψωμο, Βασιλόπιτα, Φωτόψωμο), που φέρνει δύναμη στο σπίτι, ιδιαίτερα όταν το ευλογεί ο παπάς. Τα στολίδια που κεντάνε πάνω τους οι νοικοκυρές είναι συχνά συμβολικά για το καλό της χρονιάς: Γεωργικά είδη στο Χριστόψωμο, ναυτικά στο Φωτόψωμο για τα ταξίδια, αβγά και στη Λαμπροκουλούρα. Από τις λαϊκές αυτές πρωτοβουλίες φτάσαμε στις εμπορικές των ζαχαροπλαστείων, που μας δίνουν πάντα στις γιορτές το τσουρέκι, μικρό ή μεγάλο, με σχέδια και παραστάσεις, ζυμωμένο με ζάχαρη και μπαχαρικά. Ολα ξεκινούν από το λαϊκό έθιμο, γι' αυτό κι όταν τρώμε το πασχαλινό τσουρέκι πρέπει να θυμόμαστε το κουλούρι ή το ψωμί της Λαμπρής, όπως ζυμώνονταν από τις νοικοκυρές στα χωριά, όχι μόνο της χώρας μας. Ολα αυτά τα κοινά έθιμα δείχνουν την παγκόσμια λατρευτική ψυχολογία αλλά και την εθνική χωριστή πορεία των παραδόσεων.
Το αυγό: Οι ερμηνείες που δίνονται για τη χρήση του και μάλιστα σε χρώμα κόκκινο είναι πολλές. Υποστηρίζεται ότι το αυγό, ως πηγή ζωής, συμβολίζει και στα χριστιανικά χρόνια ό,τι και στα παλαιότερα: την ανανέωση της ζωής και την ευημερία. Για το χρώμα του λέγεται ότι θυμίζει προχριστιανικούς θανάτους θεών (π.χ. του Αδωνη και του Αττη). Αλλά είναι κοινή κι η λαϊκή παράδοση για το παράξενο άκουσμα της Ανάστασης: «Οταν είπαν πως αναστήθηκε ο Χριστός, κανείς δεν το πίστευε. Μια γυναίκα, που κρατούσε στο καλάθι της αυγά, φώναξε: "Μπορεί από άσπρα να γίνουν κόκκινα;". Και, ω του θαύματος, έγιναν!». Το τσούγκρισμα των αυγών σημαίνει την Ανάσταση του Κυρίου.
Το αρνί: Αυτό είναι σύμβολο καθαρότερα ελληνικό. Εκτός από τον «αμνό του Θεού» της εκκλησιαστικής διδασκαλίας, έχουμε και το πραγματικά σφαγμένο αρνί του Πάσχα, που θα ψηθεί με πατροπαράδοτο τρόπο στη σούβλα και θα φαγωθεί στην ύπαιθρο. Το αρνί παρουσιάζεται όμως και σαν ζωάκι, με την κόκκινη κορδέλα και το κουδούνι του στο λαιμό, στα παιχνίδια και πασχαλινά γλυκίσματα. Γύρω απ' αυτό αναπτύχθηκαν κι οι ανοιξιάτικες παραστάσεις της ελληνικής υπαίθρου, με τους φουστανελάδες, τους τσοπάνηδες και τις γκλίτσες, με τις βλαχοπούλες και τους χορούς, με τα πεύκα, τις σημαίες και τις εκκλησίες. Την πραγματικά ελληνική αυτή ατμόσφαιρα του Πάσχα τη δίνουν χαρακτηριστικά οι λαϊκοί μας 'καρποσταλίστες' που δίνουν ιδιαίτερη προσήλωση στα παραδοσιακά θέματα και τις λαμπριάτικες σκηνές.
Το τσουρέκι: Είναι ο εξελιγμένος τύπος του πασχαλινού ψωμιού, της Λαμπροκουλούρας ή του Λαμπρόψωμου. Κάθε γιορτή έχει το ψωμί της, τον ξεχωριστό άρτο της (Χριστόψωμο, Βασιλόπιτα, Φωτόψωμο), που φέρνει δύναμη στο σπίτι, ιδιαίτερα όταν το ευλογεί ο παπάς. Τα στολίδια που κεντάνε πάνω τους οι νοικοκυρές είναι συχνά συμβολικά για το καλό της χρονιάς: Γεωργικά είδη στο Χριστόψωμο, ναυτικά στο Φωτόψωμο για τα ταξίδια, αβγά και στη Λαμπροκουλούρα. Από τις λαϊκές αυτές πρωτοβουλίες φτάσαμε στις εμπορικές των ζαχαροπλαστείων, που μας δίνουν πάντα στις γιορτές το τσουρέκι, μικρό ή μεγάλο, με σχέδια και παραστάσεις, ζυμωμένο με ζάχαρη και μπαχαρικά. Ολα ξεκινούν από το λαϊκό έθιμο, γι' αυτό κι όταν τρώμε το πασχαλινό τσουρέκι πρέπει να θυμόμαστε το κουλούρι ή το ψωμί της Λαμπρής, όπως ζυμώνονταν από τις νοικοκυρές στα χωριά, όχι μόνο της χώρας μας. Ολα αυτά τα κοινά έθιμα δείχνουν την παγκόσμια λατρευτική ψυχολογία αλλά και την εθνική χωριστή πορεία των παραδόσεων.
ΠΗΓΗ (προσαρμογή)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου