Η ιδιοπροσωπία μας, και η Ορθοδοξία στην Ευρώπη

 Συνέντευξη Αρχιεπισκόπου στην νέα εφημερίδα "Ταυτότητα" - 1.1.2001

(Δημοσιεύεται απόσπασμα)

Ταυτότητα.: Μακαριότατε μιλήσατε πρόσφατα για "ταυτότητα Ορθοδόξου" και απογραφή της Εκκλησίας;

Μακαρ: Ηταν ένα σχήμα λόγου και μία έκφραση ποιμαντικής αγωνίας. Η Εκκλησία δεν είναι σύλλογος για να έχει ταυτότητες. Οι θύρες της είναι ανοικτές για κάθε άνθρωπο. Κι επί πλέον έχω πει κατ' επανάληψη ότι εμείς κάνουμε κάθε Κυριακή Δημοψήφισμα στους Ναούς, όπου συνωστίζονται οι χιλιάδες των Χριστιανών. Ομως θεωρώ ότι είναι παράδοξο να θέλει η Πολιτεία να αναγράφεται το θρήσκευμα και η εθνικότητα στους Ελληνες της Βορείου Ηπείρου και να την απορρίπτει για τους Ελληνες της Ελλάδος.

Ταυτότητα: Και τα άλλα σημερινά εθνικά και κοινωνικά θέματα, που απασχολούν τον λαό μας;

Μακαρ.: Μας ενδιαφέρουν κι εμάς όπως όλους τους Ελληνες. Πράγματι εισήλθαμε σε μια νέα περίοδο της ιστορίας της ανθρωπότητας. Περίοδο που χαρακτηρίζεται από την παγκοσμιοποίηση, τις μεγάλες επιτεύξεις της τεχνολογίας και της επιστήμης, και την πορεία της Ευρώπης προς μία Ενωση λαών από τον Ατλαντικό έως τα Ουράλια και πάρα πέρα. Την περίοδο αυτή πολλοί την ονομάζουν « Pax Americana», λόγω της μεγάλης κοσμικής ισχύος των ΗΠΑ. Εγώ θα την ονόμαζα και « Pax Europea». Η Γηραιά Ηπειρος μας μετά από μεγάλο χρονικό διάστημα πολέμων, δυστυχιών, ολοκληρωτικών, βίαιων και απάνθρωπων καθεστώτων, γνωρίζει τα αγαθά της ειρήνης. Εύχομαι με την ευκαιρία να υπάρξει ειρήνη και στη Γιουγκοσλαβία, στηριζόμενη στη δικαιοσύνη. Στην αρχή λοιπόν της νέας χιλιετίας και του νέου αιώνα καλούμεθα ως Εκκλησία να διατηρήσουμε το ιεραποστολικό πνεύμα, με την έννοια της παρουσίας μας στον μετανεωτερικό κόσμο. Η πίστη μας δεν είναι κειμήλιο του παρελθόντος, είναι πάντοτε «η μάχαιρα του πνεύματος». Επί αιώνες ο ορθολογισμός και ο ευδαιμονισμός κυριαρχεί στις καρδιές των Χριστιανών της Ευρώπης. Και μπορεί να πέτυχαν να αναπτυχθούν με ιλιγγιώδεις ρυθμούς οικονομικά και τεχνολογικά, αλλά έχασαν τον πνευματικό τους προσανατολισμό. Η ιεραποστολή μας λοιπόν έγκειται στον χορτασμένο εν πολλοίς Ευρωπαίο να μιλήσουμε για επάνοδο του στον Χριστιανισμό!! Να του πούμε, με όλη μας την αγάπη και το ενδιαφέρον, ότι έχει φτάσει σε αδιέξοδο ψυχικό και η μόνη του λύση είναι να καταλάβει ότι η αποτυχία του οφείλεται στο ότι δεν είναι πραγματικός Χριστιανός. Η καθ’ ημάς Ανατολή δεν προτείνει συστήματα πολιτικά, κοινωνικά ή οικονομικά. Συνιστά μόνο ο κάθε άνθρωπος να βιώσει το μήνυμα της Σωτηρίας και να εφαρμόζει την εντολή της αγάπης του Ευαγγελίου, βλέποντας τον κάθε συνάνθρωπο του ως εικόνα και ομοίωση του Θεού και αποδίδοντας του το σεβασμό και την αξιοπρέπεια που του πρέπει, ώστε ποτέ να μην σκεφθεί να τον εκμεταλλευθεί η να τον αδικήσει. Και αυτό σημαίνει ότι μένουμε εδραίοι και δεν παραιτούμεθα της ταυτότητας μας, δεν δεχόμαστε να υποχωρούμε σε παράλογες αξιώσεις και διεκδικήσεις και δεν δικαιολογούμε πράξεις που παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα, κάτι που συμβαίνει επί δεκαετίες στην Κύπρο.

Ταυτότητα: Μήπως Μακαριώτατε είναι αργά για να ανταποκριθούν οι Ευρωπαίοι σ’ αυτό το μήνυμα της Εκκλησίας;

Μακαρ.: Καθόλου. Ισα - ίσα θα έλεγα ότι έχουν ωριμάσει οι συνθήκες. Μελετώντας τα πορίσματα και πολλές ανακοινώσεις σε συνέδρια των τελευταίων ετών έχω διαπιστώσει ότι το αδιέξοδο στους πνευματικούς ανθρώπους της Ευρώπης είναι προφανές. Γι’ αυτό και πολλοί μιλούν για επιστροφή στις παραδοσιακές και δοκιμασμένες με επιτυχία αρχές της Χριστιανικής Πίστεως. Κι επί πλέον πρέπει να πεισθούν ότι πάνω από τα συμφέροντα κείνται οι απαράβατες αξίες του Δικαίου και της Ελευθερίας.

Ταυτότητα.: Πώς πρακτικά βλέπετε την παρουσία της Ορθοδοξίας στην Ευρώπη;

Μακαρ.: Πρώτα πρέπει εμείς να εφοδιασθούμε με τη δύναμη την πνευματική. « Φωτισθήναι δει πρώτον και είτα φωτίσαι». Το δεύτερον να αποκτήσουμε εσωτερική ενότητα εμείς οι Ορθόδοξοι Αποτελεί σκάνδαλο για τους Ευρωπαίους ο κατακερματισμός μας σε πολλές ομάδες, στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής. Τρίτον να μην διστάζουμε να είμαστε μαρτυρία Χριστού σε συνέδρια διαχριστιανικά και να μην αποφεύγουμε τους διαλόγους. Βεβαίως σ’ αυτούς εξυπακούεται ότι δεν πάμε για δωρεάν διακοπές ούτε απροετοίμαστοι. Αν ο προτεστάντης λ.χ. γνωρίζει καλύτερα από τον Ορθόδοξο συνομιλητή του το προς συζήτηση θέμα δεν θα πεισθεί ποτέ περί της αληθείας την οποία έχει κληρονομήσει ο Ορθόδοξος, αλλά που δεν ξέρει την αξία της...

Ταυτότητα: Πολλοί Ορθόδοξοι βλέπουν τους διαλόγους με τους ετεροδόξους με πολλές επιφυλάξεις. Δείχνουν επίσης μιαν αντίληψη ότι οι ετερόδοξοι έχουν τάσεις να καταργήσουν την Ορθοδοξία. Ποια η άποψη σας.

Μακαρ.: Ολες αυτές οι επιφυλλάξεις προέρχονται από καλή διάθεση και αγάπη προς την Ορθοδοξία. Είναι προϊόν πικρής ιστορικής εμπειρίας του λαού μας. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να μείνουμε στην εποχή της Τουρκοκρατίας. Σαφές παράδειγμα για μένα είναι οι άγιοι Αθανάσιος ο Πάριος και Κοσμάς ο Αιτωλός. Αν προσεγγίσουμε τις ιστορικές περιόδους στις οποίες έζησαν, τέλη 18ου αιώνα με αρχές 19ου, θα παρατηρήσουμε ότι τότε είχε φουντώσει στην Ευρώπη ο διαφωτισμός και υπήρχε μία έντονη τάση θεοποίησης των δημιουργουμένων θετικών επιστημών, μαζί με μία επίσης έντονη εκκοσμίκευση της Δυτικής Ευρώπης. Κι είναι αλήθεια ότι του ένδοξου αλλά εμπερίστατου τότε Γένους θέλησαν να εκμεταλλευθούν τις αντικειμενικές αδυναμίες του Καθολικοί μοναχοί και προτεστάντες μισιονάριοι. Επίσης το Γένος ήταν καθημαγμένο από τους αιώνες της σκλαβιάς σε αλλόθρησκο και άλλου πολιτισμού έθνος. Η αμάθεια κυριαρχούσε, η φτώχεια μάστιζε τους Ελληνες, η καταπίεση οδηγούσε τους ικανότερους να μεταναστεύουν στη Δύση, πολλούς δε άλλους, που είχαν μειωμένες αντιστάσεις μπρος στον αυταρχικό δυνάστη, να αλλαξοπιστούν. Ποια ήταν λοιπόν η μέριμνα των νεότερων αυτών πατέρων της Εκκλησίας μας; πρώτον να ανοίξουν σχολεία και να μορφώσουν τα ελληνόπουλα, να τα διδάξουν το ποιοι είναι οι πρόγονοι τους και να τους μεταδώσουν υπερηφάνεια για το Γένος τους, να τους δώσουν ελπίδα, μαζί με την Πίστη προς τον Θεό. Ασφαλώς λοιπόν θέλησαν να ενισχύσουν τις αντιστάσεις των Ελλήνων εναντίον όλων των ρευμάτων και δυναστών της εποχής, γιατί πίστευαν ότι θα αλλοίωναν την μακραίωνη και σημαντική Παράδοση τους. Θα σας αναφέρω και το παράδειγμα του μεγάλου Πατριάρχου Αλεξανδρείας Μελετίου Πηγά. Έναν περίπου αιώνα μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, στα 1587, είπε με την ευκαιρία της εορτής των Χριστουγέννων στους πιστούς της Αλεξανδρείας: « Η πρώτη μοναρχία των Περσών μετετέθη εις Αιγυπτίους και από τους Αιγυπτίους εις Μακεδόνας, οι οποίοι ήσαν Ελληνες, το γνήσιον γένος Σας. Από εκείνους δε εις τους Ρωμαίους, από τους οποίους εσείς και κρατάτε και λέγεσθε Ρωμηοί. Εσείς είσθε εκείνοι, των οποίων οι πατέρες εφώτισαν την οικουμένην.., Τα λείψανα είσθε εσείς της βασιλείας των Ρωμαίων, εσείς τα λείψανα της Ορθοδοξίας».

Αυτά έλεγαν τότε οι μεγάλοι αυτοί πατέρες. Και είμαι απολύτως βέβαιος πως αν ζούσαν σήμερα οι Αγιοι Αθανάσιος και Κοσμάς και ο Μελέτιος Πηγάς θα ήσαν η πρωτοπορία της ιεραποστολής στην Ευρώπη. Οι συνθήκες έχουν αλλάξει πλήρως. Το ρημαγμένο τότε Γένος βρίσκεται σήμερα ανάμεσα στις 30 ισχυρότερες οικονομικά χώρες στον κόσμο, οι αμόρφωτοι τότε Ελληνες έχουν σήμερα το υψηλότερο ποσοστό στον κόσμο πτυχιούχων ανωτάτων σχολών. Η Ευρώπη από κέντρο της Οικουμένης αντιμετωπίζει συμπτώματα πολιτισμικής γήρανσης και πνευματικής παρακμής, την ώρα που στην Ελλάδα κυρίως οι νέοι δείχνουν ένα σφρίγος και μία ζωτικότητα εντυπωσιακή. Θα έλεγαν λοιπόν οι Αγιοι, έχουμε την Αλήθεια με το μέρος μας, έχουμε λαό με τη σημαντικότερη παράδοση στην Ευρώπη, έχουμε δυνατότητες πολλές ως μέλη της Ενωμένης Ευρώπης, οφείλουμε να κάνουμε αισθητή την παρουσία μας και να καταθέσουμε τη μαρτυρία της Ορθόδοξης πνευματικότητας. Θα είμαστε ανάξιοι της αποστολής μας αν δεν ακούσουμε το νέο μήνυμα του Ευρωπαίου « διαβάντες εις Δυτικήν Ευρώπην βοηθήσατε μας».

Μου είπατε επίσης ότι ορισμένοι Ορθόδοξοι Χριστιανοί έχουν την αντίληψη ότι οι ετερόδοξοι θέλουν να καταργήσουν ή να αλλοιώσουν την Πίστη μας. Πρώτον να σας πω ότι αυτό για να γίνει πρέπει εμείς κατ’ αρχήν να το θελήσουμε. Αν όλοι μας έχουμε ισχυρό πνευματικό οργανισμό με εξαιρετικής ποιότητας αντισώματα τίποτε δεν μπορεί να μας πλήξει. Μόνον αν είμαστε ηττοπαθείς και δεν έχουμε ως Εκκλησία διδάξει σωστά το λαό, μπορεί να έχουμε ανασφάλειες. Τώρα να σας πω και κάτι ακόμη. Και από την άλλη πλευρά, οι συντηρητικοί των Προτεσταντών και των Καθολικών, τα ίδια λένε. Ότι ο διάλογος με τους Ορθοδόξους θα τους οδηγήσει στην κατάργηση της Παράδοσης τους...Υπάρχουν δε εντυπωσιακά παραδείγματα Ορθόδοξων κληρικών, που προέρχονται από τη Δύση. Σας αναφέρω μόνο τον Αγγλο και πρώην αγγλικανό Τίμοθι Γουέαρ, που σήμερα είναι ο γνωστός λόγιος Επίσκοπος Διοκλείας, του Οικουμενικού θρόνου, Κάλλιστος και ο Γάλλος και πρώην καθολικός μοναχός αρχιμανδρίτης Πλακίδας Ντεζέιγ, ηγούμενος σήμερα Μονής στη Γαλλία, μετοχίου της Αγιορείτικης Μονής της Σιμωνόπετρας.

Ταυτότητα: Μακαριώτατε, βλέπουμε ότι είσθε διατεθειμένος να τολμήσετε και να συντελέσετε στο να έρθει η Ορθοδοξία στην καρδιά της Ευρώπης, κατά τον 21ο αιώνα..

Μακαρ.: Και της Ευρώπης, αλλά κυρίως στις καρδιές των Ευρωπαίων. Μέχρι και σήμερα ακόμη υπάρχει στη Δύση μία έντονη αποπληροφόρηση σχετικά με την Ορθοδοξία. Πολλοί την θεωρούν μία « αίρεση» του Καθολικισμού, υπάρχουν δε και ορισμένοι που μας θεωρούν Χριστιανούς προσκεκολλημένους στο παρελθόν... Πρέπει λοιπόν να μας γνωρίσουν για να καταλάβουν τι είναι η Ορθοδοξία. Πιστεύω πως προς την κατεύθυνση αυτή θα βοηθήσει πολύ το γραφείο το οποίο ιδρύσαμε στις Βρυξέλες και το οποίο συνεργάζεται με αυτό του Οικουμενικού Πατριαρχείου για την καλύτερη παρουσία της Ορθοδόξου Εκκλησίας στο κέντρο της Ε.Ε.

Ταυτότητα: Για την έλλειψη μέχρι σήμερα παρουσίας της Ορθοδοξίας υπάρχουν λόγοι;

Μακαρ.: Ασφαλώς ναι. Να αρχίσω από τις δικές μας ευθύνες. Η Ορθόδοξη Ελλαδική Εκκλησία δεν βοήθησε έως τώρα στη γνωριμία της Ορθοδοξίας από τους Ευρωπαίους. Οι περισσότεροι Θεολόγοι της; ήσαν « προτεσταντοτραφείς». Ορισμένοι ταλαντούχοι θεολόγοι προτίμησαν τη φιλοσοφία και την πολιτικολογία. Ορισμένοι ικανοί κληρικοί μας στην Δυτική Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική δεν είχαν την τόσο θερμουργό πίστη ώστε να μείνουν εδραίοι στην Ορθόδοξη πνευματικότητα, αλλά έγιναν οπαδοί των εκεί ρηχών και άχρωμων πνευματικά αντιλήψεων. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί Αμερικανοί ή δυτικοευρωπαίοι όταν θέλουν να γίνουν Ορθόδοξοι προτιμούν τη ρωσική εκκλησία, που σημειωτέον κυρίως στη Διασπορά ανέδειξε μεγάλους θεολόγους κι αν σήμερα είναι γνωστή η Ορθοδοξία, όσο είναι, σ’ αυτούς οφείλεται. Είναι πολύ δυσάρεστο για μας να ακούγεται το επιχείρημα από ετεροδόξους Χριστιανούς πως αν ήταν να βρουν σε μας ό,τι και στον προτεσταντισμό ή τον Καθολικισμό, θα έμεναν εκεί που ήσαν...Σήμερα, δόξα τω Θεώ, υπάρχουν πολλές πηγές Ορθόδοξης πνευματικότητας στη Δυτική Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, από τις οποίες ο λαός μας αρδεύεται. Όμως πρέπει η Εκκλησία να φροντίσει να βοηθήσει πολύ περισσότερους νέους και νέες να βιώσουν την πνευματικότητα της, και να δημιουργήσει μια γενιά νέων θεολόγων, που θα είναι θεολόγοι πρώτα στη ζωή και στην πράξη.

Ταυτότητα: Τελειώνοντας Μακαριώτατε και αφού σας ευχαριστήσουμε για τη συνέντευξη αυτή θα θέλαμε τον τελευταίο σας λόγο.

Μακαρ.: Η ταπεινότητα μου διαθέτει περισσή πίστη κι ελπίδα. Κι επί πλέον διαπνέεται από το πνεύμα ότι η χριστιανική ζωή δεν είναι ποτέ άρνηση, αλλά πάντοτε μία εσχατολογική κατάφαση. Πρέπει να διδάξουμε με τη στάση της ζωής μας και με τον πειστικό και γεμάτο αγάπη λόγο μας, ότι ο πολιτισμός, η επιστήμη, το παν σ’ αυτόν τον κόσμο έχει τα όρια του. Σήμερα είμαστε μάρτυρες εντυπωσιακών επιτευγμάτων της επιστήμης και της τεχνολογίας. Όμως οι επιστήμονες πρέπει να κατανοήσουν αυτό που είχε πει ο μεγάλος Γάλλος φυσικός Louis de Broglie ( βραβείο Νόμπελ 1929), ότι « το πιο κατανοητό πράγμα του κόσμου είναι ότι ο κόσμος είναι ακατανόητος». Οι δυνατότητες της επιστήμης όσο κι αν γιγαντωθούν παραμένουν μηδαμινές για το σύμπαν και τον Δημιουργό του. Αν αντιληφθούμε ότι ευρισκόμενοι στο ωραιότερο, στο ανετότερο, στο πολυτελέστερο σκάφος, που είναι ο πλανήτης μας - έστω κι αν εμείς οι ίδιοι τον ταλαιπωρούμε υπερβολικά παραμένει έτσι- πάντοτε έχουμε έναν προορισμό και πάντοτε υπάρχουν οι κίνδυνοι να βυθισθούμε, τότε έχουμε κάνει ένα σημαντικό βήμα προς τον Θεό. Και σ’ αυτό το βήμα του σύγχρονου ανθρώπου του 21ου αιώνα είμαι βέβαιος ότι θα βοηθήσει η Εκκλησία μας. Τελειώνοντας θα ήθελα να προσθέσω ότι ως Εκκλησλία υπερασπιζόμαστε τον καλό θησαυρό της Πίστεως και διαφυλάσσουμε την ένθεη παρακαταθήκη, την ταυτότητα μας. Εύχομαι και πιστεύω ότι η νέα εβδομαδιαία εφημερίδα, η οποία φέρει το όνομα "Ταυτότητα", θα συμβάλλει στη διατήρηση της ιδιοπροσωπίας μας.

ΠΗΓΗ:
http://www.archxristodoulos.gr/index.php/2012-12-07-11-01-12/213-2012-12-07-09-59-36