"Πανάρχαια υπόθεση" η Κοινωνική Δικτύωση και η Συνεργασία

  

Νομίζουμε ότι το Facebook, το Τwitter και τα λοιπά κοινωνικά δίκτυα, είναι αποδείξεις κοινωνικής δικτύωσης του σύγχρονου ανθρώπου και τρόπου ζωής; 

Iσως τελικά τα πράγματα δεν είναι ακριβώς όπως τα φανταζόμαστε, αφού βάσει πρόσφατης επιστημονικής μελέτης της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, κατά τα αρχαία χρόνια, μπορεί να μην υπήρχε η πολυτέλεια της τεχνολογίας, που επέτρεπε την άμεση διαδραστικότητα και επικοινωνία που απολαμβάνουμε σήμερα, όμως για πρώτη φορά αποδεικνύεται, πως υπήρχαν συγκεκριμένες μορφές κοινωνικών δικτύων που διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στη ζωή των ανθρώπων. 

Ο Δρ. Νικόλας Χρηστάκης, Ελληνοαμερικανός στην καταγωγή, καθηγητής στα Τμήματα Ιατρικής, Κοινωνιολογίας, Τεχνών και Επιστημών του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, είναι ο επιστημονικός επόπτης της συγκεκριμένης έρευνας, η οποία διενεργήθηκε από τη μεταπτυχιακή ερευνήτρια και συνεργάτη του καθηγητή, πάνω στη θεωρία των κοινωνικών δικτύων, Coren Apicella. 

Η Coren Apicella κατάφερε να καταγράψει και να παρουσιάσει τους κοινωνικούς συσχετισμούς ανάμεσα σε μια ομάδα 205 κυνηγών-τροφοσυλλεκτών της Τανζανίας, που εξακολουθούν να επιβιώνουν σήμερα με τον ίδιο τρόπο που ακολουθούσαν οι άνθρωποι 10.000 χρόνια πριν.  

Τα συμπεράσματα έδειξαν, ότι παρά το γεγονός, ότι σε αυτή τη φυλή που ακολουθεί ένα πανάρχαιο μοντέλο επιβίωσης, χωρίς σύγχρονους τρόπους επικοινωνίας και τεχνολογικής δικτύωσης, υπάρχει ακριβώς η ίδια ανάγκη να ανήκει ο άνθρωπος σε κάποιο κοινωνικό δίκτυο με όμοιούς του, βάση των χαρακτηριστικών του, συμπεριλαμβανομένης και της τάσης για συνεργασία και αλτρουισμό.

Tο συμπέρασμα αυτό έρχεται να προσθέσει νέα στοιχεία στη σημερινή έρευνα και γνώση για τα κοινωνικά δίκτυα και τη συνεργασία μεταξύ των ανθρώπων γιατί επαληθεύει τόσο τη σημασία όσο και την εξελικτική δύναμη της σύνδεσης. 

Με λόγια απλά, ο άνθρωπος είναι μέρος ενός ή περισσοτέρων κοινωνικών δικτύων, αλλά αποτελεί και τον εν δυνάμει παράγοντα εξέλιξης των ίδιων των κοινωνικών δικτύων στα οποία ανήκει, τα διαμορφώνει και διαμορφώνεται από αυτά. 

Συμπέρασμα εντυπωσιακό, αν σκεφτεί κανείς τους συσχετισμούς με τη θεωρία του Δαρβίνου, αλλά και με ένα λαμπρό παράδειγμα της δικής μας ιστορίας, το μινωικό πολιτισμό και τον τρόπο συνεργασίας, αλληλεγγύης και προόδου, μέσα από πιθανόν, αντίστοιχα "κοινωνικά δίκτυα" της εποχής. 

Η συγκεκριμένη έρευνα από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, το Πανεπιστήμιου του Σαν Ντιέγκο της Καλιφόρνιας και το Πανεπιστήμιου του Κέμπριτζ, στηρίχθηκε πάνω στη μελέτη της φυλής Hazda της Τανζανίας, μίας εκ των τελευταίων επιζώντων κυνηγών τροφοσυλλεκτών φυλών του κόσμου, όπου ο τρόπος ζωής των ανθρώπων που ανήκουν σε αυτήν, προηγείται, ακόμα και των τρόπων ζωής μετά την ανακάλυψη της γεωργίας. 

Η συγκεκριμένη φυλή τρέφεται με κονδύλους, καρύδια, φρούτα και κυνήγι ζώων, όπως τα φλαμίνγκο και η καμηλοπάρδαλη, ενώ το μέλι αποτελεί μια από τις διατροφικές προτιμήσεις της φυλής αυτής.

Ο Δρ. Νικόλας Χρηστάκης τονίζει για ότι «η συγκεκριμένη έρευνα δεν παρουσιάζει νέους τρόπους συνεργασίας και αλτρουισμού μεταξύ των ανθρώπων, αλλά μας φέρνει πιο κοντά σε παλιούς τρόπους συνεργασίας και αλτρουισμού που είναι εγγενή στοιχεία της ανθρωπότητας και που συχνά τους λησμονούμε. Το ανθρώπινο είδος εξελίχθηκε και κατέκτησε κοινωνικά τη γη, ακριβώς μέσα από την τάση να διαμορφώνει κοινωνικά δίκτυα και της ικανότητάς του για συνεργασία. Αυτό όμως δεν αλλάζει το γεγονός ότι ο άνθρωπος μπορεί να μισεί και να σκοτώνει τους άλλους ανθρώπους.

Όμως κατά κύριο λόγο μπορούμε να συνεργαζόμαστε. Επομένως η πραγματική πρόκληση της δημόσιας ζωής και των θεσμών είναι να δημιουργούν δυνατότητες και μεθόδους συνεργασίας που να ενισχύουν αυτήν την έμφυτη τάση και επισημαίνει “πως το καταπληκτικό είναι ότι τα αρχαία κοινωνικά δίκτυα μοιάζουν πολύ με αυτά που συναντούμε σήμερα”. 

Συνεργάτης του Δρ. Χρηστάκη στην ίδια έρευνα αναφορικά με τα κοινωνικά δίκτυα και τη σημασία τους, Δρ. Τζέιμς Χ. Φόουλερ, Καθηγητής Ιατρικής Γενετικής, και Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Σαν Ντιέγκο, ο οποίος μάλιστα έχει συγγράψει μαζί με το Δρ. Νικόλα Χρηστάκη, το βιβλίο για την επιστήμη των κοινωνικών δικτύων με τον τίτλο «ΣΥΝΔΕΔΕΜΕΝΟΙ», και έχει συνεργαστεί μαζί του μέχρι σήμερα στην καταγραφή και μελέτη των κοινωνικών δικτύων και του τρόπου που αυτά επηρεάζουν τη ζωή μας, αναφέρει στη δημοσίευση της έρευνας στη “Harvard Gazette”, "πως ο σύγχρονος άνθρωπος, μέσω των σελίδων κοινωνικής δικτύωσης, δεν κάνει τίποτα το διαφορετικό, από ότι συνέβαινε πάντα, όχι πριν την ίδρυση του Facebook, αλλά πριν ακόμα, ο άνθρωπος να ασχοληθεί με τη γεωργία".

Οι ρίζες του Αλτρουισμού και η φυλή Hazda

 

H έρευνα λοιπόν των δύο καθηγητών του Χάρβαρντ και των συνεργατών τους, η οποία παρουσιάζει ότι η κοινωνική δικτύωση μεταξύ των ανθρώπων είναι πανάρχαια υπόθεση και επισημαίνει την εξελικτική δύναμη μέσα από εγγενή χαρακτηριστικά του ανθρώπινου είδους για συνεργασία και αλτρουισμό. Μια πολύ ενδιαφέρουσα παρατήρηση της μελέτης αυτής ήταν πως μια αλτρουιστική πράξη, όπως το μοίρασμα του φαγητού, θα πρέπει να εμπεριέχει ένα καθαρό όφελος για όσους εμπλέκονται. 

Αν δεν υπάρχει όφελος για όλους, τότε αυτό που συμβαίνει είναι ότι επικρατεί η ιδιοτέλεια, με αποτέλεσμα, σταδιακά, να αντικαθίσταται το καλό όλων, από το όφελος του ενός ή των λίγων. Ωστόσο ο Δρ. Νικόλας Χρηστάκης τονίζει πως «τα δίκτυα δρουν με αγνωστικισμό, δεν προκαλούν το κακό ή το καλό, αλλά το διαδίδουν, και αυτός είναι ένα σημαντικός διαχωρισμός». 

Ο Δρ. Νίκολας Χρηστάκης, υποστήριξε παράλληλα με βάση την έρευνα που παρουσιάζεται στο βιβλίο του "ΣΥΝΔΕΔΕΜΈΝΟΙ",’ ότι "η εμπειρία μας για τον κόσμο εξαρτάται από τη θέση μας μέσα στα κοινωνικά δίκτυα, και αυτό δεν αφορά μόνο τις φιλίες μας, αλλά και τις μια σειρά από επιλογές της καθημερινότητάς μας, όπως ο τρόπος διατροφής μας, η συνήθεια του καπνίσματος ακόμα και το αίσθημα της ευτυχίας που αισθανόμαστε".

Αλτρουιστικός ο Μινωικός Πολιτισμός;

Σε μια εποχή που αναζητούμε τη ρίζα και τα αίτια της κακοδαιμονίας των ατομιστικών καπιταλιστικών κοινωνιών και του σύγχρονου τρόπου ζωής, το συμπέρασμα ότι η συνεργασία και η κοινωνική δικτύωση των ανθρώπων είναι πανάρχαια υπόθεση και βασίζεται σε εγγενή χαρακτηριστικά του είδους μας, δε μπορεί παρά να είναι ένα χρήσιμο συμπέρασμα αφού το άτομο επηρεάζεται και εξελίσσεται μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα στα οποία ανήκει, ενώ την ίδια στιγμή παίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση, εξέλιξη και δυναμική των δικτύων. 

Και αν η έρευνα του Δρ. Χρηστάκη αναφέρεται στην αρχαία φυλή των Hasda, δε μπορούμε να λησμονήσουμε ότι σε ένα πολιτισμό, τον πρώτο πολιτισμό της Ευρώπης, το Μινωικό, σύμφωνα με τις μέχρι τώρα επιστημονικές μελέτες, παρατηρούνται δείγματα ειρηνικής συνεργασίας και κοινωνικής δικτύωσης των ανθρώπων, στο πνεύμα του αλτρουισμού και της ομαλής κοινωνικής συμβίωσης. 

Οι Μινωίτες δεν έκαναν πολεμικά έργα, ούτε τα κατάλοιπα της ζωής τους και τα θέματα της τέχνης τους, μαρτυρούν οποιαδήποτε μορφής βίας ή εξουσιασμού την εποχή εκείνη, ούτε καν με τη μορφή σκλάβων, τουλάχιστον μέχρι την κάθοδο των Δωριέων. 

Τα δείγματα του παρελθόντος, είτε στην πρωτόγονη φυλή των Hasda, είτε στον αρχαιότερο πολιτισμό της Ευρώπης, μαρτυρούν την τάση του ανθρώπου προς τη δημοκρατία, ως αποτέλεσμα συνεργασίας και αλτρουισμού και εγείρουν νέα ερωτήματα για σύγχρονους φόβους, ελλείψεις, εξαναγκασμούς και συναινέσεις στο όνομα εξουσιών που δεν προέρχονται από τα κοινωνικά δίκτυα των πολιτών. 

 πηγή-leregardcretois