Δαρνακοχώρια - Ιδιωματικό λεξιλόγιο
ΟΙ ΠΑΛΑΙΟΙ Σερραίοι, ιδιαίτερα οι άνθρωποι της Αγοράς, ξέρουν ποια είναι τα Δαρνακοχώρια και ποιοι οι κάτοικοι τους, οι Δαρνακοχωρίτες ή όπως τους έλεγαν αυτοί. Νταρνάκηδες.
Οι νέοι. όμως, ίσως και το νοούν, όπως είναι πολύ φυσικά αγνοούν οι ξένοι (οι νέοι κάτοικοι της πόλης, που έχουν έλθει από διαφορά μέρη της χώρας), καθώς επίσης και οι κάτοικοι του υπόλοιπου νομού.
Για τους αναγνώστες αυτών των ομάδων, οφείλω μια γεωγραφική και ονοματολογική ενημέρωση.
Ανατολικά, λοιπόν, της πύλης των Σερρών σε απόσταση από 4 έως 15 χιλιομέτρων, δεξιά και αριστερά του οδικού άξονα Σερρών - Δράμα - Καβάλα - Θράκη - Κωνσταντινούπολη (και τώρα μισώ της Εγνατίας οδού) βρίσκονται. 5 χωριά: Αριστερά του δρόμου τα 3 ορεινά και ημιορεινά, κατά σειρά απόστασης. Ν. Σούλι (τουρκική ονομασία Σουμπάσκιοϊ). Άγιο Πνεύμα (Βισνίκιοϊ). Εμμανουήλ Παππάς (Ντουβίστα) και δεξιά τον δρόμου τα υπόλοιπα 2 χωρία, ημιορεινά και πεδινά: Χρυσό (Τιπόλιαν) και Πεντάπολη (Σαρμουσακλή και πολύ παλαιότερα Πέντε Πηγάδια).
ΣΤΑ 5 XΩΡΙΑ, που ήταν άριστα οργανωμένα σε κοινότητες από τα παλιά χρόνια της τουρκοκρατίας και είχαν αναπτύξει άριστη τοπική οργάνωση και καλλιέργησαν με φανατισμό και πάθος την ελληνική γλώσσα και την πίστη στη θρησκεία και δεν έχουν περιπτώσεις ατομικού ή ομαδικού "μηδισμού" με την ευρύτερη έννοια της λέξης στην πολυτάραχη διαχρονική πορεία τους, ανάμεσα από ποικιλόμορφες ξενικές επιδράσεις δέσποζε σαν πρωτεύουσα. η Πεντάπολη μεγαλύτερη σε έκταση και πληθυσμό, όπως ομολογούν Οι παλαιότεροι.
ΕΘΝΟΛΟΓΙΚΑ, οι, κάτοικοι της περιοχής αυτής. πιστεύουν και rival και ιστορικά αποδεδειγμένο, ότι είναι, απόγονοι αρχαιότατης ελληνικής φυλής, που κατοίκησε τον τόπο αυτό πριν από αιώνες, με αδρά χαρακτηριστικά στο πρόσωπο, υψηλοί και σφριγηλοί, με ψυχικό σθένος και ανθεκτικό σώμα στην τραχύτητα των κλιματολογικών συνθηκών.
Πρέπει να γίνει ιδιαίτερη επισήμανση για την γλωσσική τους αυτοτέλεια.
ΤΟ ΓΛΩΣΣΙΚΟ τους ιδίωμα αποτελείται από ελληνικότατες λέξεις με ρίζες στην αρχαία αττική διαλεκτό (π.χ. το ρήμα βαδίζω είναι αραδίζω από το αρχαίο αραρίσκω) και με ελάχιστη επίδραση τουρκικών λέξεων στο λεξιλόγιο, από την μακρόχρονη, 470 χρόνων τουρκική κατοχή, κοινής άλλωστε χρήσης σε όλη τη χώρα (παζαρτζής, καφετζής. μουχαμπετσής, κ.λ.π.).
Ακόμα πρέπει να σημειωθεί ότι κάνουν κατάχρηση στα γλωσσικά φαινόμενα της κράσης, αφαίρεσης, συναίρεσης και της έκθλιψης, ενώ συγκόπτουν σχεδόν τις καταλήξεις ενικού και πληθυντικού, με ιδιαίτερη προτίμηση στα υποκοριστικά σε -ούδι και -ούδα, (της μάνας, τσ' μάνας, κορίτσι (κοριτσάκι) κουρτσούδ, καρέκλα, καρεκλούδα, καντήλα, καντλούδα).
Ίσως εδώ να οφείλεται το δυσνόητο της συνομιλίας Δαρνακοχωριτών από τους μη μυημένους στη γλωσσική ιδιωματική αυτή πραγματικότητα, που προκάλεσε στο παρελθόν σκωπτικές κρίσεις.
Σε μερικές λέξεις που αρχίζουν από δ προσθέτουν και ένα ν και τρέπουν το δ σε τ. Έτσι, ο δραγάτης γίνεται ντραγάτης, ο δαρνακοχωρίτης, νταρνακοχωρίτης κ.λ.π.
ΤΕΛΟΣ, οι Νταρνάκηδες - Δαρνάκηδες. Δαρνακοχωρίτες, είχαν τα παρατσούκλια τους και αυτά χρησιμοποιούσαν στις μεταξύ τους συζητήσεις. Έτσι οι Σαρμουσακλιουτάδις (προτίμηση στην χρήση ι στον πληθυντικό), δηλαδή οι Πενταπολιώτες. έλεγαν τους Τιπολιαντάδις τους κατοίκους δηλαδή του Χρυσού, "αχυράδις".
Και τους έλεγαν αχυράδις. γιατί οι Χρυσαίοι με τα γαιδουράκια τους που τα φόρτωναν τα τρανά δίκτυα και τα αλογόκαρά τους με πελώριους όγκους, που τους σχημάτιζαν με δίκτυα πάλι ή μουσαμάδες μετέφεραν προνοητικά μεγάλες ποσότητας άχυρου "στις αχυρώνες" τους που ήταν έξω από το χωριό για τον χειμώνα για ζωοτροφή, που ήταν τότε πάντα μακρύς.
Οι Χρυσαίοι πάλι έλεγαν τους Πενταπολιώτες "τσιτάνδις'', παρατσούκλι που τους το κόλλησαν μάλλον οι, Ντουβισνοί, γιατί έκαναν κάπως τον αριστοκράτη, τον υπερήφανο και τον τεντωμένο (τσίτα).
Οι Σουμπασκιοιλήδις, δηλαδή οι κάτοικοι του Ν. Σουλίου ήταν γνωστοί με το παρατσούκλι "σαλιακούδια", γιατί μάλλον, όπως μου λέγουν παλιοί Δαρνακοχωρίτες φορούσαν μια δερμάτινη ζώνη στη μέση και εκεί φύλαγαν ένα μαχαιράκι για να αμυνθούν σε περίπτωση κινδύνου.
Οι Βεσνικιοτάδις, οι κάτοικοι του Αγίου Πνεύματος (Βεσνίκιοϊ) πήραν το παρατσούκλι "καμσάδις", επειδή φορούσαν υφαντά μακρομάνικα και στα μεγέθη του σημερινού γυναικείου μίντι υποκάμισα, πάνω από την "σαλβάρα" (τούρκικο σαλβάρι) και έδιναν έτσι μια γραφική εικόνα, οργώνοντας τα χωράφια ή κάνοντας άλλες γεωργικές δουλειές.
Τέλος, οι κάτοικοι του Εμμ. Παπά, οι "Ντουβισνοί" είχαν σαν παρατσούκλι το όνομα "χνάρια", που θα πρέπει να έχει τη ρίζα του στη λέξη χήνα και θα πρέπει να συνδέεται με κάποια πρακτική σημασία.
Ύστερα από την παραπάνω εισαγωγή, θεωρώ πως θα μπορέσει, κάπως, να διευκολυνθεί ο αναγνώστης των κειμένων που ακολουθούν, στα σημεία εκείνα που γίνεται χρήση των ιδιωματικών λέξεων.
Δημήτριος Αλ. Αραμπατζής
Σημείωση 1:
Η λέξη "νταρνάκας", δεν έχει ετυμολογηθεί ακόμη, αν και έγινε λόγος και σε βαλκανικό γλωσσολογικό συνέδριο στην Θεσσαλονίκη, όπως μας είχε πει πριν 25 περίπου χρόνια ο αείμνηστος τώρα καθηγητής Ανδριώτης του Αριστοτελείου".
Υπήρχαν πολλές ετυμολογικές εκδοχές και εννοιολογικές ερμηνείες -εξηγήσεις. Η επικρατέστερη είναι να επικράτησε από την συχνή χρήση της λέξης δάρι-δω-να, εδώ κοντά, όπως το πελοποννησιακό "χάμω" - χαμουτζής.
Σημείωση 2:
Σε επιστολή μου, που έστειλα μαζί με τον 1ο τόμο, σε καθηγητές Πανεπιστημίου Αθηνών και Θεσσαλονίκης των Φιλοσοφικών Σχολών και άλλους ειδικούς επιστήμονες και γλωσσολόγους, με περιεχόμενο την παράκληση μου να αιτιολογήσουν τη λέξη "δαρνάκας", δεν πήρα απάντηση, αν και πέρασε από τότε, ένας εύλογος χρόνος.
Πήρα, όμως, απάντηση από το γνωστό συγγραφέα κ. Σαράντο Καργάκο την οποία και παραθέτω εδώ:
"Ευχαριστώ για τον "Χθεσινό Κόσμο" και την τιμητική επιστολή σας. Έχετε κάνει θαυμάσια εργασία. Έχετε δώσει τα παιδικά σας χρονιά με παιδικό τρόπο. Με την αφέλεια τον παιδιού. Έτσι, η συγκίνηση είναι πιο άμεση. Δεν έχω να κάνω αρνητικές παρατηρήσεις, για πράγματα που δεν ξέρω. Αυτά που γράφετε είναι ωραία. Όχι εξωραϊσμένα. Αν θέλετε μια γνώμη για το "Νταρνακοχώρια", ευχαρίστως. Απορώ με τον Ανδριώτη. Ο όρος πρέπει να προέρχεται από την τουρκική Dar, που σημαίνει στενός. Πραγματικά, τα Νταρνακοχώρια βρίσκονται σε στενή διάβαση. Πρέπει στο παρελθόν να ήταν Ντερβέν.
ΣΑΡΑΝΤΟΣ Ι. ΚΑΡΓΑΚΟΣ
Φιλόλογος - Συγγραφέας
Δημήτριος Α. Αραμπατζής
Απόσπασμα από το βιβλίο "ο χθεσινός κόσμος"
Σέρρες 1994
ΠΡΟΣΘΕΤΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - LINKS:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου