Οι Γενετικά Τροποποιημένοι Οργανισμοί στη Διατροφή του Ανθρώπου – Είμαστε Ασφαλείς;

ΠΗΓΗ ΕΙΚΟΝΑΣ:
http://www.agri.gr/e/%CE%BF%CE%B9-%CE%B3%CE%B5%CE%BD%CE%B5%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AC-%CF%84%CF%81%CE%BF%CF%80%CE%BF%CF%80%CE%BF%CE%B9%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%BF%CE%B9-%CE%BF%CF%81%CE%B3%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC/

Πολλά έχουν ειπωθεί κατά καιρούς για τα Γενετικά Τροποποιημένα ή Μεταλλαγμένα τρόφιμα. Προσπαθώντας ο καθένας μας να αποκρυσταλλώσει τη δική του εμπεριστατωμένη άποψη γίνεται μία προσπάθεια στο παρακάτω κείμενο να αναφερθούν οι κυριότερες διαστάσεις του θέματος.

Ως Γενετική Τροποποίηση ορίζεται η μεταφορά και ενσωμάτωση τμημάτων γενετικού υλικού (DNA) ενός οργανισμού (π.χ. βακτηρίου) στο γενετικό υλικό ενός άλλου οργανισμού (π.χ. φυτού). Επομένως, οι Γενετικά Τροποποιημένοι Οργανισμοί (Γ.Τ.Ο.) (αγγλικά: Genetic Modified Organisms ή GMOs) αντιστοιχούν σε νέους συνδυασμούς γενετικού υλικού (DNA), που είναι σχεδόν απίθανο να δημιουργηθούν στη φύση (μέσω μετάλλαξης) χωρίς τη χρήση των μεθόδων της γενετικής μηχανικής και συνήθως εμφανίζουν νέες επιθυμητές ιδιότητες. Οι Γ.Τ.Ο. 1ης γενεάς διαφέρουν μόνο ως προς το εισαγόμενο τμήμα DNA και δεν εμφανίζουν σημαντικές διαφοροποιήσεις τόσο στη σύνθεση και τη σύστασή τους, όσο και στη διατροφική τους αξία με τους αντίστοιχους αρχικούς οργανισμούς στους οποίους έχουμε επέμβει. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν ο Bt αραβόσιτος (ανθεκτικότητα σε λεπιδόπτερα) και η RR σόγια (ανθεκτικότητα στο ζιζανιοκτόνο Roundup). Τα τελευταία χρόνια, σταδιακά δημιουργήθηκαν και οι Γ.Τ.Ο. 2ης γενεάς, οι οποίοι παρουσιάζουν σημαντικές μεταβολές σε σύγκριση με τους αντίστοιχους συμβατικούς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το αποκαλούμενο «χρυσό» ρύζι, το οποίο έχει αυξημένη περιεκτικότητα σε β-καροτένιο και προτείνεται ως λύση για την αντιμετώπιση του φαινόμενου της τύφλωσης πολλών παιδιών στον Τρίτο κόσμο, που οφείλεται στην πενία της τροφής τους σε βιταμίνη Α.

Όπως φαίνεται και από τα παραπάνω, οι Γ.Τ.Ο. αναπτύχθηκαν με πρωταρχικό στόχο την κάλυψη των αναγκών σε τρόφιμα και τον περιορισμό του υποσιτισμού στις αναπτυσσόμενες χώρες, όπου το πρόβλημα διογκώνεται λόγω και της μεγάλης πληθυσμιακής αύξησης. Παράλληλα, σε αυτές τις χώρες, οι γεωκλιματικές συνθήκες δεν ευνοούν την ανάπτυξη της γεωργίας, οπότε στην προσπάθεια βελτίωσης της απόδοσης των καλλιεργούμενων φυτών, χρησιμοποιήθηκε και το εργαλείο της γενετικής τροποποίησης (π.χ. αντοχή σε ξηρασία, σε προσβολές εντόμων ή άλλων οργανισμών κτλ.). Σύμφωνα με στοιχεία του 2007 καλλιεργήθηκαν παγκοσμίως 114,3 εκατομμύρια εκτάρια Γ.Τ.Ο, από τα οποία σε ποσοστό πάνω 55 % βρίσκονταν στις Η.Π.Α. Ακολουθούν τα άλλα κράτη της αμερικανικής ηπείρου, και συγκεκριμένα η Αργεντινή, η Βραζιλία και ο Καναδάς με ποσοστά 19, 15 και 7%, αντίστοιχα. Τα τέσσερα κυριότερα είδη γενετικά τροποποιημένων φυτών, που καλλιεργούνται σε παγκόσμιο επίπεδο είναι η σόγια, ο αραβόσιτος, το βαμβάκι και η ελαιοκράμβη. Η καλλιέργεια συγκεκριμένων γενετικά τροποποιημένων φυτών, όπως για παράδειγμα η σόγια, έχει επεκταθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε είναι πολύ δύσκολο κάποιος να βρει μη γενετικά τροποποιημένη σόγια.

Δυστυχώς όμως η χρησιμοποίηση των Γ.Τ.Ο. στη διατροφή του ανθρώπου (π.χ. σόγια) συνδέεται πολλές φορές με την εμφάνιση αλλεργικών κρίσεων, χωρίς όμως οι ερευνητικές εργασίες που έχουν πραγματοποιηθεί στο συγκεκριμένο θέμα να ρίχνουν απόλυτο φως στους μηχανισμούς που εμπλέκονται. Από την άλλη, η καλλιέργεια και η χρησιμοποίηση των γενετικά τροποποιημένων φυτών μπορεί να έχει αρνητικές επιδράσεις για την ισορροπία των οικοσυστημάτων και το περιβάλλον. Για παράδειγμα, υπάρχουν έρευνες που δείχνουν ότι η γύρη που προέρχεται από γενετικά τροποποιημένα φυτά, όπως ο αραβόσιτος, επιδρά αρνητικά στην ανάπτυξη και βιωσιμότητα εντόμων, όπως η πεταλούδα. Επιπλέον, όταν η γενετική τροποποίηση στοχεύει στη δημιουργία ανθεκτικών φυτών έναντι ζιζανίων ή εντόμων, ενέχει πάντα ο κίνδυνος δημιουργίας ανθεκτικών στελεχών και των παραπάνω οργανισμών, ο πληθυσμός των οποίων στη συνέχεια δεν μπορεί να ελεγχθεί. Τέλος, οι Γ.Τ.Ο. αποτελούν ιδιοκτησία συγκεκριμένων εταιρειών (π.χ. Monsanto), γεγονός που υποδηλώνει τη μελλοντική εξάρτηση του πληθυσμού της γης από αυτές για την κάλυψη των επισιτιστικών του αναγκών.

Μετά το 2004 παρατηρήθηκε στροφή της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) στο θέμα των Γ.Τ.Ο. Έτσι, ενώ μέχρι τότε ίσχυε απαγόρευση της κυκλοφορίας των Γ.Τ.Ο. εντός της Ε.Ε., σήμερα επιτρέπεται η κυκλοφορία συγκεκριμένων ποικιλιών Γ.Τ.Ο., οι οποίες έχουν λάβει έγκριση. Οι διαδικασίες για την έγκριση είναι απαιτητικές και χρονοβόρες, ενώ υπάρχει ένα σύστημα ανταλλαγής πληροφοριών για τους υπό έγκριση φακέλους μεταξύ των εταιριών βιοτεχνολογίας που υποβάλλουν το φάκελο έγκρισης και της Ευρωπαϊκής Αρχής Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA), καθώς και μεταξύ της EFSA και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η Επιτροπή είναι αυτή που τελικά αποφασίζει για το εάν θα δοθεί ή όχι η έγκριση για την κυκλοφορία ενός Γ.Τ.Ο. Βασικό στάδιο στη διαδικασία έγκρισης ενός Γ.Τ.Ο. αποτελεί η ανάλυση επικινδυνότητάς του, όπου ελέγχεται το επίπεδο ασφάλειας που παρέχει η χρησιμοποίησή του. Εδώ εντοπίζεται και η βασική διαφορά φιλοσοφίας και προσέγγισης μεταξύ Ευρώπης και Αμερικής στο θέμα των Γ.Τ.Ο. Ενώ στην Αμερική πρέπει να αποδειχτεί ότι ένας Γ.Τ.Ο. είναι βλαβερός για να απαγορευτεί η κυκλοφορία του, στην Ευρώπη προκειμένου να κυκλοφορήσει ένας Γ.Τ.Ο. θα πρέπει να αποδειχθεί ότι δεν είναι επικίνδυνος για την υγεία ζώων και ανθρώπων. Στην Ευρώπη απαιτούνται χρονοβόρες και απαιτητικές διαδικασίες που διαρκούν περίπου 1,5 χρόνο, λόγω και του σχετικά πολύπλοκου μηχανισμού έγκρισης, ενώ στην Αμερική το αντίστοιχο διάστημα δεν υπερβαίνει τους 4-5 μήνες.

Συνοψίζοντας, η διαδικασία αδειοδότησης – έγκρισης ενός Γ.Τ.Ο. υπόκειται πολλά στάδια, μετά από διεξοδική έρευνα από τις αρμόδιες αρχές της Ε.Ε. αλλά και των Κρατών Μελών ξεχωριστά. Βέβαια, υπάρχει η ανάγκη για βελτίωση της διαδικασίας ανάλυσης επικινδυνότητας, ώστε να εξαλειφθούν όλοι οι πιθανοί κίνδυνοι που θα προκύψουν από την κατανάλωση των Γ.Τ.Ο, μέσα από τη χρησιμοποίηση εξελιγμένων μεθόδων, τη λεπτομερή μελέτη και καταγραφή των επιπτώσεων για τον ανθρώπινο οργανισμό. Απαραίτητη βέβαια είναι πάντα η προστασία του δικαιώματος των καταναλωτών για ενημέρωση μέσω της ορθής σήμανσης των Γενετικά Τροποποιημένων Οργανισμών, η οποία επιτρέπει την συνειδητή επιλογή τους ή όχι. Τα προϊόντα που αποτελούνται, περιέχουν ή παράγονται από Γ.Τ.Ο. πρέπει να φέρουν εμφανή σήμανση, η οποία θα αναφέρει ότι «το προϊόν αυτό περιέχει γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς» ή ότι «το προϊόν αυτό παράγεται από γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς».

Χρήσιμες ιστοσελίδες στο διαδίκτυο

-Ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Αρχής Ασφάλειας Τροφίμων: http://www.efsa.europa.eu/

-Κοινοτικό μητρώο εγκεκριμένων ποικιλιών Γ.Τ.Ο.: http://ec.europa.eu/food/dyna/gm_register/index_en.cfm

-Ιστοσελίδα της International Service for the Acquisition of Agri-biotech Appications: http://www.isaaa.org/

-Βάση του ILSI: http://www.cropcomposition.org/

 

(επικαιροποίηση από το πλήρες άρθρο Γενετικά Τροποποιημένοι Οργανισμοί στη διατροφή των ζώων – Διατροφική αξία και ασφάλεια για την Τροφική Αλυσίδα στο περιοδικό Γεωργία – Κτηνοτροφία, τεύχος 6/2008).

ΠΗΓΗ:
http://mymathworld1.wordpress.com/2013/01/11/%CE%BF%CE%B9-%CE%B3%CE%B5%CE%BD%CE%B5%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AC-%CF%84%CF%81%CE%BF%CF%80%CE%BF%CF%80%CE%BF%CE%B9%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%BF%CE%B9-%CE%BF%CF%81%CE%B3%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC/