Επιμέλεια-έρευνα: Δρ Δημήτρης Περδετζόγλου
Τι είναι το ξεφτέρι;
Ξεφτέρι ονομάζεται το γεράκι. Οι Βυζαντινοί εκπαίδευαν τα γεράκια, τα οποία ήταν κυνηγετικά πτηνά - «συνοδοί» και βοηθοί των ευγενών στο κυνήγι, που ήταν απαραίτητη ασχολία της αριστοκρατίας. Οι εκπαιδευτές των γερακιών ονομάζονταν φαλκωνάριοι (φάλκων = πολεμικό γεράκι, -αριος, -αριον = παραγωγικό υποκοριστικό επίθημα, λατινικής προέλευσης).Τι είναι το φελέκι;
Η λέξη «φελέκι» προέρχεται από την αντίστοιχη τουρκική λέξη «felek», που σημαίνει τύχη, μοίρα, πεπρωμένο, ριζικό. Η λέξη «felek», προέρχεται με την σειρά της, από την αραβική λέξη «falak», που σημαίνει «ουράνια σφαίρα».
Τι σημαίνει η φράση «χωριό που φαίνεται κολαούζο δεν θέλει;»
Κολαούζος ονομάζεται ο οδηγός, δηλαδή αυτός που προπορεύεται και δείχνει το δρόμο προς έναν τόπο. Συνεπώς, όταν ένα χωριό φαίνεται, δεν χρειαζόμαστε οδηγό για να μας οδηγήσει εκεί, αφού το βλέπουμε. Η ερμηνεία της εν λόγω παροιμίας, είναι πως όταν κάτι είναι πασιφανές, πρόδηλο και ευκολονόητο, είναι περιττή κάθε επεξήγηση.
Πώς προήλθε η φράση «κάνει την πάπια;»
Στο Βυζάντιο υπήρχε το αξίωμα του «παπία», που δεν ήταν άλλος από τον κλειδοκράτορα του παλατιού. Ο παπίας έχαιρε ιδιαίτερων προνομίων και ευνοίας από τον αυτοκράτορα και είχε το δικαίωμα να παρακάθεται στο ίδιο τραπέζι με εκείνον και να διασκεδάζει στα συμπόσιά του.
Επί αυτοκρατορίας του Βασιλείου Β΄ (Βουλγαροκτόνου), παπίας του παλατιού έγινε ο Ιωάννης Χανδρινός, ένας άνθρωπος ύπουλος, πονηρός, διπρόσωπος, συκοφάντης και ψεύτης.
Από τη στιγμή που ανέλαβε καθήκοντα, άρχισε να διαβάλλει τους πάντες, ακόμη και τον αδελφό του, τον Συμεών. Έτσι, κατάντησε το φόβητρο όλων, όταν όμως κάποιος του παραπονιόταν πως τον αδίκησε, ο Χανδρινός υποκριτικά προσεποιείτο τον ανίδεο και τα μάτια του βούρκωναν…
Η στάση αυτή του παπία Χανδρινού, έγινε αφορμή για την επικράτηση της φράσης «ποιεί τον παπία» και με μια μικρή εκλαϊκευμένη παραλλαγή: «κάνει την πάπια», που σημαίνει ότι κάποιος φέρεται υποκριτικά και προσποιείται τον ανήξερο, ενώ είναι υποψιασμένος για κάτι.
Τι είναι το «καταπέτασμα» στη φράση «έφαγε το καταπέτασμα;»
Καταπέτασμα ονομάζεται το τραπεζομάντιλο. Η φράση «έφαγε το καταπέτασμα» λέγεται για κάποιον, ο οποίος είναι τόσο λαίμαργος, ώστε μπορεί να φάει ακόμα και το τραπεζομάντιλο!
Τι είναι το «καταπέτασμα» στη φράση «έφαγε το καταπέτασμα;»
Καταπέτασμα ονομάζεται το τραπεζομάντιλο. Η φράση «έφαγε το καταπέτασμα» λέγεται για κάποιον, ο οποίος είναι τόσο λαίμαργος, ώστε μπορεί να φάει ακόμα και το τραπεζομάντιλο!
Ωστόσο, τη λέξη «καταπέτασμα», συναντάμε και στην ακολουθία των Παθών της Μεγάλης Πέμπτης, όπου ακούγεται το χωρίο «καὶ ἰδού τὸ καταπέτασμα τοῦ ναοῦ ἐσχίσθη εἰς δύο ἀπό ἄνωθεν ἔως κάτω». Στην εκκλησιαστική ορολογία, λοιπόν, το καταπέτασμα ήταν ένα παραπέτασμα, το οποίο στο ναό του Σολομώντος, στην Ιερουσαλήμ, χώριζε τα λεγόμενα «Άγια» των Αγίων από τον κυρίως ναό.
Τι είναι η «μπαλακλάβα;»
Πρόκειται για λέξη ρωσικής προέλευσης.
Τι είναι η «μπαλακλάβα;»
Πρόκειται για λέξη ρωσικής προέλευσης.
«Μπαλακλάβα» ονομάζεται το άφλεκτο και ισοθερμικό κάλυμμα κεφαλιού ή λαιμού, που χρησιμοποιείται κατά βάση στους αγώνες ταχύτητας.
Η ερμηνεία της λέξης, όμως δεν εξαντλείται εδώ. «Μπαλακλάβα» ονομαζόταν επίσης, μια αρχαία πόλη-λιμάνι, κοντά στη σημερινή Σεβαστούπολη. Σήμερα, η πόλη αυτή ανήκει στην Κριμαία, η οποία είναι μια ημιαυτόνομη περιοχή, στο νότιο τμήμα της Ουκρανίας.
Ο κόλπος του Μπαλακλάβα ήταν ένα μέρος ιδανικό για αγκυροβόλημα, καθώς ήταν περιβλημένος με φυσική οχύρωση και προστατευμένος από τους ανέμους και τις εχθρικές εισβολές (αναλογία προς το αντίστοιχο κάλυμμα του κεφαλιού). Οι αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς το ανέφεραν ως «Σύμβολον Λιμάνι».
Πιθανόν, αν και δεν υπάρχει φανερή ετυμολογική συγγένεια, η λέξη «μπαλακλάβα» να σχετίζεται σε νοηματικό κυρίως επίπεδο, με την λατινική λέξη «cuculla» (= κάλυμμα κεφαλής).
Τι σημαίνει η φράση «του μπήκαν ψύλλοι στ’ αυτιά;»
Οι Βυζαντινοί ήταν πρωτότυποι σε θέματα τιμωριών. Ο αυτοκράτορας Ιουλιανός αισθανόταν φοβερή απέχθεια για τους «ωτακουστές», οι οποίοι ορμώμενοι από φοβερή περιέργεια, κρυφάκουγαν τις συζητήσεις που γίνονταν μέσα στο παλάτι. Ο Ιουλιανός, μάλιστα θέσπισε κι έναν ειδικό νόμο, ο οποίος προέβλεπε να τιμωρούνται οι ωτακουστές με μαρτυρικό θάνατο.
Πιθανόν, αν και δεν υπάρχει φανερή ετυμολογική συγγένεια, η λέξη «μπαλακλάβα» να σχετίζεται σε νοηματικό κυρίως επίπεδο, με την λατινική λέξη «cuculla» (= κάλυμμα κεφαλής).
Τι σημαίνει η φράση «του μπήκαν ψύλλοι στ’ αυτιά;»
Οι Βυζαντινοί ήταν πρωτότυποι σε θέματα τιμωριών. Ο αυτοκράτορας Ιουλιανός αισθανόταν φοβερή απέχθεια για τους «ωτακουστές», οι οποίοι ορμώμενοι από φοβερή περιέργεια, κρυφάκουγαν τις συζητήσεις που γίνονταν μέσα στο παλάτι. Ο Ιουλιανός, μάλιστα θέσπισε κι έναν ειδικό νόμο, ο οποίος προέβλεπε να τιμωρούνται οι ωτακουστές με μαρτυρικό θάνατο.
Ωστόσο, η Σύγκλητος, στην οποία εστάλη ο νόμος για έγκριση, τον απέρριψε, διότι έκρινε πως το παράπτωμα του ωτακουστή δεν ήταν και τόσο μεγάλο. Οι Συγκλητικοί θεώρησαν ότι η περιέργεια είναι ένα φυσικό γνώρισμα του ανθρώπου, συνεπώς ο περίεργος δεν θεωρείται επικίνδυνος, ώστε να καταδικαστεί.
Ο Ιουλιανός θύμωσε με την εύνοια που έδειξε η Σύγκλητος απέναντι στους ωτακουστές και προχώρησε ο ίδιος σε μια φαινομενικά αστεία, αλλά όπως αποδείχτηκε στη συνέχεια, ιδιαιτέρως βασανιστική τιμωρία. Τοποθετούσε δηλαδή μέσα στα αυτιά των ωτακουστών ψύλλους.
Τα ενοχλητικά ζωύφια προχωρούσαν βαθιά, ως τον λαβύρινθο του αυτιού και με νευρικές κινήσεις, προσπαθούσαν να βρουν την έξοδο. Ο ωτακουστής δεν μπορούσε να κάνει τίποτα για να απαλλαγεί από τους ψύλλους και πολλές φορές, έφτανε στο σημείο να τρελαθεί! Από τότε, η φράση «του μπήκαν ψύλλοι στ’ αυτιά», καθιερώθηκε να σημαίνει, πως μπήκαν υποψίες στο μυαλό κάποιου για κάτι.
Τι σημαίνει το αθηναϊκό τοπωνύμιο «Κηφισιά;»
Μερικά χιλιόμετρα έξω από το κέντρο της Αθήνας, υπήρχε κάποτε μια περιοχή, που λεγόταν «Αλωνάρα». Ως το 1865 περίπου, το μέρος αυτό ήταν κατάφυτο με κάθε λογής δέντρα. Οι κάτοικοι του κέντρου της Αθήνας, θεωρούσαν την «δροσερή» αυτή περιοχή ως ιδανικό προορισμό για κοντινή εξόρμηση, τους ζεστούς μήνες του καλοκαιριού, που υπέφεραν από την υπερβολική ζέστη.
Τι σημαίνει το αθηναϊκό τοπωνύμιο «Κηφισιά;»
Μερικά χιλιόμετρα έξω από το κέντρο της Αθήνας, υπήρχε κάποτε μια περιοχή, που λεγόταν «Αλωνάρα». Ως το 1865 περίπου, το μέρος αυτό ήταν κατάφυτο με κάθε λογής δέντρα. Οι κάτοικοι του κέντρου της Αθήνας, θεωρούσαν την «δροσερή» αυτή περιοχή ως ιδανικό προορισμό για κοντινή εξόρμηση, τους ζεστούς μήνες του καλοκαιριού, που υπέφεραν από την υπερβολική ζέστη.
Για την περιοχή αυτή, μάλιστα είχε διαδοθεί από στόμα σε στόμα πως «εκεί φυσά», δηλαδή εκεί έχει δροσερό αεράκι. Λόγω της συχνής χρήσης της φράσης «εκεί φυσά» για την περιοχή Αλωνάρα, το όνομά της μεταβλήθηκε σε Κηφισιά, από παραφθορά αυτής της φράσης.
Πώς προήλθε η φράση «μυρίζω τα νύχια μου;»
Η φράση αυτή προήλθε από την αρχαία τελετουργική συνήθεια, κατά την οποία, οι ιέρειες των μαντείων, βουτούσαν τα δάχτυλά τους σε ένα υγρό με δαφνέλαιο, τις αναθυμιάσεις του οποίου εισέπνεαν. Κατόπιν, καθώς έφερναν τα δάχτυλα στη μύτη τους έπεφταν σε μια κατάσταση καταληψίας (έκστασης), κατά τη διάρκεια της οποίας προμάντευαν τα μελλούμενα. Η φράση αυτή χρησιμοποιείται σήμερα για να δηλώσει την ικανότητα ή μη, κάποιου να συναισθανθεί μια έτερη επιθυμία, σκέψη, άποψη ή συναίσθημα πριν την φανερή έκφρασή τους.
Πώς προήλθε η φράση «του έβαλε τα δυο πόδια σ’ ένα παπούτσι;»
Στο Βυζάντιο, ανάμεσα στους διασκεδαστές των ανακτόρων, υπήρχαν και νάνοι. Οι νάνοι ήταν εκλεκτοί των αυτοκρατόρων και έχαιραν πολλών προνομίων. Οι αυτοκράτορες τους χρησιμοποιούσαν, επίσης, ως συμβούλους ή κατασκόπους.
Πώς προήλθε η φράση «μυρίζω τα νύχια μου;»
Η φράση αυτή προήλθε από την αρχαία τελετουργική συνήθεια, κατά την οποία, οι ιέρειες των μαντείων, βουτούσαν τα δάχτυλά τους σε ένα υγρό με δαφνέλαιο, τις αναθυμιάσεις του οποίου εισέπνεαν. Κατόπιν, καθώς έφερναν τα δάχτυλα στη μύτη τους έπεφταν σε μια κατάσταση καταληψίας (έκστασης), κατά τη διάρκεια της οποίας προμάντευαν τα μελλούμενα. Η φράση αυτή χρησιμοποιείται σήμερα για να δηλώσει την ικανότητα ή μη, κάποιου να συναισθανθεί μια έτερη επιθυμία, σκέψη, άποψη ή συναίσθημα πριν την φανερή έκφρασή τους.
Πώς προήλθε η φράση «του έβαλε τα δυο πόδια σ’ ένα παπούτσι;»
Στο Βυζάντιο, ανάμεσα στους διασκεδαστές των ανακτόρων, υπήρχαν και νάνοι. Οι νάνοι ήταν εκλεκτοί των αυτοκρατόρων και έχαιραν πολλών προνομίων. Οι αυτοκράτορες τους χρησιμοποιούσαν, επίσης, ως συμβούλους ή κατασκόπους.
Όταν όμως παρεκτρέπονταν, τους έβαζαν για τιμωρία, τα δύο πόδια μέσα σε ένα υπόδημα, υποχρεώνοντάς τους να κυκλοφορούν έτσι, ακόμα και για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η φράση αυτή χρησιμοποιείται σήμερα για να δηλώσει την δύσκολη δοκιμασία στην οποία υποβάλλεται κάποιος από κάποιον άλλο.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ, ΕΔΩ:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου