Θερινο Ηλιοστάσιο. Mια Πανάρχαια και Πανανθρώπινη Eορτή

Μια από τις πρώτες κινήσεις που ίσως έκανε ο άνθρωπος όταν συνειδητοποίησε τον εαυτό του και τον τοποθέτησε στον χώρο, ήταν να στρέψει το βλέµµα του προς τον ουρανό. Με την στροφή αυτή του βλέµµατος ήρθε αντιµέτωπος µε το πλήθος των άστρων που αντίκρισε.Από όλα τα άστρα δύο σίγουρα τράβηξαν την προσοχή του περισσότερο. Ο Ήλιος και η Σελήνη.

Είναι σχεδόν βέβαιο ότι ο άνθρωπος θεοποίησε τα δύο αυτά ουράνια σώµατα και τα λάτρεψε. Με την εµφάνιση των πρώτων οργανωµένων κοινωνικών οµάδων του ανθρώπου, η επίδραση των δύο αυτών ουρανίων σωµάτων τόσο στην λατρεία όσο και στην καθηµερινή ζωή του ήταν σηµαντική. Ο Ήλιος αποτέλεσε σαν φυσική συνέπεια την πρώτη θεότητα που συνέλαβε διαισθητικά η ανθρώπινη σκέψη. Η λατρεία της θεότητας αυτής µπορούµε να πούµε ότι δεν εκφυλίστηκε µε το πέρασµα του χρόνου.Αρκετοί ερευνητές θεωρούν ότι ο Χριστιανισµός είναι µια πιο εκσυγχρονισµένη θρησκεία του θεού Ήλιου.

Η αρχαιότερη αναφορά, λατρευτική και ερευνητική, για την κίνηση και την συµπεριφορά των δύο αυτών ουρανίων σωµάτων είναι αυτή του αστρικού δίσκου που περιγράφει την κίνηση του Ηλίου, της Σελήνης και των Πλειάδων παρέχοντας χρήσιµες πληροφορίες στους ανθρώπους της πρώιµης εποχής του χαλκού για την καλλιέργεια της γης. 

Ο θεός Ήλιος, µε όποιο όνοµα και αν τον συναντήσουµε στις διάφορες θρησκείες, αποτέλεσε και αποτελεί τον ζωοδότη θεό που χάρισε το φως πάνω στην Γη και σε όλα τα πλάσµατα που κατοικούν σε αυτόν τον πλανήτη. Πολύ δε περισσότερο στον ίδιο τον άνθρωπο. Όλοι οι άνθρωποι στην θρησκευτική τους παράδοση συνέδεσαν το φως του Ηλίου µε την ανώτερη πνευµατική κατάσταση την οποία ονόµασαν Φώτιση.

Οι περισσότερες θρησκείες και οι µυστικιστικές δοξασίες θέσπισαν πανηγυρικούς εορτασµούς για τον θεό Ήλιο και ότι αυτός συµβόλιζε ή συµβολίζει στις περιόδους που συνέπιπταν µε τα τέσσερα χαρακτηριστικά σηµεία της ετήσιας περιοδείας της Γης γύρω από αυτόν. Ο απόηχος των εορτών αυτών φτάνει µέχρι και τις µέρες µας ώστε οι εορτές αυτές να έχουν ενταχθεί στα ήθη και τα έθιµα των ανθρώπων του 21ου αιώνα.

Σύµφωνα µε την ελληνική µυθολογία, ο Ήλιος ήταν Τιτανίδης, παιδί του Υπερίωνα και της Θείας. Είχε δύο αδελφές. Την Σελήνη και την Ηώ. Από τον 5ο π.Χ. αιώνα µε την πλήρη επιβολή του δωδεκάθεου δεν θεωρείται αυτοτελείς θεότητα αλλά συγχέεται µε τον Απόλλωνα. 

Για τον λόγο αυτό, ο Απόλλων καλείται και Φοίβος, που σηµαίνει λάµπων θεός. Στην αρχαία Ελλάδα ο πιο ονοµαστός χώρος λατρείας ήταν η Ρόδος. Σε αυτήν υπήρχε ο περίφηµος Κολοσσός, ένα από τα επτά θαύµατα του αρχαίου κόσµου. Προς τιµή του θεού γιόρταζαν τα Αλίεια στην διάρκεια των οποίων ένα άρµα µε τέσσερα άλογα ρίχνόνταν στην θάλασσα σαν προσφορά.

Εκτός όµως από την ελληνική µυθολογία αναφορές στον θεό βρίσκουµε και σε άλλους λαούς. Συναντάµε λοιπόν τον Σαµάς των Βαβυλωνίων, τον Βαάλ των Ασσυρίων τον Ελ των Φοινίκων και των Χαναναίων, τον Άµµωνα Ρα και τον Φθά των Αιγυπτίων, τον Σούρυα των Ινδών, τον Μίθρα των Περσών, τον Σολ των Λατίνων,και τον Μπελένος των Κελτών καθώς και τον θεό Ίντι στους Ίνκας και στους Ατζέκους

Στην ελληνική µυθολογία συναντάµε και µια άλλη οµάδα θεοτήτων που σχετίζονται µε τον Ήλιο. Τις Ώρες του Έτους. Αυτές ήταν θεότητες που αντιπροσώπευαν την ακριβή εναλλαγή των εποχών του έτους, ενώ µέσω των κλιµατολογικών µεταβολών συντελούσαν στην γονιµότητα της Γης. Ο Όµηρος αν και αναφέρεται σε αυτές, δεν καθορίζει τον αριθµό τους ούτε την καταγωγή τους. 

Στην Αθήνα, αρχικά τιµούσαν τρεις θεότητες. Την Αυξώ, την Θαλλώ και την Καρπώ. Στους Ελληνιστικούς χρόνους οι Ώρες ήταν τέσσερις, όσες και οι εποχές του έτους, και θεωρούντο θυγατέρες του Ηλίου και της Σελήνης. Η λατρεία τους είχε πάρει πανελλήνια µορφή σε ιδιαίτερους ναούς και βωµούς. 

Στην Αθήνα προς τιµή τους υπήρχε η γιορτή της ΩραίαςΈχοντας κατά νου όλο αυτό το µυθολογικό πλαίσιο  µπορούµε να πούµε ότι τόσο ο Ήλιος όσο και οι εποχές του έτους από την αρχή της εµφάνισης του ανθρώπου έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην ζωή του. Όπως γνωρίζουµε σήµερα, 2000 χρόνια περίπου µετά τους παγετώνες οι άνθρωποι ζούσαν ήδη σε µικρά χωριά και καλλιεργούσαν την γη. 

Αλλά η εµφάνιση της γεωργίας προϋποθέτει οπωσδήποτε την συνειδητοποίηση της ετήσιας εναλλαγής των εποχών. Από τότε λοιπόν ο άνθρωπος πρέπει να είχε συνειδητοποιήσει την ύπαρξη των εποχών του
έτους.

Στην αρχή παρατηρώντας την φύση µετρούσε τις µέρες και τις νύκτες αφού µε βάση αυτόν τον κύκλο εργάζονταν και αναπαύονταν. Η Ηµέρα λοιπόν ήταν από τη φύση της η πρώτη και απαραίτητη µονάδα χρόνου που θέσπισε ο άνθρωπος. Για να µπορέσει όµως να επιζήσει έπρεπε να παρατηρεί και τις µεταβολές που λάµβαναν χώρα στο περιβάλλον κατά την εναλλαγή των εποχών. 

Από την στιγµή που αντιλήφθηκε τις αλλαγές των εποχών, βάσισε σε αυτές την ζωή του και προσάρµοσε τις δραστηριότητές του ώστε να µπορεί να προφυλαχθεί από το κρύο τον χειµώνα, να σπείρει την περίοδο των βροχών να µαζέψει τους καρπούς την ώρα της ωρίµανσής τους. Στην αρχαία Ελλάδα η διαίρεση του έτους στην αρχή γίνονταν σε δύο εποχές. Το καλοκαίρι και το χειµώνα. 

Γύρω στα 650 π.Χ. όπως µας πληροφορεί η αρχαιολογική σκαπάνη, καθιερώθηκαν οι γνωστές τέσσερις εποχές. Αυτό ήταν αναµενόµενο µιας και στην Αθήνα όπως και στην ευρύτερη περιοχή γενικότερα ήταν αναγνωρίσιµες οι τέσσερις κλιµατολογικές εποχές του έτους που σχεδόν ταυτίζονται µε τις τέσσερις αστρονοµικές εποχές.Όπως όλοι γνωρίζουµε δύο είναι οι κύριες κινήσεις, από τις πολλές που εκτελεί η Γη.

Η πρώτη, η περιστροφή γύρω από τον άξονά της κάθε 24 ώρες που δηµιουργεί την εναλλαγή µέρας – νύκτας και η δεύτερη η περιφορά της γύρω από τον Ήλιο που διαρκεί περίπου 365 ηµέρες και δηµιουργεί λόγω της κλήσης του άξονά της τις εποχές του έτους.

Για την ευκολότερη µελέτη της δεύτερης κίνησης της Γης χρησιµοποιούµε ένα µοντέλο, το οποίο δεν είναι µεν σωστό από αστρονοµικής πλευράς αλλά µας βοηθά να κατανοήσουµε εύκολα την αλλαγή των εποχών. Θεωρούµε λοιπόν ένα κύκλο ή ακόµη καλλίτερα µια έλλειψη. Στο κέντρο τοποθετούµε την Γη και στην περιφέρεια τον Ήλιο. Η κίνηση του Ηλίου στην περιφέρεια µας δίνει το έτος. 

Τα δύο αποµακρυσµένα σηµεία της ελλειπτικής τροχιάς µας δίνουν τα ηλιοστάσια, το χειµερινό και το θερινό και τα δύο κοντινά τις ισηµερίες,την εαρινή και την φθινοπωρινή. Στα µεν ηλιοστάσια ο Ήλιος φαίνεται από τον γήινο παρατηρητή σαν να έχει σταθεί στην πορεία του, ενώ στις ισηµερίες η χρονική διάρκεια της ηµέρας είναι ίση µε αυτή της νύκτας.Αυτά τα τέσσερα σηµεία σηµατοδοτούν και την έναρξη των αντιστοίχων εποχών του έτους.

Από τον 5ο π. Χ. αιώνα, ο αστρονόµος και γεωµέτρης Μέτων εκτελούσε τις µελέτες του µε ένα τελειοποιηµένο γνώµονα. Το ηλιοτρόπιο. Με το όργανο αυτό και την βοήθεια του συνεργάτη του Ευκτήµονα ανακάλυψε ότι οι ισηµερίες και οι στάσεις του Ηλίου δεν διαιρούν το έτος σε τέσσερις ίσες εποχές.

Στην αρχαία Αίγυπτο τα Μεγάλα Μυστήρια τα οποία συνδέονταν µε τους θεούς της γονιµότητας τελούνταν κατά την διάρκεια του θερινού ηλιοστασίου προς τιµή του θεού Σέραπη. Ο Σείριος το λαµπρότερο άστρο του ουρανού, που ήταν ιερό για τους αρχαίους Αιγυπτίους, όταν ανέτειλε πριν από τον Ήλιο στο θερινό ηλιοστάσιο προµηνούσε ευεργετικές πληµµύρες στον ποταµό Νείλο.

Στους Ίνκας η λατρεία του Ηλίου ήταν συνδεδεµένη µε την ύπαρξη της φυλής. Θεωρούσαν τους εαυτούς τους απόγονους του θεού Ίντι που δεν ήταν άλλος από τον Ήλιο. Η µεγαλύτερη γιορτή γινόταν κατά την διάρκεια του θερινού ηλιοστασίου µε µεγάλο προσκύνηµα στο Κούσκο όπου οι πιστοί µε επικεφαλείς τους αξιωµατούχους ερχόταν από όλα τα µέρη της αυτοκρατορίας. Η εορτή αυτή τελείται ακόµη και σήµερα.Στην αρχαία Αθήνα το αθηναϊκό ηµερολόγιο είχε σαν αφετηρία την πρώτη νέα σελήνη µετά το θερινό ηλιοστάσιο. Στην διάρκεια αυτού του µήνα λάµβαναν χώρα οι Ολυµπιακοί αγώνες κάθε τέσσερα χρόνια. 

Οι Σπαρτιάτες όπως και οι υπόλοιποι ∆ωριείς, τελούσαν τα Υακύνθεια προς τιµή του Υάκινθου του νεαρού ερωµένου του Απόλλωνα, που άθελά του σκότωσε ο θεός κτυπώντας τον µε τον δίσκο. Οι Λακεδαιµόνιοι σύµφωνα µε τον Ξενοφώντα διέκοπταν ακόµη και τις εκστρατείες τους για να λάβουν µέρος στις εορτές αυτές.

Στην σύγχρονη Ελλάδα, το θερινό ηλιοστάσιο συµπίπτει µε την εορτή της γέννησης του Ιωάννου του Προδρόµου. Η πανάρχαια εορτή τελείται σήµερα τόσο µε τις φωτιές του αϊ – Γιάννη όσο και µε τις πανάρχαιες µαντικές πράξεις όπως αυτές του Κλήδονα και της αυγοµαντείας µε τις οποίες οι ανύπαντρες κοπέλες προσπαθούν να µαντέψουν τον µελλοντικό σύζυγό τους. Η ονοµασία του Κλήδονα προέρχεται από την αρχαία λέξη Κληδών που σηµαίνει τον προφητικό οιωνό.

Στην Ευρώπη οι κάτοικοι γιορτάζουν σαν καθαρά παγανιστικό κατάλοιπο το θερινό ηλιοστάσιο. Αυτό συµβαίνει διότι ο καιρός λόγω της εποχής επιτρέπει την παραµονή στο ύπαιθρο. Την ηµέρα του θερινού ηλιοστασίου ανάβουν φωτιές ανάλογες µε αυτές στο Stonehenge της Αγγλίας τις οποίες διατηρούν όλη την νύκτα. Αυτές συνδυάζονται µε διάφορες εκδηλώσεις από σύγχρονους ∆ρυίδες για να δηλώσουν την πίστη των ανθρώπων στον ζωοδότη Ήλιο.

πηγή