Πολλές λέξεις και παροιμιώδεις φράσεις που χρησιμοποιούνται σήμερα τόσο στην Ελλάδα όσο και σε ολόκληρη την Ευρώπη χαρακτηρίζονται ως λατινογενείς. Λατινογενείς θεωρούνται και γλώσσες όπως τα Ιταλικά, τα Ισπανικά, τα Ρουμανικά, κλπ… Τι είναι όμως πραγματικά η λατινική γλώσσα; Γλώσσα αυτοδημιούργητη ή ακόμα ένα «παρακλάδι» της ελληνικής;
Στο βιβλίο
«Etudes Greques et Latines» αναγράφεται το εξής· «Δεν μπορούμε να συγκρίνουμε
ελληνική με την λατινική ως προς τον πλούτο και την αρμονία. Η λατινική υστερεί
στους χρόνους των ρημάτων και στην συντακτική ευλυγισία. Η λατινική λογοτεχνία
δεν είναι αυθόρμητη. Αναπτύσσεται μιμούμενη κάθε τι ελληνικό».
Οι Λατίνοι
συγγραφείς, σύμφωνα με την ιδία ομολογία τους, έχουν μιμηθεί σε μεγάλο βαθμό
τους αρχαίους Έλληνες ποιητές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν ο Βιργίλιος
με πρότυπό του τον Όμηρο, που εισήγαγε μάλιστα και ελληνισμούς στα λατινικά για
τους οποίους και κατηγορήθηκε, και ο Οράτιος με πρότυπό του τους λυρικούς
ποιητές και ιδιαίτερα τον Αλκαίο και τον Καλλίμαχο. Αλλά και ο Κικέρων έτρεφε
τέτοιο ζήλο για την Ελλάδα που ανέθεσε την προστασία της Ρώμης στην θεά Αθηνά.
Είχε στείλει μάλιστα επιστολή προς τον αδελφό του Κόιντο, μέσω της οποίας τον
παροτρύνει να μεταχειριστεί, ως επαρχιακός διοικητής, με σεβασμό τους Έλληνες
«που δίδαξαν πολιτισμό στην ανθρωπότητα».
Αλλά ας δούμε
μερικά ιστορικά στοιχεία που πιστοποιούν την ελληνική σφραγίδα που φέρει η
λατινική γλώσσα και γραμματεία.
Οι πρώτοι
διδάσκαλοι της ρητορικής τέχνης στην Ρώμη υπήρξαν οι Έλληνες στην καταγωγή,
Τεισίας και Κόραξ, ενώ ο Τιβέριος και Γάιος Γράκχος είχαν Έλληνες δασκάλους
στον ίδιο κλάδο.
Ο
σημαντικότερος για τους Ρωμαίους, Λατίνος ποιητής Έννιος, είχε στην
πραγματικότητα ελληνική καταγωγή και συγκεκριμένα από τον Τάραντα. Ο ιστορικός
Σαλλούστιος ακόμη μιμείται το ύφος του αρχαίου Έλληνα ιστορικού Θουκυδίδη.
Οι Λατίνοι
επίσης ασχολούνται με την μελέτη και την αναπαραγωγή βασικών θεμάτων του
ελληνικού δράματος. Συγκεκριμένα μεταφράζονται πολλές τραγωδίες, όπως Hector,
Troades, Medea, Andromeda, Iphigenia από τον Λ. Ανδρόνικο, τον Καικίλιο, κλπ,
όπως και πολλές κωμωδίες από τους Πλαύτο και Τερέντιο.
Ένα επιπλέον
αντιπροσωπευτικό παράδειγμα είναι τα αποφθέγματα που αντέγραψαν και εν συνεχεία
υιοθέτησαν στην Ρώμη. Μερικά από αυτά είναι τα ακόλουθα:
«Τα ὃμοια τοῖς ὃμοίοις θεραπεύονται: simiia similibus
curantur»
«Φοβοῦ τοὺς Δαναοὺς καὶ δῶρα φέροντας: Timeo Danaos et donna
ferentes»
«Πᾶν μέτρον ἂριστον: Modus in
rebus»
«Ἒρως ἀνίκατε μάχαν: omnia vincit amor»
«Γνῶθι σαὐτὸν: nosce te
ipsum»
«Ἰδοὺ ἡ Ρόδος, ἰδοὺ καὶ τὸ πήδημα:
hic Rhodus, hic saltus»
«Ἐρρίφθη ὁ κύβος: alea iacta
est»
«Ὃπερ ἒδει δεῖξαι:
quod erat demonstandum»
«Τιμῆς ἓνεκεν:
honoris causa»
«Μηδὲ δίκην δικάσῃς πρὶν ἂν ἀμφοῖν μῦθον ἀκούσῃς: audi alteram
partem»
Μιμήθηκαν
ακόμη τα ελληνικά επιφωνήματα, όπως το βαβαί, παπαί (πω πω): babai, papae.
Αλλά και τα
βασικά ρήματα, με κυριότερο το ἐστί: est, τις αντωνυμίες, όπως ἐγώ: ego, κλπ.
Τα παιδιά
στην Ρώμη, σύμφωνα με τον Πλούταρχο, λάμβαναν ελληνική παιδεία (καὶ τὰ μειράκια τῶν Ρωμαίων παιδείας ἑλληνικῆς μεταλαμβάνουσι) και οι Ρωμαίοι
μιλούσαν μεταξύ τους ελληνικά, τα οποία εισήγαγαν αργότερα και σε πολλά επίσημα
κρατικά έγγραφα (π.χ. οι αποφάσεις της Συγκλήτου, κυρίαρχης εξουσίας στην Ρώμη). Άποψη την οποία
πιστοποιεί ο Ισπανός συγγραφέας Federico Krutwig Sagredo, ο οποίος αναφέρει:
«Hasta los propios Anales de Roma se habian escrido en griego = Μέχρι και αυτά
τα Χρονικά της Ρώμης είχαν γραφεί στην ελληνική».
Αλλά και ο
Cuenta Suetonio είχει πει τα εξής· «Όταν ο Βρούτος, ως συνωμότης, έδωσε την
μαχαιριά στον Καίσαρα, αυτός βλέποντάς τον δεν αναφώνησε λατινικά αλλά του είπε
στα ελληνικά: και συ τέκνον Βρούτε;… Σε
στιγμές που παίζεται η ζωή σου δεν ανατρέχεις σε μία γλώσσα που θεωρείς ξένη.
Εκφράζεσαι όπως συνηθίζεις να μιλάς».
Οι Ρωμαίοι
φοιτούσαν και έστελναν τα παιδιά τους σε σχολές ελληνικών πόλεων. Ανάμεσά τους
τρανταχτά ονόματα της ρωμαϊκής διανόησης, όπως ο Κικέρων που μελέτησε φιλοσοφία
στην Αθήνα κι έπειτα έστειλε και τον γιο του εκεί, ο Οκταβιανός που είχε
διδαχθεί να συνθέτει ελληνικά έργα, ο Τραϊανός που ίδρυσε στην Ρώμη την
Ακαδημία Αθήναιον, κλπ…
Γενικά, όπως
έχει επισημάνει και ο Ι. Συκουτρής, «οι Ρωμαίοι εις την φιλολογίαν, όπως
γενικώς εις τα επιστήμας, ευρίσκονται εις τελείαν από των Ελλήνων εξάρτησιν…
Πόσοι θησαυροί ελληνικής σκέψεως και ελληνικής ερεύνης θα μιας ήσαν γνωστοί, αν
δεν εσώζοντο έργα φιλοσοφικά, ρητορικά και επιστημονικά Ρωμαίων μιμητών των
ελληνικών προτύπων…»
Αλλά και η
Τζ. Χάιγκετ στην «κλασσική παράδοση» αναφέρει χαρακτηριστικά: «Ο σύγχρονος
κόσμος μας συνεχίζει από πολλές απόψεις τον κόσμο της Ελλάδας και της Ρώμης…
είμαστε εγγόνια των Ρωμαίων και δισέγγονα των Ελλήνων… Στην φάση της
μεγαλύτερης ακμής της η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία δεν ήταν λατινόφωνη, παρά
δίγλωσση: χρησιμοποιούσε ελληνικά και λατινικά… Όταν ο Σέλλευ και ο Γκαίτε
αποφασίζουν να γράψουν τα μεγαλειώδη θεατρικά έργα τους, δεν υπολογίζουν
καθόλου τον Σενέκα, αλλά προσπαθούν να μιμηθούν τον Αισχύλο και τον Ευριπίδη…».
Φιλόλογοι και
γλωσσολόγοι από όλον τον κόσμο έχουν καταλήξει στην άποψη ότι η λατινική γλώσσα
είναι παρακλάδι της ελληνικής. Οι ίδιοι οι Λατίνοι και οι λατινογενείς χώρες
γενικότερα όχι μόνο δεν το αρνούνται αλλά αντιθέτως νιώθουν περήφανοι γι αυτό
και με κάθε ευκαιρία το προβάλλουν. Μόνο εμείς καταβάλλουμε συνεχώς κάθε δυνατή
προσπάθεια ώστε να θάψουμε την ιστορία μας που μετρά χιλιετίες. Ας μην συμβάλλουμε
κι εμείς τα νέα παιδιά σε όλο αυτό. Όσο είναι δυνατόν να κλείνουμε τα αυτιά μας
στην ισχύουσα προπαγάνδα και αντί να υιοθετούμε άκριτα παγιωμένες απόψεις ας
ερευνούμε. Άλλωστε όπως έχει πει και ο Πιττακός «η γνώση του σωστού είναι
δύσκολη…»
Ελένη Γεωργακάκη,
φοιτήτρια Φιλοσοφικής για το ΠΥΓΜΗ. gr
ΠΗΓΗ:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου