Στο παρακάτω κείμενο γίνεται μία προσπάθεια να δοθούν απαντήσεις στο παραπάνω ερώτημα και ιδιαίτερα για τα παραγόμενα κτηνοτροφικά βιολογικά προϊόντα.
Κύριος στόχος της ζωικής παραγωγής και της κτηνοτροφίας, τις
τελευταίες δεκαετίες, υπήρξε η αύξηση της παραγωγικότητας με ταυτόχρονη μείωση
του κόστους παραγωγής. Αυτό επιτεύχθηκε αλλά επέφερε και οδυνηρές συνέπειες, οι
οποίες γίνονται αντιληπτές με την ολοένα και αυξανόμενη εμφάνιση σημαντικών
διατροφικών κρίσεων (σπογγώδεις εγκεφαλοπάθειες, διοξίνες, υπολείμματα
μελαμίνης σε προϊόντα προοριζόμενα για την ανθρώπινη διατροφή κ.τ.λ). Ωστόσο,
οι προτιμήσεις των καταναλωτών φαίνεται σήμερα μερικώς να μεταβάλλονται, αφού η
αναζήτηση φθηνών τροφίμων δεν αποτελεί πλέον τη μοναδική τους προτεραιότητα,
αλλά θέματα όπως η υγιεινή και η ασφάλεια, η διατροφική αξία, οι επιπτώσεις
στην ανθρώπινη υγεία καθώς και ο τρόπος παραγωγής των προϊόντων έχουν έρθει στο
προσκήνιο του ενδιαφέροντος.
Η βιολογική παραγωγή ζωικών προϊόντων εμφανίζεται ως η
καλύτερη εναλλακτική οδός προς αυτήν την κατεύθυνση, καθώς ελαχιστοποιεί την
επιβάρυνση του περιβάλλοντος με συνθετικά παραγόμενες χημικές ουσίες
(λιπάσματα, ζιζανιοκτόνα, εντομοκτόνα, κτηνιατρικά φάρμακα), προστατεύοντας την
τροφική αλυσίδα και κατ’ επέκταση την ανθρώπινη υγεία από τις δυσμενείς
επιδράσεις των υπολειμμάτων τους. Η βιολογική κτηνοτροφία στη χώρα μας
εμφανίζει αυξανόμενες τάσεις τα τελευταία χρόνια και ο μεγαλύτερος αριθμός
βιολογικών κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων βρίσκεται στους νομούς
Αιτωλοακαρνανίας, Κεφαλληνίας και Μαγνησίας.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει ένα συγκεκριμένο νομοθετικό
πλαίσιο όσον αφορά τη βιολογική κτηνοτροφία. Αρχικά, με τον Κανονισμό (ΕΟΚ)
2042/91 περί βιολογικού τρόπου παραγωγής γεωργικών προϊόντων και των σχετικών
ενδείξεων στα γεωργικά προϊόντα και στα είδη διατροφής, έγινε προσπάθεια
ανάπτυξης ενός συγκεκριμένου και ομοιόμορφου πλαισίου παραγωγής, με σκοπό την
προστασία του καταναλωτή και την προαγωγή των ομαλών εμπορικών σχέσεων. Στη
συνέχεια, ο Κανονισμός (ΕΚ) 1804/99 ήρθε να συμπληρώσει τον αρχικό Κανονισμό,
όσον αφορά τα βιολογικά κτηνοτροφικά προϊόντα, τον τρόπο παραγωγής τους και τις
ενδείξεις που τα ακολουθούν (χρησιμοποίηση συγκεκριμένων ζωοτροφών, πυκνότητα
εκτροφής, ελάχιστη ηλικία σφαγής, επιτρεπόμενες πρακτικές και χειρισμοί).
Τέλος, με τον Κανονισμό (ΕΚ) 834/2007 δόθηκαν περισσότερες διευκρινήσεις όσον
αφορά τη βιολογική παραγωγή και την επισήμανση των βιολογικών προϊόντων,
καταργώντας τον αρχικό Κανονισμό (ΕΟΚ) 2092/91.
Σε γενικές γραμμές, κατά τη βιολογική εκτροφή των ζώων,
έχουμε:
1. μικρότερη ένταση χρησιμοποίησης των παραγωγικών συντελεστών
σε σχέση με τη συμβατική (π.χ. μικρότερη πυκνότητα εκτροφής)
2. διατήρηση και προώθηση της βιοποικιλότητας (χρησιμοποίηση
εγχώριων φυλών)
3. μεγαλύτερη έμφαση στην ευζωία των ζώων
4. απαγόρευση χρησιμοποίησης ζωοτροφών που προέρχονται από την
καλλιέργεια γενετικά τροποποιημένων φυτών (GMOs)
5. προτίμηση στην πρόληψη των ασθενειών και όχι στην θεραπεία.
Η βιολογική κτηνοτροφία, πέραν των απαντήσεων που δείχνει να
παρέχει όσον αφορά στο φιλικό τρόπο παραγωγής προς το περιβάλλον και τα ζώα,
εγείρει και σωρεία ερωτημάτων γύρω από την ποιότητα των προϊόντων που
παράγονται. Πραγματοποιείται λοιπόν σημαντική έρευνα σε παγκόσμιο επίπεδο, ώστε
να αξιολογηθεί η ποιότητα των προϊόντων αυτών και να συγκριθεί με τα αντίστοιχα
συμβατικά. Από τα βιολογικά κτηνοτροφικά προϊόντα, αυτό με τη μεγαλύτερη
αποδοχή από το καταναλωτικό κοινό είναι το βιολογικό γάλα. Στην πλειοψηφία των
μελετών, στις οποίες συγκρίνονται τα χαρακτηριστικά και οι ιδιότητες του
βιολογικού και του συμβατικού γάλακτος, δεν παρατηρούνται διαφορές όσον αφορά
τα κύρια συστατικά (% λίπους και πρωτεΐνης), τα επιθυμητά οργανοληπτικά
χαρακτηριστικά, τις τυροκομικές ιδιότητες, τη μικροβιολογική κατάσταση (αριθμός
σωματικών κυττάρων) καθώς και τα υπολείμματα φυτοφαρμάκων και διοξινών. Ωστόσο,
ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι το βιολογικό γάλα είναι πλουσιότερο σε
προστατευτικές για την ανθρώπινη υγεία ουσίες, όπως η ρετινόλη, η α-τοκοφερόλη,
τα β-καροτένια και το συζευγμένο λινελαϊκό οξύ (CLA). Οι παραπάνω
διαφοροποιήσεις αποδίδονται κυρίως στο αυξημένο ποσοστό βόσκησης των ζώων σε
σχέση με τις συμβατικές κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις.
Όσον αφορά στα χαρακτηριστικά του βιολογικού κρέατος, τα
αποτελέσματα διαφοροποιούνται ανάλογα με το παραγωγικό ζώο. Το βιολογικά
παραγόμενο χοιρινό κρέας είναι πιο σκούρο, λίγο πιο σκληρό, έχει χαμηλότερη
ικανότητα συγκράτησης νερού, ενώ διαφοροποιείται και όσον αφορά τα ποσοστά των
πολυακόρεστων λιπαρών οξέων στο υποδόριο λίπος σε σχέση με το συμβατικό, χωρίς
αυτές οι διαφορές να επιβεβαιώνονται πάντα ή να είναι αναγνωρίσιμες από τους
καταναλωτές. Και το πρόβειο βιολογικό κρέας θεωρείται ότι έχει καλύτερη
γευστικότητα (ευχυμία και άρωμα) σε σχέση με το συμβατικό. Αυτή αποδίδεται στα
υψηλότερα ποσοστά ενδομυϊκού λίπους, τα οποία κάνουν το κρέας πιο γευστικό κατά
τη μάσηση και στα υψηλότερα επίπεδα πολυακόρεστων λιπαρών οξέων και ιδίως του
λινολενικού οξέος, τα οποία διαμορφώνουν το επιθυμητό άρωμα του κρέατος. Το
βιολογικό ορνίθειο κρέας εμφανίζεται πιο σκούρο και με χαμηλότερη ικανότητα
συγκράτησης νερού, λόγω της μεγαλύτερης κινητικότητας των βιολογικά
εκτρεφόμενων πτηνών, η οποία προάγει τη μυογένεση σε βάρος της λιπογένεσης.
Ορισμένες φορές παρατηρούνται και αυξημένα επίπεδα πολυακόρεστων λιπαρών οξέων,
τα οποία αποδίδονται στην αυξημένη συμμετοχή χλωράς νομής στη διατροφή των
βιολογικά εκτρεφόμενων κοτόπουλων (βόσκηση σε υπαίθριους χώρους). Οι ποιοτικές
αυτές διαφορές όμως συχνά δεν γίνονται αντιληπτές από τους καταναλωτές ή
θεωρούνται αναμενόμενες, λόγω του διαφορετικού συστήματος εκτροφής. Τα
αποτελέσματα είναι αντίστοιχα και για τα βιολογικά εκτρεφόμενα κουνέλια. Το
κρέας τους έχει καλύτερο άρωμα, είναι λίγο πιο σκούρο και πιο σκληρό. Η
αναλογία πολυακόρεστων : κορεσμένων λιπαρών οξέων είναι αυξημένη, οφειλόμενη
στην αυξημένη συγκέντρωση του παλμιτικού, του λινολεϊκού και του ολεϊκού οξέος.
Τέλος, όσον αφορά το βιολογικά παραγόμενο αυγό και μέλι, δεν
παρατηρούνται σημαντικές διαφορές όσον αφορά τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά,
τις επιθυμητές ιδιότητες και τα υπολείμματα φυτοφαρμάκων – κτηνιατρικών
φαρμάκων σε σχέση με τα αντίστοιχα συμβατικά προϊόντα. Μικρές διαφορές στην
πρωτεϊνοπεριεκτικότητα (ποσοστά αλβουμίνης, λεκιθίνης και καροτενοειδών) έχουν
βρεθεί στην περίπτωση των βιολογικών σε σχέση με τα συμβατικά παραγόμενα αυγά.
Η στροφή του καταναλωτικού κοινού στα βιολογικά προιόντα
οφείλεται κυρίως στην αντίληψη ότι είναι πιο υγιεινά και παράγονται με σεβασμό
προς το περιβάλλον. Η σημαντικότερη προσφορά των βιολογικών κτηνοτροφικών
προϊόντων φαίνεται ότι είναι ο περιορισμός της επιβάρυνσης του περιβάλλοντος
και της τροφικής αλυσίδας με συνθετικές χημικές ουσίες. Άλλωστε, ο όρος
«βιολογικό» προσδιορίζει τον τρόπο παραγωγής και όχι τόσο το τελικό προϊόν.
Έρευνες σε πανευρωπαϊκό επίπεδο έχουν δείξει ότι η κατανάλωση αυτών των
προιόντων θα ήταν ακόμη μεγαλύτερη εάν η τιμή τους ήταν πιο προσιτή. Πράγματι,
τα βιολογικά προιόντα απολαμβάνουν τιμές πολλαπλάσιες των αντίστοιχων
συμβατικών στις περισσότερες ευρωπαϊκές αγορές, ενώ το καταναλωτικό κοινό αυτών
των χωρών διατίθεται να πληρώσει μια διαφορά επιπλέον ίση με το 20-30% της
συμβατικής τιμής, γεγονός που δε συμβαίνει στη χώρα μας ειδικά τώρα στη δύσκολη
περίοδο που διανύουμε. Παρόλο που οι υψηλότερες τιμές των βιολογικών προιόντων
δικαιολογούνται εν μέρει από το υψηλότερο κόστος παραγωγής, αποτελούν
ταυτόχρονα και τροχοπέδη για την περαιτέρω ανάπτυξη του κλάδου και την
διείσδυσή του στο μέσο καταναλωτικό κοινό.
Χρήσιμες ιστοσελίδες στο διαδίκτυο
- Ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη βιολογική γεωργία
και κτηνοτροφία: http://ec.europa.eu/agriculture/organic/splash_en\
- Ιστοσελίδα του FAO (Διεθνής Οργάνωση Τροφίμων και Γεωργίας)
για τη βιολογική γεωργία και κτηνοτροφία: http://www.fao.org/organicag/en/
- Ιστοσελίδα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων
για τη βιολογική γεωργία και κτηνοτροφία: http://www.minagric.gr/index.php/el/for-farmer/biologikgeorgiaktinotrofia.html
(πλήρες άρθρο στο περιοδικό Γεωργία – Κτηνοτροφία, "Βιολογικά
προϊόντα ζωικής προέλευσης: απαντήσεις στα ερωτήματα ή ερωτήματα χωρίς
απάντηση;", τεύχος 8/2008).
ΠΗΓΗ:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου