«Ἕλληνες ἀεί παῖδες ἐστε, γέρων δέ Ἕλλην οὐκ ἔστιν» (Πλάτων, Τίμαιος, 22b).


"Ὁμολογεῖται μὲν γὰρ τὴν πόλιν ἡμῶν ἀρχαιοτάτην εἶναι καὶ μεγίστην καὶ παρὰ πᾶσιν ἀνθρώποις ὀνομαστοτάτην· οὕτω δὲ καλῆς τῆς ὑποθέσεως οὔσης,
ἐπὶ τοῖς ἐχομένοις τούτων ἔτι μᾶλλον ἡμᾶς προσήκει τιμᾶσθαι. 24. Ταύτην γὰρ οἰκοῦμεν οὐχ ἑτέρους ἐκβαλόντες οὐδ' ἐρήμην καταλαβόντες
οὐδ' ἐκ πολλῶν ἐθνῶν μιγάδες συλλεγέντες, ἀλλ' οὕτω καλῶς καὶ γνησίως γεγόναμεν ὥστ' ἐξ ἧσπερ ἔφυμεν, ταύτην ἔχοντες ἅπαντα τὸν χρόνον διατελοῦμεν,
αὐτόχθονες ὄντες καὶ τῶν ὀνομάτων τοῖς αὐτοῖς οἷσπερ τοὺς οἰκειοτάτους τὴν πόλιν ἔχοντες προσειπεῖν".
(Ἰσοκράτης, Πανηγυρικός, στίχοι 23-24).

Τα άρθρα που φιλοξενούνται στον παρόντα ιστότοπο και προέρχονται απο άλλες πηγές, εκφράζουν αποκλειστικά και μόνον τις απόψεις των συγγραφέων τους.

Καθίσταται σαφές ότι η δημοσίευση ανάρτησης, δεν συνεπάγεται υποχρεωτικά αποδοχή των απόψεων του συγγραφέως.


ΕΑΝ ΘΕΛΕΤΕ, ΑΦΗΝΕΤΕ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΑΣ, ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΚΑΘΕ ΑΡΘΡΟ-ΑΝΑΡΤΗΣΗ (΄κλίκ΄ στο "Δεν υπάρχουν σχόλια"). ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ.

Ακολουθήστε μας στο Facebook

Παρασκευή 17 Οκτωβρίου 2014

Ο Σαμάνος και τα Τρία Μονοπάτια



Ο κάθε ένας από εμάς ψάχνει πάντα κάτι στο μονοπάτι του.

Υπάρχουν εκείνοι που ψάχνουν τον υλικό πλούτο για να μπορέσουν να αισθανθούν σιγουριά, για να δημιουργήσουν ένα μέλλον δύναμης, εξουσίας και επιτυχίας.

Υπάρχουν εκείνοι που αναζητούν την αγάπη των άλλων, που αποτελείται από την οικογένεια, εκείνη την αγάπη που σε κάνει να αισθάνεσαι καλά με τον κόσμο, γιατί αισθάνεσαι “νορμάλ” και βλέπεις τον εαυτό σου όπως θα ήθελες να σε βλέπουν οι άλλοι.

Τέλος, υπάρχουν και εκείνοι που αναζητούν την εσωτερική γαλήνη και ειρήνη, τον πλούτο της ψυχής, την ηρεμία του νου.

Συνήθως αυτοί οι άνθρωποι μένουν μόνοι.




Τώρα θα αναρωτιέσαι πια από τα τρία μονοπάτια ακολουθείς εσύ ή πια από τα τρία αυτά μονοπάτια θα ήθελες να ακολουθήσεις.

Λοιπόν, μπορώ να σου πω πως στην πρώτη περίπτωση, το πιο περιζήτητο μονοπάτι, εκείνο του να είσαι αφεντικό του εαυτού σου, δεν είσαι άλλο παρά μια μαριονέτα του συστήματος, ζεις σε μια φυλακή από την οποία δεν μπορείς να αποδράσεις.

Θα το ονομάσουμε ”το μονοπάτι του νου.”

Στην δεύτερη περίπτωση, το μονοπάτι το πιο πυκνοκατοικημένο, ζεις την ζωή των άλλων, βαδίζεις σε ένα μονοπάτι όπου δεν έχει άλλη γη να εξερευνήσεις, όπου τα μάτια σου βλέπουν μονάχα σκιές και που τις ακολουθούν.

Αυτό είναι “το μονοπάτι του φόβου!”

Τέλος, υπάρχει και εκείνος που “αναζητά τον ίδιο του τον εαυτό”, ένας άθλιος του συστήματος, μια ύπαρξη που δεν έχει καμιά φιλοδοξία, ανεύθυνος για τα κοινά πράγματα.

Επικίνδυνος και ταυτόχρονα άνευ σημασίας, για όποιον βαδίζει στο μονοπάτι του νου.

Τον βλέπουν με συμπόνια εκείνοι που βαδίζουν στο μονοπάτι του φόβου, αλλά κάποιος από αυτούς τον κοιτάζουν με θαυμασμό, αλλά από απόσταση.

Αυτό θα το ονομάσουμε “το μονοπάτι της καρδιάς!”

Τώρα, θα πρέπει να διαλέξεις το μονοπάτι σου. 

Γνωρίζεις τα τρία μονοπάτια που ο κάθε ένας από εμάς βαδίζει, χωρίς καμιά εξαίρεση.

Ο άνθρωπος απάντησε μετά από λίγο με αποφασιστικότητα: ”Διαλέγω το τρίτο μονοπάτι!”

Ο σαμάνος τον κοίταξε και χαμογελώντας τον ρώτησε την λόγο της επιλογής του.

Γιατί γνώρισα και τα τρία μονοπάτια που ανέφερες.

Έσφιξα το χέρι και στα τρία μονοπάτια, αλλά μονάχα ένας με αγκάλιασε.

Έκλαψα και στα τρία μονοπάτια, αλλά μονάχα ένας μου δίδαξε κάτι.

Αναζήτησα την ειρήνη και στα τρία μονοπάτια, αλλά μονάχα ένας μου την έδωσε και μονάχα ένας με έφερε εδώ, μπροστά σου.


Διαβάστε περισσότερα... »

Το μέλλον μοιάζει πιο κοντινό σε σχέση με το παρελθόν






Όσοι είστε γνώστες κάποιων βασικών εννοιών φυσικής πιθανόν γνωρίζετε το φαινόμενο Ντόπλερ, το οποίο εμφανίζεται στη φύση σε πολλές μορφές, κυρίως κατά τη μετάδοση του ήχου ή του φωτός. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το φαινόμενο αυτό, όσο πιο μακριά είναι η πηγή ενός σήματος (π.χ. ήχος) σε σχέση με τον παρατηρητή τόσο πιο ασθενές γίνεται αντιληπτό αυτό το σήμα. 

Καθώς η πηγή πλησιάζει τον παρατηρητή, το σήμα γίνεται όλο και πιο ισχυρό. Φανταστείτε ένα τραίνο το οποίο πλησιάζει το σημείο στο οποίο στέκεστε. Όταν είναι μακριά, δεν ακούγεται τόσο δυνατά, αλλά όσο πλησιάζει τόσο αυξάνεται ο θόρυβος που παράγει, ο οποίος εξασθενεί εκ νέου καθώς αυτό φεύγει από εσάς.

Το φαινόμενο Ντόπλερ όμως φαίνεται πως δεν εμφανίζεται μόνο στη φύση, αλλά και στην ανθρώπινη ψυχολογία. Τουλάχιστον αυτό ισχυρίζονται ερευνητές του Πανεπιστημίου του Σικάγο[1][2], οι οποίοι σε ένα πρόσφατο άρθρο τους περιγράφουν το φαινόμενο του χρονικού φαινομένου Ντόπλερ.


Το πείραμα και τα αποτελέσματα
Σύμφωνα με την έρευνα που πραγματοποίησε η ερευνητική ομάδα του Δρ. Caruso τα γεγονότα που προσδοκούμε για το μέλλον φαίνονται πιο κοντινά σε σχέση με τα γεγονότα που έχουν γίνει στο παρελθόν. Εάν για παράδειγμα, προσδοκούμε μια εκδρομή σε μια εβδομάδα, έχουμε την αίσθηση ότι αυτό είναι πολύ κοντινό σε σχέση με μια εκδρομή που έχουμε κάνει πριν μια εβδομάδα. Παρόλο που οι χρονικές αποστάσεις είναι οι ίδιες, η τελική αίσθηση που έχουμε είναι διαφορετική.

Στο συγκεκριμένο πείραμα οι ερευνητές ρώτησαν δύο ομάδες συμμετεχόντων να βαθμολογήσουν σε μια κλίμακα από το 1 έως το 7 πόσο κοντά ένιωθαν την ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου. Η μία ομάδα ρωτήθηκε μια εβδομάδα πριν τις 14 Φεβρουαρίου και η άλλη μια εβδομάδα μετά. Αυτοί οι οποίοι ρωτήθηκαν πριν, βαθμολόγησαν την χρονική απόσταση με 3.9, ενώ αυτοί που ρωτήθηκαν μια εβδομάδα μετά με 4.8. 

Πέραν του ότι η διαφορά αυτή βρέθηκε πως ήταν ουσιαστική (αυτό που στην έρευνα ονομάζουμε στατιστικώς σημαντική), αυτό το φαινόμενο παρουσιαζόταν ακόμη και όταν οι ερωτηθέντες απαντούσαν για γεγονότα που έγιναν πριν ένα χρόνο ή που θα γίνουν σε ένα χρόνο από τώρα.

Αυτό το οποίο κάνει τα αποτελέσματα αυτά ακόμη πιο ενδιαφέροντα είναι ένα δεύτερο πείραμα της ίδιας ομάδας, όπου οι συμμετέχοντες απαντούσαν στα ίδια ερωτήματα, αλλά αυτή τη φορά φορώντας γυαλιά εικονικής πραγματικότητας και περπατώντας σε ένα διάδρομο προς τα πίσω. Το αποτέλεσμα ήταν να χαθεί το χρονικό φαινόμενο Ντόπλερ. Δηλαδή, οι συμμετέχοντες πλέον αξιολογούσαν τα γεγονότα του παρελθόντος και του παρόντος ως το ίδιο κοντινά σε σχέση με το παρόν.

Συμπεράσματα
Αυτό το οποίο υπογραμμιζουν τα πιο πάνω ευρήματα είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον χρόνο. Ο άνθρωπος έχει εξελιχθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να κάνει συνεχώς σχέδια για το μέλλον και τις μελλοντικές του κινήσεις. Αποτέλεσμα αυτής της εστίασής μας στο μέλλον είναι να δίνουμε μεγαλύτερη βαρύτητα και να προσδοκούμε αυτό το οποίο προγραμματίζουμε ότι θα ζήσουμε και όχι αυτό το οποίο έχουμε ζήσει ήδη. 

Μας είναι πιο εύκολο να εστιάσουμε σε αυτό το οποίο «έχουμε μπροστά μας», παρά αυτό το οποίο «έχουμ ε αφήσει πίσω μας», όπως ακριβώς συμβαίνει και με τη φυσική μας κίνηση σε έναν χώρο. Η δεύτερη παρατήρηση γίνεται πιο κατανοητή όταν λάβουμε υπόψη τα αποτελέσματα της δεύτερης έρευνας η οποία υποδεικνύει τη σχέση μεταξύ της αντίληψης του χώρου και του χρόνου. Όπως ακριβώς κινούμαστε (συνήθως) προς τα μπροστά, έτσι και ο χρόνος κυλάει προς αυτή την κατεύθυνση.

Με την παρατήρηση φαινομένων όπως το χρονικό φαινόμενο Ντόπλερ βλέπουμε όχι μόνο πως συνυπάρχουν οι έννοιες του χρόνου και του χώρου αλλά και πως μπορούν να αλληλοεπηρεάσουν η μία την άλλη. Οι τρόπος αντίληψης των εννοιών αυτών από τον ανθρώπινο εγκέφαλο και οι περιορισμοί που αντιμετωπίζουμε ως προς την κατανόησή ιδιαίτερα του χρόνου θέτουν πολλαπλά φιλοσοφικά ερωτήματα για την ακριβή αντίληψη του κόσμου γύρω μας. 

Δεν θα πρέπει να παραξενευόμαστε από το γεγονός ότι οι περισσότεροι άνθρωποι (ιδιαίτερα οι μη ειδικοί) αδυνατούν να κατανοήσουν πολύπλοκες θεωρίες θεωρητικών φυσικών για τον τρόπο δημιουργίας και εξάπλωσης του σύμπαντος και των διαστάσεων που το αποτελούν.

Όμως στο κάτω-κάτω της γραφής δεν θα πρέπει να λησμονούμε πως ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει εξελιχθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι όσο το δυνατόν πιο χρήσιμος για την αντίληψη του κόσμου που μπορούμε να παρατηρήσουμε. Είμαστε δομημένοι με απώτερο σκοπό την επιβίωσή μας και όχι την αντίληψη αόριστων ή και πιο εκλεπτυσμένων εννοιών όπως ο χρόνος. Η φιλοσοφία και η μεταγνωστικές ικανότητες αναπτύχθηκαν πριν από μερικές χιλιάδες χρόνια, ενώ ο εγκέφαλός μας έχει ιστορία εκατομμυρίων ετών.

Εισαγωγική Φωτογραφία

Περισσότερες Πληροφορίες / Βιβλιογραφία



Διαβάστε περισσότερα... »

Ο βιολογικός μηχανισμός της αγάπης




Η αγάπη είναι μία έννοια που έχει πολλές προεκτάσεις: φιλοσοφικές, ψυχολογικές, θεολογικές, κοινωνικές ή ακόμη και βιολογικές. Το συναίσθημα της αγάπης έχει αποδειχθεί από πολλές έρευνες ότι έχει άμεσο αντίκτυπο τόσο στην νοητική/ψυχολογική μας κατάσταση, όσο και στη σωματική. Για παράδειγμα, το σύνδρομο της «σπασμένης καρδιάς» (broken heart) είναι ένα υπαρκτό πρόβλημα και περιγράφει την ιδιαίτερη σωματική ευαισθησία που προκαλείται μετά από έναν έντονο, αρνητικό γεγονός που συνήθως σχετίζεται με την απώλεια (θάνατος, χωρισμός κτλ).

Η ανθρώπινη ανάγκη για αγάπη έχει περιγραφεί σε πλήθος θεωρητικών πλαισίων, από το ψυχαναλυτικό μοντέλο του Freud έως και την πυραμίδα των αναγκών του Maslow. Από τη στιγμή που γεννιόμαστε κυνηγούμε το συναίσθημα της ασφάλειας και αποδοχής που συνοδεύουν την αγάπη που λαμβάνουμε από τους γύρω μας. Η αγάπη είναι ο θεμέλιος λίθος της δημιουργίας νέων οικογενειών, αλλά και σημαντικότατος παράγοντας σύσφιξης των σχέσεων με μέλη της οικογένειάς και του φιλικού μας περιβάλλοντος.

Όπως γίνεται κατανοητό, η αγάπη δεν είναι απλά ένα συναίσθημα. Έχει πλήθος διαφορετικών οπτικών γωνιών υπό τις οποίες μπορεί να την προσεγγίσει κανείς. Επηρεάζεται από πλήθος άλλων παραγόντων (βιολογικούς, κοινωνικούς, γνωστικούς κτλ) και εν συνεχεία μπορεί να επηρεάσει εκ νέου αυτούς τους παράγοντες, καθιστώντας αυτό το συναίσθημα ως ένα από τα σημαντικότερα στη ζωή μας.
Βιολογία της αγάπης

Μέχρι και πρόσφατα οι επιστήμονες ερευνούσαν την αγάπη μέσα στα πλαίσια της έρευνας για την ανάπτυξη και το ρόλο των συναισθημάτων στη ζωή μας και επικεντρωνόντουσαν κυρίως στο γνωστικό κομμάτι (τι πιστεύουμε ότι είναι αγάπη, πότε νοιώθουμε ότι αγαπάμε κάποιον, πως εξηγούμε την αγάπη κτλ) και τις κοινωνικές προεκτάσεις της. Η βιολογία της αγάπης όμως άρχισε σιγά-σιγά να τραβάει τα βλέμματα της επιστημονικής κοινότητας, με αποτέλεσμα τις τελευταίες δύο δεκαετίες να έχουμε αποκτήσει αρκετές γνώσεις γύρω από τους νευροβιολογικούς και ενδοκρινολογικούς μηχανισμούς της παρατηρήσιμης, κοινωνικής συμπεριφοράς που ερμηνεύεται ως αγάπη.


Η εξέλιξη της κοινωνικής και φροντιστικής συμπεριφοράς

Η αγάπη είναι κατά βάση μια κοινωνική συμπεριφορά και ως τέτοια μπορεί να ερευνηθεί και υπό τη σκοπιά της εξέλιξης. Τι είδους εξελικτική αξία έχει η ανάπτυξη αλληλένδετων σχέσεων ενδιαφέροντος και προστασίας μεταξύ δύο οργανισμών; Η ικανότητα δύο οργανισμών να αλληλεπιδρούν και να υποστηρίζουν τους ομοιοστατικούς μηχανισμούς (την ισορροπία δηλαδή στην λειτουργία ενός οργανισμού), την ατομική ανάπτυξή αλλά και την αναπαραγωγή τους, είναι ένας από τους αρχαιότερους βιολογικούς μηχανισμούς. 

Τέτοιου είδους «κοινωνικές συμπεριφορές» παρατηρούνται ακόμη και στους πιο πρωτόγονους οργανισμούς: τα βακτήρια. Τα βακτήρια έχουν την ικανότητα να αναγνωρίζουν και να προσεγγίζουν μέλη του είδους τους, ενώ έχει παρατηρηθεί ότι η αναπαραγωγή τους είναι πιο επιτυχής όταν βρίσκονται εντός των ομάδων τους[1]. Η «κοινωνική» συμπεριφορά των βακτηρίων είναι φυσικά μόνο η αρχή. 

Η αγάπη φαίνεται πως έχει ιδιαίτερη αξία για την επιβίωση και την αναπαραγωγή όλων των ειδών, καθώς παρατηρείται σχεδόν σε όλα τα γνωστά είδη: ερπετά, θηλαστικά, πουλιά, ψάρια. Όλοι οι οργανισμοί φροντίζουν ο ένας τον άλλο, ιδιαίτερα οι γονείς τα παιδιά τους, τα οποία άλλωστε μεταφέρουν και τα γονίδιά τους στο μέλλον. Όσοι οργανισμοί δεν έδειξαν τέτοιου είδους συμπεριφορές, φαίνεται πως απλά δεν κατάφεραν να επιβιώσουν αρκετά για να μεταδώσουν τα δικά τους γονίδια έως και σήμερα. 

Η «αγάπη» λοιπόν φαίνεται πως είναι ένας θεμέλιος λίθος στην εξέλιξη των ειδών και ένας δυναμικός μηχανισμός που ευνοεί την ανάπτυξη και την υγεία των οργανισμών.

Ο φυσιολογικός μηχανισμός της αγάπης



Η αγάπη στον άνθρωπο –όπως και όλα τα βασικά συναισθήματα- εδρεύει στα πιο «πρωτόγονα» μέρη του εγκεφάλου, αυτά τα οποία αναπτύχθηκαν κατά τα πρώιμα στάδια της εξέλιξής μας και είναι παρόντα σε όλα τα θηλαστικά[2] . 

Βασικό ρόλο στο συναίσθημα της αγάπης παίζει η ορμόνη οξυτοκίνη η οποία εκκρίνεται σε αυτές τις «πρωτόγονες περιοχές» και συγκεκριμένα στην νευροϋπόφυση (posterior pituitary gland) και παίζει κεντρικό ρόλο στην αναπαραγωγή, αυξάνοντας την ερωτική επιθυμία σε άνδρες, βοηθώντας τις γυναίκες να αντέξουν τον πόνο της γέννας, αλλά και δημιουργώντας δεσμούς μεταξύ των ενηλίκων και του νεογνού. 

Έχει βρεθεί πως η ύπαρξη και μόνο ενός μωρού στο χώρο αυξάνει τα επίπεδα οξυτοκίνης σε όλους τους ενήλικους, άνδρες και γυναίκες[3], κάτι που μας οδηγεί στο συμπέρασμα πως ο οργανισμός μας είναι φτιαγμένος να «επιβάλλει» σε κάποιο βαθμό την αγάπη των άλλων όσο είμαστε μωρά. 

Οι πολυάριθμες έρευνες γύρω από τον ρόλο της οξυτοκίνης τις τελευταίες δεκαετίες έχουν υποδείξει ότι η συγκεκριμένη ορμόνη παίζει σημαντικό ρόλο σε ένα μεγάλο εύρος κοινωνικών συμπεριφορών που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με την αγάπη και την ερωτική διάθεση. Μερικά παραδείγματα πέρα από το δέσιμο μεταξύ γονιών και παιδιών, είναι η διευκόλυνση της οπτική επαφής, η ενσυναίσθηση αλλά και η διάθεση για σεξουαλική συμπεριφορά.

Αν και η οξυτοκίνη φαίνεται πως παίζει σημαντικό ρόλο στην αγάπη, δεν θα πρέπει να θεωρήσουμε λανθασμένα πως είναι η «ορμόνη της αγάπης», καθώς αυτό το συναίσθημα όπως και όλα τα άλλα δημιουργούνται μέσα από περίπλοκες διαδικασίες και μια σειρά από εκκρίσεις άλλων ορμονών, νευροδιαβιβαστών και επικοινωνίας μεταξύ πολλών διαφορετικών εγκεφαλικών περιοχών. 

Για παράδειγμα η έκκριση του νευροπεπτιδίου βασοπρεσίνη σχετίζεται επίσης με την ανάπτυξη κοινωνικών συμπεριφορών παρόμοιων με αυτές που ρυθμίζει η οξυτοκίνη. Έρευνες γύρω από αυτές τις ορμόνες έχουν δείξει ότι εάν ο οργανισμός δεν μπορεί να τις απορροφήσει (π.χ. λόγω φαρμακευτικής αγωγής ανταγωνιστών των συγκεκριμένων ορμονών) τότε μειώνεται η εμφάνιση φροντιστικών, κοινωνικών συμπεριφορών τόσο απέναντι σε ενήλικες όσο και σε παιδιά. 

Είναι χαρακτηριστικό ότι έρευνες σε άτομα που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στο φάσμα του αυτισμού έχουν δείξει ότι μεταξύ άλλων παρουσιάζουν δυσλειτουργία στο σύστημα των κοινωνικών συμπεριφορών που σχετίζονται με την οξυτοκίνη και τη βασοπρεσίνη[4], κάτι που φαίνεται λογικό εάν αναλογιστούμε ότι το φάσμα του αυτισμού περιγράφει ακριβώς συμπεριφορές που χαρακτηρίζονται από έλλειψη κοινωνικών δεξιοτήτων.

Το σύστημα μέρος του οποίου είναι και η οξυτοκίνη και η βασοπρεσίνη είναι δυναμικό και παρουσιάζει λειτουργικές διαφορές από άτομο σε άτομο. Η έκκριση της ορμόνης αλλά και ο αντίκτυπός της στη συμπεριφορά δεν είναι ίδια σε όλους και αυτό οφείλεται τόσο σε γεννητικούς όσο και σε επιγεννετικούς παράγοντες. 

Ερχόμαστε εξοπλισμένοι με ένα σύστημα οξυτοκίνης το οποίο λειτουργεί με έναν συγκεκριμένο τρόπο, αλλά οι εμπειρίες της ζωής μας μπορούν να αλλάξουν τον τρόπο λειτουργίας του, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγές στην αντίληψη της αγάπης από το ίδιο άτομο. 

Κάποιος ο οποίος για παράδειγμα μεγάλωσε σε ένα αποστειρωμένο και αυστηρό περιβάλλον μπορεί να μην εκτιμά την αξία της αγάπης ή ακόμη και να μην έχει νιώσει αυτό που οι περισσότεροι περιγράφουν ως αγάπη, έως ότου βρεθεί σε ένα διαφορετικό, πιο ανοιχτό και δεκτικό περιβάλλον που θα τον περιβάλλει με στοργή, οδηγώντας το βιολογικό του σύστημα να αλλάξει τη λειτουργικότητά του και επομένως και την αντίληψη του ίδιου για το συναίσθημα της αγάπης.

Ο πυρήνας της αγάπης είναι το αίσθημα της ασφάλειας και αυτό αντικατοπτρίζεται και στις ιδιότητες των ορμονών που σχετίζονται με αυτή. Τακτικές δόσεις οξυτοκίνης σε ζώα έχει αποδειχθεί ότι αυξάνουν τις φροντιστηκές συμπεριφορές, μειώνουν το στρες και την αμυντική συμπεριφορά, επιτρέποντας στους γονείς να αναπτύξουν καλύτερους δεσμούς με τα νεογνά τους αλλά και τα ίδια να αναπτύξουν μεγαλύτερο ρεπερτόριο συμπεριφορών μέσα σε ένα αίσθημα ασφάλειας.
Συμπερασματικά

Η αγάπη είναι ένα από τα πιο βασικά συναισθήματα όχι μονο στον άνθρωπο αλλά και το υπόλοιπο ζωικό βασίλειο και όπως βλέπουμε υπάρχουν και σαφείς βιολογικοί λόγοι γι’ αυτό. Η βιολογία παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη συμπεριφορών αγάπης και φροντίδας, αλλά και το αντίστροφο: η ένταξη του ατόμου σε ένα σύστημα φροντιστικών συμπεριφορών αλλάζει την βιολογία του, με αποτέλεσμα την ενθάρρυνση και ανάπτυξη συμπεριφορών αγάπης από το ίδιο. Η φύση της αγάπης είναι ριζωμένη καλά μέσα μας και απλά περιμένει την κατάλληλη ευκαιρία να εκδηλωθεί.


Φωτογραφίες
Εισαγωγική Φωτογραφία: Fall in Love, by Anne Worner

ΜόριοΟξυτοκίνης: Oxytocin, by Wikimedia


Περισσότερες Πληροφορίες / Βιβλιογραφία



Διαβάστε περισσότερα... »

Υπερμνησία: μια διαφορετική μνημονική διαταραχή






Σε ένα από τα προηγούμενα άρθρα είχαμε κάνει μια εισαγωγή στα διάφορα είδη ανθρώπινης μνήμης αλλά και στο φαινόμενο δημιουργίας ψεύτικων μνημών, τις λεγόμενες ψευδομνήμες. 

Είχαμε εξηγήσει πόσο εύκολο είναι -κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες- να αλλάξουμε την μακρόχρονη μνήμη κάποιου ή να δημιουργήσουμε νέες μνήμες εκ του μηδενός. Αυτό στο οποίο δεν έχουμε αναφερθεί ως τώρα είναι οι μνημονικές διαταραχές. Με τον όρο αυτό εννοούμε τις ψυχικές διαταραχές κατά τις οποίες ο ασθενής έχει προβλήματα ανάκλισης απομνημονευμένων στοιχείων ή γενικότερης διαχείρισης της μνήμης του. 

Η πιο γνωστή διαταραχή είναι η αμνησία όπου το άτομο δεν έχει πρόσβαση στις μνήμες που σχηματίστηκαν πριν ή μετά από κάποιο σοβαρό γεγονός που υπήρξε η αιτία της, όπως π.χ. τραυματισμός του εγκεφάλου ή κάποιο ισχυρό ψυχολογικό σοκ.

Παρόλο που οι μνημονικές διαταραχές γενικότερα είναι ένα ενδιαφέρον θέμα, στο σημερινό άρθρο θα ήθελα να αναφερθώ σε μια συγκεκριμένη, πρωτοφανή περίπτωση ενός ασθενούς ο οποίος αντιμετωπίζει μια περίεργη μνημονική δυσλειτουργία: δημιουργεί μόνος του αληθοφανείς ψεύτικες μνήμες τις οποίες πιστεύει ακράδαντα.

Η επιστημονική ομάδα του Δρ. Dalla Barba[1] σε ένα άρθρο τους στο Cortex περιγράφουν την κλινική κατάσταση του LM, ενός 68χρονου ασθενή που εισήχθη σε κλινική για να αντιμετωπίσει τα προβλήματα μνήμης που του προκάλεσε το σύνδρομο Korsakoff, μετά από χρόνια -τουλάχιστον 3 δεκαετίες- κατάχρηση αλκοόλ. 

Είναι γνωστό πως το σύνδρομο Korsakoff καταστρέφει τους νευρώνες του εγκεφάλου με αποτέλεσμα οι περισσότεροι ασθενείς να παρουσιάζουν αμνησία, προβλήματα προσοχής, μειωμένη όραση και αποπροσανατολισμό στον χώρο και τον χρόνο[2] .

Ανάμεσα στις εξετάσεις που πέρασε ο LM απάντησε σε μια σειρά ερωτημάτων σχετικά με τις μνημονικές του δυνατότητες, ώστε να προσδιοριστεί επακριβώς το πρόβλημα που αντιμετωπίζει. Σε αυτές τις εξετάσεις βρέθηκε κάτι αξιοπερίεργο. Ενώ η βραχύχρονη μνήμη του βρέθηκε να είναι άθικτη, η μακρόχρονη και συγκεκριμένα η σημασιολογική και η επεισοδιακή μνήμη του βρέθηκαν να παρουσιάζουν κάποια κενά. 

Με άλλα λόγια ο LM δεν μπορούσε να ανακαλέσει σωστά πολλές μνήμες που αφορούσαν τη ζωή του και την ζωή των γύρω του (π.χ. το επάγγελμα του γιού του, την χρονολογία, σημαντικά παγκόσμια γεγονότα). Το αξιοπερίεργο της κατάστασής του ήταν ότι παρόλο που δεν ήξερε την απάντηση στα ερωτήματα που του τίθονταν, ο LM απαντούσε ειλικρινά με εσφαλμένες απαντήσεις. 

Για παράδειγμα επέμενε πως η συνέντευξή του γινόταν στα τέλη Δεκεμβρίου, ενώ ο μήνας ήταν Απρίλιος, ανέφερε πως μετά την συνέντευξη θα πάει στο σπίτι να δει τηλεόραση με τη γυναίκα του, ενώ πριν λίγες μέρες είχε εισαχθεί στο Ινστιτούτο όπου και θα έμενε για τις επόμενες εβδομάδες ή μπέρδευε το επάγγελμα του αδερφού του με το επάγγελμα του γιου του.

Πέρα τούτου όμως ο LM δεν είχε πρόβλημα να δημιουργήσει ψεύτικες αληθοφανείς μνήμες για να απαντήσει σε ερωτήματα που οι περισσότεροι άνθρωποι θα απαντούσαν πολύ απλά με ένα “δεν θυμάμαι”. Όταν τον ρωτούσαν τι έγινε σε μια συγκεκριμένη χρονιά πριν από πολλές δεκαετίες αυτός απαντούσε πολύ φυσικά πως είχαν γίνει μια σειρά από πολιτικά και ιστορικά γεγονότα τα οποία όμως στην πραγματικότητα είχαν συμβεί σε εντελώς διαφορετικό χρονικό διάστημα. 

Ο LM συνέχιζε να ανακαλεί ψευδείς μνήμες ακόμη και όταν η ερώτηση ήταν εξώφθαλμα αδύνατον να απαντηθεί σωστά. Επί παραδείγματι, τον ρώτησαν ποιος είχε πάρει ένα βραβείο κινηματογράφου στις Κάννες μια συγκεκριμένη χρονιά ή τι είχε φάει για μεσημεριανό μια συγκεκριμένη μέρα πριν 2 εβδομάδες, επέμενε και πάλι να δίνει απαντήσεις, ακόμη και αν αυτές ήταν λανθασμένες.

Παρόλο που οι ασθενείς που πάσχουν από το σύνδρομο Korsakoff πολύ συχνά παρουσιάζουν κενά μνήμης και προσπαθούν να καλύψουν αυτά τα κενά δημιουργώντας ψεύτικες μνήμες, αυτές είναι συνήθως πολύ περίεργες και καθόλου αληθοφανείς, σε αντίθεση με τον κ. LM. του οποίου οι απαντήσεις είχαν σχέση με πραγματικά γεγονότα και ακούγονταν λογικές. Επιπλέον, όταν ρωτηθούν για κάτι που είναι σίγουρο πως δεν γνωρίζουν την απάντηση, οι ασθενείς αυτοί απαντούν όπως και τα άτομα του φυσιολογικού πληθυσμού πως απλά δεν ξέρουν την απάντηση.

Όπως εξηγoύν και οι αρθρογράφοι του Neurophilosophy blog[3] οι ερευνητές προσπάθησαν να εξηγήσουν την δυσλειτουργία του LM ως πρόβλημα χρονικού αποπροσανατολισμού και αποσύνδεσης της συνειδητότητας από τα αντικείμενα. 

Όταν προσπαθούμε να ανακαλέσουμε ένα γεγονός ουσιαστικά προσπαθούμε να ανασύρουμε μια μνήμη η οποία συνδέεται με κάποια αντικείμενα, τα οποία βρίσκονται τοποθετημένα στον νου σε έναν χρονικό άξονα που περιλαμβάνει το παρελθόν, το παρόν ή ακόμη και τις προβλέψεις μας για το μέλλον. Το πρόβλημα του LM δεν είναι απλώς πως προσπαθεί να καλύψει τα μνημονικά κενά του με κάποιες ψεύτικες μνήμες, αλλά πως ανασύρει με τις μνήμες του λανθασμένα αντικείμενα που πράγματι βρίσκονται στον χρονικό του άξονα. 

Έτσι, ενώ δεν θυμάται (ή πολύ πιθανόν δεν ξέρει) τον σκηνοθέτη που κέρδισε ένα βραβείο στις Κάννες πριν κάποιες δεκαετίες, ο LM δίνει ως απάντηση ένα τυχαίο όνομα σκηνοθέτη ή όταν τον ρωτάνε ποιο είναι το επάγγελμα του αδερφού του, αυτός ανακαλεί το επάγγελμα του γιού του. Ουσιαστικά δηλαδή οι μνήμες μπορεί να είναι διαθέσιμες, αλλά τα αντικείμενά που συνδέονται με τις μνήμες συγχέονται μεταξύ τους.

Η περίπτωση αυτή μας δείχνει για μια ακόμη φορά πόσο πολύπλοκη είναι η ανθρώπινη μνήμη και, ακόμη περισσότερο, πόσο πολύπλοκοι είναι οι μηχανισμοί ανάκλησης. Πολλά πράγματα που φαίνονται αυτονόητα και εύκολα για τους περισσότερους από εμάς, μπορεί να γίνουν πολύ δύσκολα αν συγκεκριμένα εγκεφαλικά κυκλώματα πάψουν να λειτουργούν αρκετά αποδοτικά. 

Επιπλέον, κατά την άποψή μου, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η θεωρία με την οποία προσπαθούν να εξηγήσουν την συγκεκριμένη μνημονική διαταραχή, καθώς αυτή συνδυάζει τις θεωρίες μνήμης με τις θεωρίες συνειδητότητας, δημιουργώντας έναν σύνδεσμο μεταξύ μνήμης και προσωπικότητας.


Φωτογραφία:

Περισσότερες Πληροφορίες / Βιβλιογραφία

Mind Disorders: Wernicke-Korsakoff syndrome.” []


Διαβάστε περισσότερα... »

Η ανθρώπινη μνήμη: φυσιολογική λειτουργία, φυσιολογία και διαταραχές






Φανταστείτε πως ξυπνάτε το πρωί σε ένα ξένο κρεβάτι, δίπλα σε έναν άγνωστο. Θέλετε σηκωθείτε να πιείτε ένα ποτήρι νερό, αλλά δεν γνωρίζετε που βρίσκεται η κουζίνα του σπιτιού. Θέλετε να φύγετε, αλλά δεν ξέρετε καν που βρίσκεστε ή προς τα που να πάτε. Σας ρωτάνε πως σας λένε και δεν γνωρίζετε την απάντηση. Κάπως έτσι θα έμοιαζε η ζωή σε κάποιον εάν είχε απώλεια μνήμης. Μπορεί να θεωρούμε τηνμνήμη ως κάτι δεδομένο, αλλά δεν θα πρέπει να ξεχνάμε την σημαντικότητά της για την ζωή μας. 

Η ικανότητα να αποθηκεύουμε, να ανακτούμε αλλά και να συνδέουμε πληροφορίες είναι ζωτικής σημασίας τόσο για την επιβίωσή μας όσο και για την ανάπτυξη της προσωπικότητάς μας και την απόκτηση γνώσεων. Αυτό το οποίο μας δίνει την έννοια του εαυτού και της χρονικής συνέχειας της ίδιας μας της ύπαρξης είναι η δυνατότητα που έχουμε να ανακαλούμε ποιοι είμαστε, τι κάναμε στο παρελθόν αλλά και τι σχεδιάζουμε στο μέλλον. Εάν δεν μπορούσαμε να θυμόμαστε πληροφορίες γύρω από τον εαυτό μας και τις πράξεις μας, τότε θα χάναμε ένα σημαντικό κομμάτι της προσωπικότητάς μας. 

Για να καταλάβουμε πόσο σημαντική είναι η μνήμη, στη συνέχεια θα αναφερθούμε σε ορισμένα παραδείγματα μνημονικών διαταραχών τα οποία σκιαγραφούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τον ρόλο αυτής της γνωστικής λειτουργίας στην καθημερινότητά μας.

Πριν περιγράψουμε τις μνημονικές διαταραχές, θα ήταν χρήσιμο να έχουμε υπόψην τον ορισμό της μνήμης, αλλά και κάποιες βασικές θεωρητικές περιγραφές των μηχανισμών που σχετίζονται με αυτή. Παρόλο που όλοι καταλαβαίνουμε τι εννοούμε με τον όρο μνήμη, οι ειδικοί δυσκολεύονται να καταλήξουν σε έναν σαφή ορισμό ο οποίος να μπορεί να συμπεριλάβει όλες τις εκδοχές της. 

Μνήμη είναι και η ικανότητα να θυμόμαστε τι φάγαμε χθες, ποια είναι η πρωτεύουσα της Γαλλίας, πως δένουμε τα κορδόνια μας ή ποιος ήταν ο δεκαψήφιος αριθμός του τηλεφώνου που μόλις μας είπε κάποιος τον οποίο και πρέπει να αποθηκεύσουμε στο κινητό μας πριν τον ξεχάσουμε. Αντικειμενικά είναι εξαιρετικά δύσκολο να μπορέσει κανείς να εμβαθύνει και να εξηγήσει ταυτόχρονα όλους τους μνημονικούς μηχανισμούς που εμπλέκονται στα πιο πάνω παραδείγματα. 

Γι’ αυτό η σύγχρονη έρευνα πάνω στην μνήμη συνήθως επικεντρώνεται σε κάποιες συγκεκριμένες μορφές της οι οποίες κατηγοριοποιούνται κυρίως βάσει του συνολικού χρόνου αποθήκευσης πληροφοριών που επιτρέπουν. Τρεις πολύ βασικές κατηγορίες μνήμης είναι η Μακρόχρονη, η Βραχύχρονη και η Αισθητηριακή.


Είδη Μνήμης




Η Μακρόχρονη Μνήμη είναι αυτό το είδος μνήμης το οποίο μας επιτρέπει να αποθηκεύουμε πληροφορίες για ένα χρονικό διάστημα διάρκειας μερικών λεπτών έως και πάρα πολλών δεκαετιών ή ακόμη και για πάντα. Για παράδειγμα, για όσο ζούμε θα γνωρίζουμε ποια είναι/ήταν η μητέρα μας, που γεννηθήκαμε ή ποιοι είμαστε, εκτός φυσικά και αν έχουμε την ατυχία να αναπτύξουμε κάποιου είδους μνημονική διαταραχή. 

Η μακρόχρονη μνήμη χωρίζεται περεταίρω σε τρεις υποκατηγορίες, ανάλογα με το είδος των αποθηκευμένων πληροφοριών. Οι αυτοβιογραφικές μνήμες που περιγράψαμε πιο πάνω περιλαμβάνουν πληροφορίες σχετικά με τον εαυτό μας όπως επίσης και για συμβάντα που έγιναν παρουσία μας: τα περσινά μας γενέθλια, τι φάγαμε χθες, που είχαμε πάει διακοπές τα Χριστούγεννα κτλ. Αυτού του είδους οι πληροφορίες αποθηκεύονται χάρη στους μηχανισμούς της λεγόμενης Επεισοδιακής Μνήμης. 

Η δεύτερη υποκατηγορία της Μακρόχρονης Μνήμης είναι η Σημασιολογική Μνήμη, στην οποία αποθηκεύονται άλλου τύπου πληροφορίες που μας είναι χρήσιμες ή ενδιαφέρουσες (π.χ. ποια είναι η πρωτεύουσα της Ισπανίας, ποιος είναι ο τίτλος του τελευταίου βιβλίου του αγαπημένου μας συγγραφέα, τι ώρα φεύγει το πλοίο μας κτλ). 

Τέλος, υπάρχει και η Διαδικαστική Μνήμη, η οποία είναι υπεύθυνη για την αποθήκευση και ανάκληση αυτοματοποιημένων διεργασιών (π.χ. πως δένουμε τα κορδόνια μας, πως κάνουμε ποδήλατο, πως υπογράφουμε κτλ). Όπως βλέπουμε, κάθε υποκατηγορία της Μακρόχρονης Μνήμης έχει ποιοτικές διαφορές από τις άλλες δύο, με κοινό παρονομαστή όμως την μακροχρόνια αποθήκευση πληροφοριών, είτε αυτές αναφέρονται σε προσωπικές αναμνήσεις, είτε σε κωδικοποιημένες πληροφορίες από τρίτες πηγές.

Αυτός ακριβώς ο παρονομαστής αλλάζει στη δεύτερη μεγάλη κατηγορία μνήμης: την Βραχύχρονη Μνήμη. Φανταστείτε τον ανθρώπινο εγκέφαλο σαν ένα μεγάλο υπολογιστή που δέχεται δεδομένα, τα επεξεργάζεται και -ορισμένες φορές- τα αποθηκεύει. Εάν σε αυτήν την εικόνα υποθέσουμε πως η Μακρόχρονη Μνήμη είναι ο σκληρός δίσκος, τότε μπορούμε να πούμε πως η Βραχύχρονη Μνήμη ταυτίζεται με τη μνήμη RAM, η οποία έχει πεπερασμένη χωρητικότητα και αξιοποιείται αποκλειστικά και μόνο για πρόσκαιρη αποθήκευση δεδομένων τα οποία είναι ακόμη υπό επεξεργασία. 

Εάν τα δεδομένα αυτά δεν αποθηκευτούν στην Μακρόχρονη Μνήμη, τότε απλά χάνονται, όπως ακριβώς συμβαίνει και στο παράδειγμα του υπολογιστή εάν πέσει το ρεύμα και δεν έχουμε αποθηκεύσει τις αλλαγές που έχουμε κάνει σε ένα έγγραφο. Η διάρκεια ζωής των πληροφοριών που αποθηκεύονται στην 

Βραχύχρονη Μνήμη κυμαίνεται από 30 δευτερόλεπτα έως λίγα λεπτά. Για να καταλάβουμε πως λειτουργεί η Βραχύχρονη Μνήμη φανταστείτε για παράδειγμα τι κάνουμε όταν θέλουμε να αποθηκεύσουμε έναν αριθμό τηλεφώνου που ακούμε προφορικά. Πολύ πιθανό να αρχίσουμε να επαναλαμβάνουμε –με εσωτερικό μονόλογο ή ακόμη και εξωτερικά- τον αριθμό έως ότου τον σημειώσουμε κάπου. 

Ή σκεφτείτε τι κάνουμε όταν έχουμε να λύσουμε μια πολύπλοκη μαθηματική πράξη δίχως μολύβι και χαρτί. Και στις δύο περιπτώσεις, προσπαθούμε να αποθηκεύσουμε προσωρινά κάποιες πληροφορίες τις οποίες αργότερα πολύ πιθανό να μην θυμόμαστε, εκτός και αν τις επαναλάβουμε τόσες φορές ή έχουν τέτοια σημασία για εμάς ώστε να αποθηκευτούν στην Μακρόχρονη Μνήμη. 

Υπάρχουν διάφορα μοντέλα που προσπαθούν να εξηγήσουν τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η Βραχύχρονη Μνήμη, φυσικά χωρίς απαραίτητα όλες οι θεωρίες να συμφωνούν μεταξύ τους. Σε γενικές γραμμές θα λέγαμε πως ο μηχανισμός της αποτελείται από δύο κυρίως μέρη: α)έναν “επεξεργαστή” ο οποίος φιλτράρει τα δεδομένα που δέχεται το σύστημα, κάνει αναλύσεις επί των δεδομένων αυτών και αποθηκεύει κάποια από αυτά και β)μια προσωρινή αποθήκη δεδομένων στην οποία αποθηκεύονται προσωρινά το αποτέλεσμα της πιο πάνω επεξεργασίας.

Τέλος, υπάρχει και η Αισθητηριακή Μνήμη, η οποία έχει την μικρότερη διάρκεια ζωής σε σχέση με την Μακρόχρονη και τη Βραχύχρονη Μνήμη. Η Αισθητηριακή Μνήμη αποθηκεύει αισθητηριακά δεδομένα για λίγα κλάσματα του δευτερολέπτου, ίσα-ίσα όσο χρειάζεται έως ότου χρησιμοποιηθούν από ανώτερα εγκεφαλικά κέντρα. Χάρη στην Αισθητηριακή Μνήμη αντιλαμβανόμαστε την κίνηση, αποφεύγουμε αντικείμενα που έρχονται κατά πάνω μας ή πατάμε έγκαιρα το φρένο στο κόκκινο. 

Ουσιαστικά πρόκειται για τον προθάλαμο πριν την εισαγωγή δεδομένων στην Βραχύχρονη Μνήμη, η οποία είναι ο αντίστοιχος προθάλαμος της Μακρόχρονης Μνήμης. Για να καταλάβουμε πως λειτουργεί η Αισθητηριακή Μνήμη αρκεί να αναλύσουμε το παράδειγμα της αντίληψης της κίνησης. Οι οπτικοί νευρώνες, όπως όλοι οι νευρώνες του εγκεφάλου, λειτουργούν με τη μέθοδο 0/1, δηλαδή είτε πυροδοτούν είτε όχι, παίρνοντας ουσιαστικά “φωτογραφίες” των όσων συμβαίνουν γύρω μας. 

Χάρη στην ικανότητα του εγκεφάλου να αποθηκεύει αισθητηριακά δεδομένα, οι στατικές εικόνες μένουν στην μνήμη μας έως ότου έρθουν νέες στατικές εικόνες οι οποίες και θα συγκριθούν με τις ήδη αποθηκευμένες ώστε ο εγκέφαλος να αποφασίσει όχι μόνο εάν έχει αλλάξει κάτι στο οπτικό μας πεδίο, αλλά και τι είναι αυτό. 

Εάν δεν υπήρχε η Αισθητηριακή Μνήμη τότε πολύ απλά θα ήταν αδύνατη η σύγκριση των δύο στατικών εικόνων και επομένως η αίσθηση της κίνησης των αντικειμένων στο περιβάλλον μας. Η αισθητηριακή μνήμη για παράδειγμα αχρηστεύεται όταν βρισκόμαστε μέσα σε ένα κλαμπ στο οποίο αναβοσβήνουν τα φώτα συνεχώς με σταθερό ρυθμό. Σε αυτή την περίπτωση ο εγκέφαλός μας λαμβάνει πολύ πιο αργά αισθητηριακές πληροφορίες από τα μάτια μας λόγω έλλειψης φωτός για κάποια κλάσματα του δευτερολέπτου. 

Τότε οι εικόνες γύρω μας μοιάζουν με καρέ στατικών φωτογραφιών επειδή ο εγκέφαλος χάνει την αισθητηριακή πληροφορία πριν έρθει η επόμενη (θυμηθείτε ότι η Αισθητηριακή Μνήμη έχει διάρκεια ζωής μερικών εκατοστών του δευτερολέπτου), κάτι που καθιστά αδύνατη τη σύγκριση των εικόνων και την δημιουργία της αίσθησης της κίνησης.
Μνήμη και Εγκέφαλος

Το μεγαλύτερο μυστήριο από όλα δεν είναι τόσο ο ακριβής θεωρητικός μηχανισμός βάσει του οποίου λειτουργούν τα διάφορα επίπεδα μνήμης, αλλά μάλλον το βιολογικό υπόβαθρό τους. Με άλλα λόγια, το μεγάλο ερώτημα που προσπαθούν να απαντήσουν οι επιστήμονες σήμερα είναι το που εδρεύει η μνήμη, ποιες εγκεφαλικές περιοχές σχετίζονται με αυτή αλλά και πως συνεργάζονται μεταξύ τους. 

Οι έρευνες σε αυτόν τον τομέα έχουν δείξει πως ο διαχωρισμός μεταξύ Μακρόχρονης και Βραχύχρονης Μνήμης αντικατοπτρίζεται και σε βιολογικό επίπεδο. Πειράματα με τη χρήση λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας (fMRI) έχουν δείξει πως το επίκεντρο της εγκεφαλικής δραστηριότητας κατά την ενεργοποίηση της Βραχύχρονης Μνήμης εντοπίζεται στον πρόσθιο λοβό, ο οποίος εμπλέκεται και σε μια σειρά από άλλες ανώτερες γνωστικές λειτουργίες, όπως ο έλεγχος της συμπεριφοράς και η αίσθηση της ταυτότητας. Όσο πιο δύσκολη είναι η δοκιμασία, τόσο μεγαλύτερη ενεργοποίηση υπάρχει στον πρόσθιο λοβό. 

Ανάλογα με τη στρατηγική που χρησιμοποιείται κατά την ενεργοποίηση της Βραχύχρονης Μνήμης, παρατηρείται και η εμπλοκή και άλλων εγκεφαλικών περιοχών. Για παράδειγμα, οι περιοχές Wernicke και Broca δραστηροποιούνται έντονα όταν γίνεται χρήση της λεκτικής επανάληψης -εσωτερικής και εξωτερικής- των στοιχείων προς απομνημόνευση, ενώ ο οπτικός φλοιός (οπίσθιος λοβός) όταν προσπαθούμε να απομνημονεύσουμε ένα οπτικό/χωρικό στοιχείο (π.χ. σε ποιο μέρος του οπτικού μας πεδίου εμφανίστηκε ένα οπτικό ερέθισμα πριν λίγα δευτερόλεπτα).

Η Μακρόχρονη Μνήμη από την άλλη φαίνεται πως εδρεύει σε πιο “βαθιές” εγκεφαλικές περιοχές, όπως ο ιππόκαμπος, ο οποίος βρίσκεται στο εσωτερικό του εγκεφάλου. Ο ιππόκαμπος είναι μια πολύ σημαντική εγκεφαλική περιοχή με πολλαπλές λειτουργίες, και συνήθως έχει έναν συντονιστικό ρόλο ανάμεσα σε άλλες περιοχές που συνδέονται άμεσα ή έμεσα με αυτόν. 

Στην περίπτωση της Μακρόχρονης Μνήμης, ο ιππόκαμπος φαίνεται πως συνδέεει όλα τα διαφορετικά χαρακτηριστικά μιας ανάμνησης (π.χ. ήχους, εικόνες, μυρωδιές), μέσω της σύνδεσής του με τις οπτικές, οσφρητικές και ακουστικές περιοχές του εγκεφάλου. 

Βλέπουμε δηλαδή πως η Επεισοδιακή Μνήμη βασίζεται κυρίως στην λειτουργία του ιπποκάμπου για να μπορέσει να συνθέσει μια ολοκληρωμένη ανάμνηση από τα διαφορετικά κομμάτια που την αποτελούν. Λόγω της ιδιαίτερης λειτουργίας και της συνδεσμολογίας του ιππόκαμπου είμαστε σε θέση να ενεργοποιούμε αναμνήσεις απλά με την παρουσία κάποιου απλού ερεθίσματος (π.χ. κάποια μυρωδιά, εικόνα, σκέψη κ.α.). Είναι χαρακτηριστικός όμως και ο ρόλος του ιππόκαμπου σε χωροταξικές δραστηριότητες, όπως π.χ. πλοήγηση στον χώρο. 

Έχει βρεθεί πως ο ιππόκαμπος (κυρίως του δεξιού ημισφαιρίου) περιλαμβάνει μεταξύ άλλων και νευρώνες οι οποίοι κωδικοποιούν τον χώρο, δημιουργώντας με αυτόν τον τρόπο έναν “εγκεφαλικό χάρτη” του χώρου. Όσο περισσότερο χρειάζεται κάποιος να κινείται, τόσο περισσότερο εξασκεί αυτούς τους νευρώνες και τόσο καλύτερος είναι σε χωροταξικές δοκιμασίες. Πριν λίγα χρόνια μάλιστα μια έρευνα στο Ηνωμένο Βασίλειο έδειξε πως οι οδηγοί ταξί του Λονδίνου έχουν κατά μέσο όρο σημαντικά μεγαλύτερο μέγεθος ιπποκάμπου σε σχέση με τον απλό πληθυσμό, κάτι που φαίνεται να οφείλεται στην συνεχή τους εξάσκηση με την πλοήγησή τους στους δρόμους της πόλης.

Είναι σημαντικό να σημειώσουμε πάντως πως ο ιππόκαμπος σχετίζεται περισσότερο με την Επεισοδιακή Μνήμη και λιγότερο με την Σημασιολογική, καθώς όταν μία πληροφορία κωδικοποιηθεί στη Μακρόχρονη Μνήμη για μεγάλο χρονικό διάστημα η εγκεφαλική δραστηριότητα μεταφέρεται σταδιακά στον κροταφικό και στον πρόσθιο λοβό, οι οποίοι σχετίζονται με την ανάκτηση της μνήμης και την μετάφρασή της σε συνειδητή σκέψη, αντίστοιχα. 

Τέλος, μία τέταρτη σημαντική εγκεφαλική περιοχή που έχει το δικό της διακριτό ρόλο στην ενεργοποίηση αποθηκευμένων πληροφοριών είναι η αμυγδαλή, μια περιοχή του λεγόμενου λιμβυκού συστήματος το οποίο διαχειρίζεται τα συναισθήματα. Η αμυγδαλή είναι αυτή η περιοχή η οποία συνδέει αναμνήσεις με διάφορα συναισθήματα. Έτσι, εάν βρεθούμε σε μια κατάσταση η οποία μας δημιουργεί έντονα συναισθήματα –θετικά ή αρνητικά- τα οποία έχουμε ξαναβιώσει στο παρελθόν, η αμυγδαλή ανασύρει αυτή τη μνήμη και την φέρνει ξανά στο συνειδητό επίπεδο.

Είναι σημαντικό να σημειώσουμε πως οι αυτοματοποιημένες μνήμες που κωδικοποιούνται με τον μηχανισμό της Διαδικαστικής Μνήμης δεν σχετίζονται καθόλου με τη λειτουργία του ιπποκάμπου, του πρόσθιου λοβού, του κροταφικού λοβού και της αμυγδαλής που αναφέρθηκαν πιο πάνω. Επειδή ακριβώς πρόκειται για αποθηκευμένες αυτοματοποιημένες κινήσεις δεν απαιτούν ενεργοποίηση του βασικού μνημονικού συστήματος. 

Αντίθετα, αυτές οι μνήμες εδρεύουν σε πιο “πρωτόγονες” περιοχές που σχετίζονται αποκλειστικά με την ενεργοποίηση και τον συντονισμό των κινήσεων. Αυτές περιλαμβάνουν την παρεγκεφαλίδα, τα βασικά γάγγλια και τον κινητικό φλοιό. Λόγω ακριβώς της διαφορετικής φύσης και έδρας της διαδικαστικής μνήμης η αμνησία ή άλλες μνημονικές διαταραχές δεν φαίνεται πως την επηρεάζουν ιδιαίτερα. Έτσι, για παράδειγμα, ένας αμνησιακός ασθενής μπορεί ακόμη να καβαλήσει ποδήλατο ή να δέσει τα κορδόνια του.


Διαταραχές Μνήμης



Παρόλο που η πιο γνωστή μορφή μνημονικής διαταραχής στο ευρύ κοινό είναι η αμνησία, θα πρέπει να υπογραμμίσουμε πως υπάρχουν διάφορα είδη αμνησίας και πολλές άλλες μνημονικές διαταραχές διαφορετικής φύσεως. Ο τύπος της αμνησίας που γνωρίζουν οι περισσότεροι είναι προφανώς η αναδρομική αμνησία στην οποία ο πάσχων δεν μπορεί να ανακαλέσει μνήμες που έλαβαν χώρα πριν την έναρξη της διαταραχής, αλλά παρόλα αυτά δεν έχει χάσει την ικανότητά του να διαμορφώνει νέες μνήμες. 

Σε αυτή την περιπτωση αμνησίας η μνήμη που επηρεάζεται περισσότερο είναι η Σημασιολογική Μνήμη και όχι η Επεισοδιακή, πράγμα που σημαίνει πως το άτομο είναι σε θέση να γνωρίζει βασικές πληροφορίες για τον εαυτό του. Τα πιο συνήθη αίτια της αναδρομικής αμνησίας είναι ο τραυματισμός του κεφαλιού (και κατ’ επέκταση του εγκεφάλου) και το εγκεφαλικό επεισόδιο, γεγονότα τα οποία δημιουργούν βλάβη στις εγκεφαλικές περιοχές που είναι υπεύθυνες για την αποθήκευση των μνημών με αποτέλεσμα να είναι αδύνατη η ανάκλησή τους. 

Η προχωρητική αμνησία είναι το ακριβώς αντίθετο από την αναδρομική. Σε αυτή την περίπτωση ο ασθενής θυμάται τα πάντα πριν την έναρξη της αμνησίας, αλλά δεν μπορεί να δημιουργήσει νέες μνήμες. Σε αυτή την περίπτωση συνήθως οι ασθενείς μπορούν να χρησιμοποιήσουν την Βραχύχρονη Μνήμη τους, αλλά οι πληροφορίες δεν αποθηκεύονται ποτέ στην Μακρόχρονη Μνήμη, με αποτέλεσμα να χάνονται μετά από λίγα λεπτά. Όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, λόγω της διαφορετικής φύσης της Διαδικαστικής Μνήμης, οι ασθενείς με προχωρητική αμνησία είναι σε θέση να αποκτήσουν νέες δεξιότητες χωρίς κανένα απολύτως πρόβλημα.

Μία από τις πιο σοβαρές μορφές αμνησίας είναι η γενικευμένη αμνησία, στην οποία το άτομο έχει σχεδόν ολοκληρωτική απώλεια μνήμης, συμπεριλαμβανομένης της Σημασιολογικής και της Επεισοδιακής. Σε αυτή την περίπτωση ο πάσχων αδυνατεί να ανακαλέσει ακόμη και βασικές αυτοβιογραφικές πληροφορίες (ποιος είναι, που γεννήθηκε, ποιοι είναι οι γονείς του κ.α.). Το ευχάριστο με την γενικευμένη αμνησία είναι πως συνήθως διαρκεί από λίγες ώρες έως λίγες ημέρες, καθώς σταδιακά οι μνήμες αρχίζουν και επανέρχονται. 

Τα αίτια αυτής της αμνησίας παραμένουν γενικά άγνωστα, αλλά σχετίζονται με το βίωμα πολύ τραυματικών εμπειριών και την ύπαρξη έντονου άγχους. Τέλος, υπάρχει ένας ακόμη σοβαρός τύπος αμνησίας, ηαποσυνδετική αμνησία. Σε αυτή την περίπτωση το άτομο κρατάει ανέπαφες τις μνήμες από το παρελθόν του, αλλά χάνει όλες τις πληροφορίες που σχετίζονται με ταυτότητά του. 

Έτσι, ο πάσχων παρόλο που ξέρει τα πάντα για όλα όσα συνέβησαν στο παρελθόν, δεν γνωρίζει ποιος είναι. Και σε αυτή την περίπτωση τα αίτια επικεντρώνονται κυρίως σε τραυματικά γεγονότα και ύπαρξη έντονου άγχους. Από όλα τα είδη αμνησίας, τα πιο σοβαρά είναι αυτά που προκαλούνται από φυσικά αίτια και όχι αυτά που προκαλούνται από ψυχολογικούς παράγοντες. Όπως είναι φυσικό, ο τραυματισμός ενός κέντρου μνήμης ουσιαστικά καταστρέφει όλες τις πληροφορίες που ήταν αποθηκευμένες εκεί ή/και καθιστά φυσιολογικώς αδύνατη την εγγραφή νέων μνημών.

Υπάρχουν πολλά σύνδρομα και διαταραχές που σχετίζονται με προβλήματα σε κάποιον ή κάποιους μηχανισμούς μνήμης. Για παράδειγμα, οι ασθενείς με Αλτσχάιμερ (είδος γεροντικής άνοιας) ή με σύνδρομοΚορζακώφ (είδος άνοιας που οφείλεται κυρίως στην χρόνια κατανάλωση αλκοόλ) ανάμεσα σε άλλα συμπτώματα αναπτύσουν και προβλήματα ανάκλησης μνημών από την Μακρόχρονη Μνήμη αλλά και προβλήματα διαχείρισης των διαθέσιμων πόρων της Βραχύχρονης Μνήμης. 

Στην περίπτωση αυτών των συνδρόμων αυτό το οποίο συμβαίνει είναι πως νεκρώνονται οι νευρώνες μιας εγκεφαλικής περιοχής ή μια ολόκληρη νευρική οδός με αποτέλεσμα την καταστροφή των πληροφοριών ή την ανικανότητα ανάκλησής τους. Το ενθαρρυντικό είναι πως το σύνολο των ερευνών στον χώρο της γνωστικής και κλινικής ψυχολογίας φτάνουν στο συμπέρασμα πως η χρόνια εξάσκηση του εγκεφάλου με διάβασμα, λύση σταυρόλεξων, ακαδημαϊκή έρευνα κ.α. μπορεί να βοηθήσει σημαντικά τόσο στην αποτροπή ανάπτυξης κάποιας μορφής άννοιας, όσο και στην μείωση των συμπτωμάτων της εάν τελικά αυτή αναπτυχθεί.

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι ένα εκπληκτικά όμορφο εργαλείο υπεύθυνο για το σύνολο των ανθρώπινων ικανοτήτων και συμπεριφοράς, το οποίο έχει έναν τόσο περίπλοκο τρόπο λειτουργίας που ακόμη και η σημερινή τεχνολογία αιχμής αδυνατεί να αντιγράψει. 

Ένα από τα θαύματα που παρατηρούμε στον εγκέφαλο είναι και αυτό της αποθήκευσης αναμνήσεων που περιγράψαμε συνοπτικά σε αυτό το άρθρο. Παρόλο που δεν ήμαστε ακόμη 100% σίγουροι για τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλός μας καταφέρνει να συγκρατεί έναν τόσο τεράστιο όγκο πληροφοριών, μπορούμε να είμαστε σίγουροι για την σημαντικότητα αυτής της ικανότητας. Δίχως αναμνήσεις, δίχως την ικανότητα να σκεφτόμαστε στο εδώ και τώρα προσπαθόντας να λύσουμε ένα πρόβλημα θα χάναμε την ίδια την υπόστασή μας.


Φωτογραφίες



Διαβάστε περισσότερα... »

Η ανθρώπινη μνήμη και οι ψευδομνήμες






Πόσο σημαντική νομίζετε ότι μας είναι η μνήμη; Για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα, αρκεί να σκεφτούμε έναν άνθρωπο με παντελή έλλειψη μνήμης. Δεν ξέρει τίποτα για το παρελθόν του και τα πρόσωπα που τον πλαισιώνουν, δεν ξέρει πως να κάνει απλά πράγματα όπως να δέσει τα κορδόνια του ή να κρατήσει με ακρίβεια τα μαχαιροπίρουνα, κάνει τα ίδια λάθη συνέχεια, δεν ξέρει πως να πάει σπίτι του, ακόμη και αν τον αφήσετε ένα τετράγωνο από εκεί που μένει κτλ.

Υπάρχουν πάρα πολλά ιστορικά παραδείγματα για τις συνέπειες που έχει η έλλειψη κάποιας συγκεκριμένης μνημονικής ικανότητας. Άνθρωποι που υπέφεραν από τέτοιες διαταραχές, είτε λόγω κάποιου τραυματισμού, είτε λόγω κάποιας ασθένειας, βοήθησαν στην ανάπτυξη διαφόρων μοντέλων μνήμης, αλλά και στην κατηγοριοποίηση των διαφόρων ειδών μνήμης. Για να καταλάβουμε το πόσο σημαντική θεωρείται η μνήμη σήμερα, αρκεί να αναλογιστούμε πως τα δικαστήρια δέχονται την ανάκληση γεγονότων από μνήμης ως αποδεικτικό στοιχείο για την υπόθεση (κατάθεση αυτόπτων μαρτύρων).

Στο post αυτό θα μιλήσουμε για τα διάφορα είδη μνήμης αλλά και για την ύπαρξη εσφαλμένων μνημών.


Είδη μνήμης
Η μνήμη μας χωρίζεται σε δύο βασικές κατηγορίες και σε κάποιες υποκατηγορίες. Οι δύο κύριες κατηγορίες είναι η βραχύχρονη και η μακρόχρονη μνήμη. Μια τρίτη βασική κατηγορία που προστέθηκε σχετικά πιο πρόσφατα είναι η αισθητηριακή μνήμη. Υπάρχουν διάφορες σχολές σκέψης στον τρόπο κατηγοριοποίησης των διαφόρων ειδών μνήμης, αλλά εδώ θα αναφερθούμε στις πιο κοινές.


1. Αισθητηριακή μνήμη
Είναι η πιο σύντομη μορφή μνήμης που έχουμε και είναι σχεδόν ασυνείδητη. Αφορά διάφορα δεδομένα που συλλαμβάνουμε με τις αισθήσεις μας, τα οποία και συγκρατούνται για ελάχιστα δέκατα του δευτερολέπτου προτού διαγραφούν δια παντός. Για παράδειγμα, η ικανότητά μας να συλλαμβάνουμε κίνηση (ενώ ουσιαστικά οι νευρώνες μας απλά παίρνουν δεκάδες στατικές φωτογραφίες κάθε δευτερόλεπτο) οφείλεται στο γεγονός πως είμαστε ικανοί να αποθηκεύουμε κάθε “καρέ” τόσο, ώστε να μπορέσουμε να το συγκρίνουμε με το επόμενο “καρέ”, βγάζοντας συμπεράσματα για το αν κάτι άλλαξε στο οπτικό μας πεδίο. Αν για κάποιο λόγο διαγραφεί αυτή η χρονική ροή (π.χ. εισαγωγή τρίτου καρέ ανάμεσα στα δύο) τότε δυσκολευόμαστε να αντιληφθούμε τις αλλαγές...


2. Βραχύχρονη μνήμη
Η βραχύχρονη μνήμη (ή εργαζόμενη μνήμη) είναι η μνήμη που διαρκεί λίγα δευτερόλεπτα και μας βοηθάει να σκεφτόμαστε πάνω σε κάποιο έργο στο οποίο δουλεύουμε κάθε δεδομένη στιγμή. Για παράδειγμα όταν προσπαθούμε να απαντήσουμε στο ερώτημα “Πόσο κάνει ((3+5)/10)*4″ χρησιμοποιούμε αποκλειστικά την βραχύχρονη μνήμη για να αποθηκεύσουμε και να ανακαλέσουμε προσωρινά κάποια δεδομένα. Είναι κάτι σαν την μνήμη RAM του υπολογιστή, όπου αποθηκεύονται οι πληροφορίες που χρησιμοποιούνται κάθε δεδομένη στιγμή από το σύστημα.

Η χωρητικότητα της βραχύχρονης μνήμης είναι μικρή. Ένας από τους πιο παλιούς όρους που χρησιμοποιήθηκαν για να υπολογίσουν την μνημονική χωρητικότητα, είναι και ο όρος chunk που χρησιμοποιήθηκε από τον George Miller. Ένα chunk είναι μια μονάδα που έχει νόημα για το άτομο. Για παράδειγμα υπάρχει διαφορά αν προσπαθήσετε να συγκρατήσετε τα γράμματα Ε, Η, Ρ, Ι, Η, Ν με αυτή τη σειρά ή με την σειρά: Ε,Ι,Ρ,Η,Ν,Η. Προφανώς στην πρώτη φορά προσπαθούμε να απομνημονεύσουμε ένα – ένα τα γράμματα (6 γράμματα=6 chunks), ενώ στην δεύτερη τα γράμματα έχουν νόημα (αποτελούν λέξη), οπότε και αποτελούν ένα μόνο chunk.

Γενικά έχει επικρατήσει (πάλι από τα πειράματα του Miller) ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί να συγκρατήσει 7±2 chunks. Επίσης, σαφή ρόλο στο πόσα chunks μπορούμε να απομνημονεύσουμε έχει και το μέγεθός του καθενός, μιας και συνήθως όταν προσπαθούμε να συγκρατήσουμε κάτι στην μνήμη μας χρησιμοποιούμε στρατηγικές ηχητικής επανάληψης. Έτσι, είναι πολύ πιο εύκολο να συγκρατήσουμε τα νούμερα 3, 5, 9, 3, 1, 0, 4, 5 παρά τα 1234, 9089, 4983, 10567, 456787, 1004, 5670, 67223, ακόμη και αν και οι δύο ομάδες αποτελούνται από 8 chunks.

3. Μακρόχρονη μνήμη
Η μακρόχρονη μνήμη είναι το είδος της μνήμης που έχει (θεωρητικά) απεριόριστες δυνατότητες χωρητικότητας και διαρκεί για μεγάλα χρονικά διαστήματα (από λεπτά έως και χρόνια). Χάρη σε αυτό το είδος μνήμης μπορούμε να αποκτήσουμε ικανότητες (οδήγηση ποδηλάτου, δέσιμο παπουτσιών κτλ) αλλά και να αποθηκεύσουμε πληροφορίες για πιθανή χρήση στο μέλλον (π.χ. ονόματα, ραντεβού, μνήμες σχετικά με το τι είδαμε ή τι ακούσαμε κτλ). Για να αποθηκευτεί μια πληροφορία στην μακρόχρονη μνήμη θα πρέπει πρώτα να περάσει από την βραχύχρονη, να επαναληφθεί αρκετές φορές και να αποκτήσει νόημα, ώστε να συνδεθεί “κάπου”, δίπλα στις υπάρχουσες πληροφορίες.

Υπάρχουν 3 βασικές υποκατηγορίες μακρόχρονης μνήμης: διαδικαστική μνήμη, σημασιολογική μνήμη καιεπεισοδιακή μνήμη. Επαναλαμβάνω πως υπάρχουν περισσότερες υποκατηγορίες, ακόμη και μέσα σε αυτές τις υποκατηγορίες, αλλά είναι άνευ ουσίας να παρουσιαστούν όλες εδώ, μιας και σκοπός μας είναι να δώσουμε μια γενική ιδέα για τη μοντελοποίηση της μνήμης.

3.1. Διαδικαστική μνήμη
Η διαδικαστική μνήμη αναφέρεται σε αυτό το είδος μακρόχρονης μνήμης που μας επιτρέπει να θυμόμαστε κάποιες αυτοματοποιημένες κινήσεις ή γενικότερες ρουτίνες, χωρίς να ανακαλούμε συνειδητά τις πληροφορίες αυτές. Για παράδειγμα, δεν ξέρουμε πως κάνουμε ποδήλατο αλλά απλά το ξέρουμε! Ή, ένας πιο προχωρημένος χρήστης υπολογιστή δεν χρειάζεται να προσέχει ποια πλήκτρα πατάει, από τη στιγμή που θα μάθει το “τυφλό σύστημα”. 

Άλλο καλό παράδειγμα είναι οι διάφορες ρουτίνες (ή “σενάρια”) που επαναλαμβάνουμε καθημερινά, όπως π.χ. ξεκλειδώνουμε την πόρτα και αυτόματα βάζουμε τα κλειδιά στην κλειδοθήκη και το παλτό μας στην κρεμάστρα, αλλά αν μας ρωτήσουν που είναι τα κλειδιά, πολύ πιθανό να χρειαστούμε λίγα δευτερόλεπτα για να απαντήσουμε, μιας και πλέον δεν χρειάζεται να προσέχουμε που τα τοποθετούμε λόγω της καθημερινής επανάληψης. Σε αυτό το είδος μνήμης οφείλεται και η γνωστή ερώτηση “Που έβαλα τα γυαλιά μου;” τη στιγμή που τα φοράμε!


3.2. Σημασιολογική μνήμη
Αυτό το είδος μνήμης μας επιτρέπει να αποθηκεύουμε διάφορες πληροφορίες για τον κόσμο γύρω μας, όπως “Ποια είναι η πρωτεύουσα της Ελλάδας”, “Ποιος είναι ο μεγαλύτερος ποταμός του κόσμου”, “Ποια είναι η διεύθυνσή μου”, “Ποιο είναι το URL του αγαπημένου μου e-shop” κτλ. Πρόκειται κυρίως για “ψυχρά” πακέτα πληροφοριών που απλά υπάρχουν στην μνήμη μας και ανακαλούνται συνειδητά όποτε τα χρειαστούμε. Αν κάποια από τις πληροφορίες στης σημασιολογικής μνήμης πάψει να ανακαλείται συχνά ή κόψει τους δεσμούς της με άλλες υπάρχουσες πληροφορίες τότε εξασθενεί και εν τέλει χάνεται.


3.3. Επεισοδιακή μνήμη
Η τρίτη υποκατηγορία της μακρόχρονης μνήμης , η επεισοδιακή μνήμη, αφορά μνήμες που έχουμε αποθηκεύσει σχετικά με την ζωή μας, όπως τι φάγαμε εχθές, μια όμορφη εκδρομή που κάναμε πριν 8 χρόνια, ένα ταξίδι, ποιον συναντήσαμε στο δρόμο προς τη δουλειά κτλ. Μετά από κάποιο καιρό ορισμένες από τις επεισοδιακές μνήμες χάνουν την “ζωντάνια” τους με αποτέλεσμα να γίνονται “σημασιολογικές μνήμες” και, αν δεν ανακληθούν ή δεν συσχετιστούν, να χάνονται…


Πόσο αξιόπιστη είναι η μνήμη μας;
Αυτό είναι ένα ερώτημα που έχει απασχολήσει πολύ τους ερευνητές ανά τον κόσμο, κυρίως όσον αφορά την αξιοπιστία μαρτύρων στα δικαστήρια. Μία από τις πιο γνωστές ερευνήτριες για την αξιοπιστία της μνήμης μας είναι και η Elizabeth Loftus, η οποία έχει κάνει πολλά πειράματα στον τομέα. Σε ένα από τα πιο γνωστά της πειράματα, έδειξε το ίδιο ακριβώς βίντεο σε δύο ομάδες (Α και Β). 

Το βίντεο έδειχνε δύο αυτοκίνητα να συγκρούονται. Το ερώτημα που έθεσε η ερευνήτρια και στις δύο ομάδες ήταν το ίδιο και αφορούσε την ταχύτητα που είχαν τα αυτοκίνητα προ της σύγκρουσης. Αλλά το ερώτημα τέθηκε με δύο διαφορετικούς τρόπους: Η ομάδα Α ρωτήθηκε “Ποια ήταν η ταχύτητα των οχημάτων όταν συγκρούστηκαν;”, ενώ η ομάδα Β ρωτήθηκε “Ποια ήταν η ταχύτητα των δύο οχημάτων όταν ήρθαν σε επαφή;”. Τα άτομα της ομάδας Α ανακάλεσαν από τη μνήμη τους μεγαλύτερες ταχύτητες σε σχέση με τα άτομα της Β ομάδας, γεγονός που αποτελεί μια ένδειξη το πόσο εύκολα μπορεί κάποιος να επηρεάσει την μνήμη μας αλλάζοντας απλά την ερώτηση!

Η ερευνήτρια έκανε και μια σειρά από άλλα ενδιαφέροντα πειράματα με παρόμοια θεματολογία και σε διάφορες παραλλαγές. Ένα από τα αγαπημένα μου είναι το εξής. Και πάλι κάποια άτομα χωρίστηκαν σε δύο ομάδες Α και Β. Τα άτομα της μίας ομάδας έβλεπαν ένα βίντεο όπου ένα αυτοκίνητο προσπαθούσε να διασταυρώσει έναν δρόμο, σταματώντας σε ένα σήμα STOP, ενώ τα άτομα της δεύτερης ομάδας έβλεπαν το ίδιο βίντεο, αλλά αυτή τη φορά το σήμα ήταν ανάποδο τρίγωνο (παρεμφερές σήμα παραχώρησης προτεραιότητας). 

Στην συνέχεια, η ίδια ακριβώς ερώτηση έγινε και στις δύο ομάδες: “Πέρασε κάποιο άλλο αυτοκίνητο όταν το αυτοκίνητο σταμάτησε στο STOP;”. Αφού τα υποκείμενα απάντησαν στην ερώτηση αυτή, στην συνέχεια ασχολήθηκαν με κάτι άσχετο και έπειτα τους δόθηκε η φωτογραφία του αυτοκινήτου σταματημένο στο σήμα (STOP για την ομάδα Α και ανάποδο τρίγωνο για την ομάδα Β) και ρωτήθηκαν αν αυτή η εικόνα ήταν στο βίντεο που είδαν. 

Ενώ το 75% των ατόμων της ομάδας Α αναγνώρισε ορθώς την εικόνα με το STOP, ωστόσο μόνο το 41% της ομάδας Β αναγνώρισε σωστά την εικόνα του σταματημένου αυτοκινήτου στην πινακίδα με το ανάποδο τρίγωνο! Και πάλι, μια και μόνο ερώτηση ήταν αρκετή για να αλλάξει την πληροφορία που αποθηκεύτηκε στην μνήμη των υποκειμένων της ομάδας Β!

Το θέμα με τις λεγόμενες “ψευδομνήμες” είναι μεγάλο και απασχολεί ακόμη και σήμερα την επιστημονική κοινότητα, με το ενδιαφέρον να επικεντρώνεται όχι τόσο στο αν υπάρχουν ή όχι, αλλά στην σημαντικότητά τους και στο πόσο εύκολα μπορεί κάποιος να αποκτήσει ψευδείς μνήμες.

Θα κλείσω αναφέροντας άλλη μια περίπτωση ψευδομνήμης η οποία κάνει σαφές το πόσο επικίνδυνες μπορεί να γίνουν οι ψευδομνήμες και πόσο εύκολα μπορεί να εμπλέξουν αθώους σε δικαστικές διαμάχες. Ο Αυστραλός ψυχολόγος Donald Thomson ήταν καλεσμένος σε μια τηλεοπτική εκπομπή για να μιλήσει για… τις ψευδείς μνήμες (τι ειρωνία!) και κατά πόσο αθώοι μπορεί να στιγματιστούν λόγω της ύπαρξής τους. Την επόμενη μέρα ο κύριος Thomson συνελλήφθη με την κατηγορία του βιασμού. Τι έγινε; 

Μια γυναίκα έπεσε θύμα βιασμού στο σπίτι της το προηγούμενο βράδυ. Συγκεκριμένα ο βιαστής της, αφού την βίασε, την άφησε λιπόθυμη και εξαφανίστηκε. Μόλις συνήλθε, τηλεφώνησε στην αστυνομία καταδεικνύοντας τον Thomson ως βιαστή της! Φυσικά ο Thomson ήταν καλεσμένος σε ζωντανή εκπομπή όταν έγινε το περιστατικό και οι κατηγορίες εναντίον του γρήγορα άρθηκαν. Εν τέλει αποδείχτηκε ότι η γυναίκα έβλεπε την βραδινή εκπομπή στην οποία ήταν καλεσμένος το Thomson, λίγο πριν την βιάσουν και την αφήσουν λιπόθυμη. Όταν συνήλθε θυμόταν καθαρά το πρόσωπο του ψυχολόγου, χωρίς να θυμάται το περιβάλλον στο οποίο το είδε, με αποτέλεσμα να θεωρήσει ότι ήταν ο βιαστής της.

Έρευνες που έχουν γίνει (κυρίως στις ΗΠΑ) έχουν δείξει ότι υπάρχουν αρκετές υποθέσεις όπου κάποιος κατηγορήθηκε είτε εσφαλμένα, είτε βάσει αμφιλεγόμενων κατηγοριών που βασίζονταν στην μνημονική ανάκληση κάποιων μαρτύρων. Για παράδειγμα, έρευνα στο State University της Iowa έδειξε ότι υπάρχουν τουλάχιστον 40 περιστατικά όπου κάποιος έμεινε άδικα στην φυλακή για κάποιο χρονικό διάστημα ή αντιμετώπισε ακόμη και την θανατική ποινή (και κάποιοι μάλιστα θανατώθηκαν).

Διαβάστε περισσότερα... »