Όσοι είστε γνώστες κάποιων βασικών εννοιών φυσικής πιθανόν γνωρίζετε το φαινόμενο Ντόπλερ, το οποίο εμφανίζεται στη φύση σε πολλές μορφές, κυρίως κατά τη μετάδοση του ήχου ή του φωτός. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το φαινόμενο αυτό, όσο πιο μακριά είναι η πηγή ενός σήματος (π.χ. ήχος) σε σχέση με τον παρατηρητή τόσο πιο ασθενές γίνεται αντιληπτό αυτό το σήμα.
Καθώς η πηγή πλησιάζει τον παρατηρητή, το σήμα γίνεται όλο και πιο ισχυρό. Φανταστείτε ένα τραίνο το οποίο πλησιάζει το σημείο στο οποίο στέκεστε. Όταν είναι μακριά, δεν ακούγεται τόσο δυνατά, αλλά όσο πλησιάζει τόσο αυξάνεται ο θόρυβος που παράγει, ο οποίος εξασθενεί εκ νέου καθώς αυτό φεύγει από εσάς.
Το φαινόμενο Ντόπλερ όμως φαίνεται πως δεν εμφανίζεται μόνο στη φύση, αλλά και στην ανθρώπινη ψυχολογία. Τουλάχιστον αυτό ισχυρίζονται ερευνητές του Πανεπιστημίου του Σικάγο[1][2], οι οποίοι σε ένα πρόσφατο άρθρο τους περιγράφουν το φαινόμενο του χρονικού φαινομένου Ντόπλερ.
Το πείραμα και τα αποτελέσματα
Σύμφωνα με την έρευνα που πραγματοποίησε η ερευνητική ομάδα του Δρ. Caruso τα γεγονότα που προσδοκούμε για το μέλλον φαίνονται πιο κοντινά σε σχέση με τα γεγονότα που έχουν γίνει στο παρελθόν. Εάν για παράδειγμα, προσδοκούμε μια εκδρομή σε μια εβδομάδα, έχουμε την αίσθηση ότι αυτό είναι πολύ κοντινό σε σχέση με μια εκδρομή που έχουμε κάνει πριν μια εβδομάδα. Παρόλο που οι χρονικές αποστάσεις είναι οι ίδιες, η τελική αίσθηση που έχουμε είναι διαφορετική.
Στο συγκεκριμένο πείραμα οι ερευνητές ρώτησαν δύο ομάδες συμμετεχόντων να βαθμολογήσουν σε μια κλίμακα από το 1 έως το 7 πόσο κοντά ένιωθαν την ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου. Η μία ομάδα ρωτήθηκε μια εβδομάδα πριν τις 14 Φεβρουαρίου και η άλλη μια εβδομάδα μετά. Αυτοί οι οποίοι ρωτήθηκαν πριν, βαθμολόγησαν την χρονική απόσταση με 3.9, ενώ αυτοί που ρωτήθηκαν μια εβδομάδα μετά με 4.8.
Πέραν του ότι η διαφορά αυτή βρέθηκε πως ήταν ουσιαστική (αυτό που στην έρευνα ονομάζουμε στατιστικώς σημαντική), αυτό το φαινόμενο παρουσιαζόταν ακόμη και όταν οι ερωτηθέντες απαντούσαν για γεγονότα που έγιναν πριν ένα χρόνο ή που θα γίνουν σε ένα χρόνο από τώρα.
Αυτό το οποίο κάνει τα αποτελέσματα αυτά ακόμη πιο ενδιαφέροντα είναι ένα δεύτερο πείραμα της ίδιας ομάδας, όπου οι συμμετέχοντες απαντούσαν στα ίδια ερωτήματα, αλλά αυτή τη φορά φορώντας γυαλιά εικονικής πραγματικότητας και περπατώντας σε ένα διάδρομο προς τα πίσω. Το αποτέλεσμα ήταν να χαθεί το χρονικό φαινόμενο Ντόπλερ. Δηλαδή, οι συμμετέχοντες πλέον αξιολογούσαν τα γεγονότα του παρελθόντος και του παρόντος ως το ίδιο κοντινά σε σχέση με το παρόν.
Συμπεράσματα
Αυτό το οποίο υπογραμμιζουν τα πιο πάνω ευρήματα είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον χρόνο. Ο άνθρωπος έχει εξελιχθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να κάνει συνεχώς σχέδια για το μέλλον και τις μελλοντικές του κινήσεις. Αποτέλεσμα αυτής της εστίασής μας στο μέλλον είναι να δίνουμε μεγαλύτερη βαρύτητα και να προσδοκούμε αυτό το οποίο προγραμματίζουμε ότι θα ζήσουμε και όχι αυτό το οποίο έχουμε ζήσει ήδη.
Μας είναι πιο εύκολο να εστιάσουμε σε αυτό το οποίο «έχουμε μπροστά μας», παρά αυτό το οποίο «έχουμ ε αφήσει πίσω μας», όπως ακριβώς συμβαίνει και με τη φυσική μας κίνηση σε έναν χώρο. Η δεύτερη παρατήρηση γίνεται πιο κατανοητή όταν λάβουμε υπόψη τα αποτελέσματα της δεύτερης έρευνας η οποία υποδεικνύει τη σχέση μεταξύ της αντίληψης του χώρου και του χρόνου. Όπως ακριβώς κινούμαστε (συνήθως) προς τα μπροστά, έτσι και ο χρόνος κυλάει προς αυτή την κατεύθυνση.
Με την παρατήρηση φαινομένων όπως το χρονικό φαινόμενο Ντόπλερ βλέπουμε όχι μόνο πως συνυπάρχουν οι έννοιες του χρόνου και του χώρου αλλά και πως μπορούν να αλληλοεπηρεάσουν η μία την άλλη. Οι τρόπος αντίληψης των εννοιών αυτών από τον ανθρώπινο εγκέφαλο και οι περιορισμοί που αντιμετωπίζουμε ως προς την κατανόησή ιδιαίτερα του χρόνου θέτουν πολλαπλά φιλοσοφικά ερωτήματα για την ακριβή αντίληψη του κόσμου γύρω μας.
Δεν θα πρέπει να παραξενευόμαστε από το γεγονός ότι οι περισσότεροι άνθρωποι (ιδιαίτερα οι μη ειδικοί) αδυνατούν να κατανοήσουν πολύπλοκες θεωρίες θεωρητικών φυσικών για τον τρόπο δημιουργίας και εξάπλωσης του σύμπαντος και των διαστάσεων που το αποτελούν.
Όμως στο κάτω-κάτω της γραφής δεν θα πρέπει να λησμονούμε πως ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει εξελιχθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι όσο το δυνατόν πιο χρήσιμος για την αντίληψη του κόσμου που μπορούμε να παρατηρήσουμε. Είμαστε δομημένοι με απώτερο σκοπό την επιβίωσή μας και όχι την αντίληψη αόριστων ή και πιο εκλεπτυσμένων εννοιών όπως ο χρόνος. Η φιλοσοφία και η μεταγνωστικές ικανότητες αναπτύχθηκαν πριν από μερικές χιλιάδες χρόνια, ενώ ο εγκέφαλός μας έχει ιστορία εκατομμυρίων ετών.
Εισαγωγική Φωτογραφία
Περισσότερες Πληροφορίες / Βιβλιογραφία
Caruso, E. M., Boven, L. V., Chin, M., & Ward, A. (2013). The Temporal Doppler Effect When the Future Feels Closer Than the Past. Psychological Science. doi:10.1177/0956797612458804 [↩]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου