Ακολουθήστε μας στο Facebook
Σάββατο 4 Ιανουαρίου 2014
Ο Αγιασμός των Θεοφανείων. Μερικές χρήσιμες πληροφορίες
1. ῾Ο ἁγιασμός τῶν Θεοφανείων λέγεται μεγάλος ἁγιασμός γιά νά διακρίνεται ἀπό τόν μικρό ἁγιασμό. ῾Ο μικρός ἁγιασμός (πού εἶναι ἄγνωστος ὁ χρόνος εἰσαγωγῆς του στήν ᾽Εκκλησία, ὁπωσδήποτε ὅμως πρό τοῦ 8ου μ. Χ. αἰώνα) τελεῖται κάθε πρώτη τοῦ μηνός στούς ῾Ιερούς Ναούς, ὅπως καί στούς οἴκους τῶν χριστιανῶν, ἀλλά καί ὁποιαδήποτε ἄλλη στιγμή, ὅταν ζητηθεῖ κάτι τέτοιο.
῾Ο μεγάλος ὅμως ἁγιασμός (ὁ ὁποῖος εἶναι γνωστός ἤδη ἀπό τόν 5ο μ.Χ. καί ξεκίνησε ὡς ἁγιασμός τῶν ὑδάτων σέ ἀνάμνηση τῆς Βαπτίσεως τοῦ Κυρίου στήν παννυχίδα πού τελεῖτο ἀπό τήν παραμονή τῆς ἑορτῆς, προκειμένου νά βαπτιστοῦν στή συνέχεια οἱ κατηχούμενοι ὥστε νά μετάσχουν στή θεία Κοινωνία, ἐξ οὗ καί τό ῾ὅσοι εἰς Χριστόν ἐβαπτίσθητε᾽ στή θέση τοῦ τρισαγίου) τελεῖται μόνο δύο φορές τόν χρόνο: τήν παραμονή τῶν Θεοφανείων καί ἀνήμερα τῆς
ἑορτῆς. ῾
ἑορτῆς. ῾
Η δεύτερη φορά τελέσεως τοῦ ἁγιασμοῦ προῆλθε ἀπό λόγους πρακτικούς: ὄχι μόνο οἱ κατηχούμενοι, ἀλλά καί οἱ ἤδη βαπτισμένοι ἔπαιρναν τό ἁγιασμένο ὕδωρ ῾εἰς ἴασιν ψυχῆς καί σώματος᾽. Καί τις δύο φορές εἶναι εὐνόητο ὅτι τελεῖται ἀκριβῶς ἡ ἴδια ἀκολουθία.
2. ῾Η διαφορά μεταξύ τῶν δύο ἁγιασμῶν – πέρα τῆς χρονικῆς στιγμῆς πού τελεῖτο ὁ καθένας καί πέρα τοῦ χαρακτήρα πού εἶχε – βρίσκεται στήν ἔκτασή τους. ῾Ο μικρός ἁγιασμός περιέχει λιγότερα λόγια ἀπό τόν μεγάλο καί αὐτό κυρίως δηλώνεται μέ τήν ὀνομασία τους. ῾
2. ῾Η διαφορά μεταξύ τῶν δύο ἁγιασμῶν – πέρα τῆς χρονικῆς στιγμῆς πού τελεῖτο ὁ καθένας καί πέρα τοῦ χαρακτήρα πού εἶχε – βρίσκεται στήν ἔκτασή τους. ῾Ο μικρός ἁγιασμός περιέχει λιγότερα λόγια ἀπό τόν μεγάλο καί αὐτό κυρίως δηλώνεται μέ τήν ὀνομασία τους. ῾
Η παροχή ὅμως ἁγιασμοῦ εἶναι ἡ ἴδια.
Δέν παρέχει ἄλλη χάρη ὁ μεγάλος ἁγιασμός καί ἄλλη ὁ μικρός. Καί τοῦτο γιατί καί οἱ δύο τό ἴδιο ἅγιο Πνεῦμα ἐπικαλοῦνται καί τήν ἴδια χάρη τοῦ ᾽Ιορδάνη ποταμοῦ λόγω τῆς ἐμβάπτισης σ᾽ αὐτόν τοῦ ᾽Ιησοῦ Χριστοῦ διά τοῦ Σταυροῦ Του συνεχίζουν καί διαιωνίζουν.
Συμβαίνει ἴσως κάτι παρόμοιο μέ τόν χαρακτηρισμό τῶν προφητῶν τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ὡς μεγάλων καί μικρῶν.
῾Η διαφορά μεταξύ τους δέν βρίσκεται στή σπουδαιότητα τῶν προφητειῶν τους, ἀλλά στό πλῆθος τῶν σελίδων πού μᾶς ἔχουν ἀφήσει.
3. ᾽Ο ἁγιασμός εἴτε μεγάλος, εἴτε μικρός δέν τίθεται στήν ἴδια θέση μέ τή Θεία Κοινωνία. Εἶναι μεγάλος λάθος αὐτό πού λένε ὁρισμένοι χριστιανοί ὅτι μποροῦν νά ἀντικαταστήσουν τή Θεία Κοινωνία μέ τόν ἁγιασμό (μόνο σ᾽ αὐτούς πού δέν τούς ἐπιτρέπεται ἡ Θεία Κοινωνία γιά διαφόρους πνευματικούς λόγους ὑπάρχει ὡς συγκατάβαση ἀπό τόν πνευματικό ἡ λήψη τοῦ ἁγιασμοῦ).
3. ᾽Ο ἁγιασμός εἴτε μεγάλος, εἴτε μικρός δέν τίθεται στήν ἴδια θέση μέ τή Θεία Κοινωνία. Εἶναι μεγάλος λάθος αὐτό πού λένε ὁρισμένοι χριστιανοί ὅτι μποροῦν νά ἀντικαταστήσουν τή Θεία Κοινωνία μέ τόν ἁγιασμό (μόνο σ᾽ αὐτούς πού δέν τούς ἐπιτρέπεται ἡ Θεία Κοινωνία γιά διαφόρους πνευματικούς λόγους ὑπάρχει ὡς συγκατάβαση ἀπό τόν πνευματικό ἡ λήψη τοῦ ἁγιασμοῦ).
Στή Θεία Κοινωνία πού εἶναι τό κατεξοχήν μυστήριο στό ὁποῖο φανερώνεται ἡ ᾽Εκκλησία, ἔχουμε τόν ἴδιο τόν Κύριο ὑπό τά εἴδη τοῦ ἄρτου καί τοῦ οἴνου, γι᾽ αὐτό καί ἡ χάρη πού παρέχει εἶναι δραστική, δηλαδή ἐπιδρᾶ στόν κοινωνοῦντα εἴτε εἶναι σωστά προετοιμασμένος εἴτε ὄχι.
᾽Επιδρᾶ θετικά σ᾽ αὐτόν πού εἶναι σωστά προετοιμασμένος, δηλαδή τόν κάνει καλύτερο καί τόν ἁγιάζει, ἐνῶ ἐπιδρᾶ ἀρνητικά σ᾽ αὐτόν πού προσέρχεται μέ ἀμετανοησία καί χωρίς ἐπίγνωση, δηλαδή τόν κάνει χειρότερο καί πιό σκοτεινιασμένο στόν νοῦ. Στόν ἁγιασμό ὅμως ἔχουμε ὄχι ἕνα μυστήριο, ἀλλά μία ἁγιαστική λεγόμενη πράξη, πού σημαίνει ὅτι παρέχεται μέν ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ, ἀλλά ὄχι μέ τόν δραστικό τρόπο πού δρᾶ ἕνα μυστήριο.
Γι᾽ αὐτό καί ἐνῶ ἡ Θεία Κοινωνία εἶναι ὑποχρεωτική καί ἀπαραίτητη στόν πιστό πρός σωτηρία, δέν συμβαίνει τό ἴδιο μέ τόν ἁγιασμό. Δέν εἶναι τυχαῖο ἄλλωστε ἐπ᾽ αὐτοῦ ὅτι μετά τή Θεία Κοινωνία ὑπάρχει ὡς πρακτική εἴτε ἡ λήψη τοῦ ἁγιασμοῦ εἴτε ἡ λήψη τοῦ ἀντιδώρου. Στό ῞Αγιον ῎Ορος μάλιστα ἔχουμε μάθει ὅτι ἐνῶ φαίνεται ὅτι πρέπει νά προηγηθεῖ ὁ ἁγιασμός, προηγεῖται τό ἀντίδωρο καί ἀκολουθεῖ ὁ ἁγιασμός, γιατί αὐτό διευκολύνει τήν ἴδια τήν πράξη.
4. ῾Ο ἁγιασμός μπορεῖ νά κρατηθεῖ στό σπίτι ὅλον τόν χρόνο ὡς μέσο ἁγιασμοῦ τῶν πιστῶν. ῾Η ἀντίληψη ὅτι δέν κρατεῖται μᾶλλον προῆλθε ἀπό αὐτό πού συμβαίνει μέ τή Θεία Κοινωνία, ἡ ὁποία πρέπει νά καταλυθεῖ τήν ἴδια ἡμέρα. Γιά νά καταλάβει κανείς τό ἐσφαλμένο τῆς ἀντίληψης αὐτῆς δέν ἔχει παρά νά σκεφτεῖ ὅτι στούς πρώτους χριστιανικούς αἰῶνες οἱ χριστιανοί πού συνήθιζαν νά κοινωνοῦν κάθε ἡμέρα καί γιά διαφόρους λόγους δέν μποροῦσαν νά ἔρχονται στή Θεία Λειτουργία εἶχαν τήν ἄδεια ἀπό τήν ᾽Εκκλησία νά ἔχουν τή Θεία Κοινωνία στό σπίτι τους γιά τήν καθημερινή μετάληψή τους.
4. ῾Ο ἁγιασμός μπορεῖ νά κρατηθεῖ στό σπίτι ὅλον τόν χρόνο ὡς μέσο ἁγιασμοῦ τῶν πιστῶν. ῾Η ἀντίληψη ὅτι δέν κρατεῖται μᾶλλον προῆλθε ἀπό αὐτό πού συμβαίνει μέ τή Θεία Κοινωνία, ἡ ὁποία πρέπει νά καταλυθεῖ τήν ἴδια ἡμέρα. Γιά νά καταλάβει κανείς τό ἐσφαλμένο τῆς ἀντίληψης αὐτῆς δέν ἔχει παρά νά σκεφτεῖ ὅτι στούς πρώτους χριστιανικούς αἰῶνες οἱ χριστιανοί πού συνήθιζαν νά κοινωνοῦν κάθε ἡμέρα καί γιά διαφόρους λόγους δέν μποροῦσαν νά ἔρχονται στή Θεία Λειτουργία εἶχαν τήν ἄδεια ἀπό τήν ᾽Εκκλησία νά ἔχουν τή Θεία Κοινωνία στό σπίτι τους γιά τήν καθημερινή μετάληψή τους.
Εἶναι αὐτονόητο ὅμως ὅτι ὁ χριστιανός πού κρατεῖ τόν ἁγιασμό στό σπίτι θά πρέπει νά προσέχει ὥστε ἡ ζωή του νά εἶναι πράγματι χριστιανική. Σπίτι πού ἀκούγονται βλασφημίες καί ὕβρεις, πού δέν γίνεται προσευχή, πού δέν ὑπάρχει ἐπίγνωση ὅτι ὡς χριστιανοί εἴμαστε μέλη Χριστοῦ, πού μ᾽ ἕναν λόγο τό σπίτι δέν εἶναι ῾λειτουργημένο καί λιβανισμένο᾽, εἶναι ἀνάξιο νά ἔχει ὄχι ἁγιασμό ἀλλά οὔτε κἄν εἰκόνα. ῎Αν ὅμως δέν συμβαίνει τό παραπάνω, τότε καί κρατᾶμε τόν ἁγιασμό καί τόν χρησιμοποιοῦμε πρός μετάληψη, μετά ἀπό προσευχή βεβαίως καί μετάνοια, ἰδίως σέ δύσκολες καί κρίσιμες στιγμές τῆς ζωῆς μας.
5. Μέ βάση τά παραπάνω συνειδητοποιοῦμε καί τό ἑξῆς: ἄν δέν ἔλθει ὁ ἱερέας γιά διαφόρους λόγους γιά νά ἁγιάσει τό σπίτι μας - ἰδίως σέ πολυκατοικίες πού μερικές φορές μάλιστα δέν ἔχει καί ἀσανσέρ – τότε μποροῦν οἱ πιστοί μέ τόν ἁγιασμό πού παίρνουν ἀπό τόν ἱερό Ναό νά ἁγιάσουν τό σπίτι. Μή ξεχνᾶμε ἄλλωστε ὅτι κατά τήν πίστη μας ὅλοι οἱ βαπτισμένοι στό ὄνομα τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ ἔχουν τή λεγόμενη γενική ἤ πνευματική ἱερωσύνη. ῾Ως ῾βασίλειον ἱεράτευμα᾽ λοιπόν μποροῦν νά προβαίνουν στόν ἁγιαστικό αὐτόν ραντισμό.
5. Μέ βάση τά παραπάνω συνειδητοποιοῦμε καί τό ἑξῆς: ἄν δέν ἔλθει ὁ ἱερέας γιά διαφόρους λόγους γιά νά ἁγιάσει τό σπίτι μας - ἰδίως σέ πολυκατοικίες πού μερικές φορές μάλιστα δέν ἔχει καί ἀσανσέρ – τότε μποροῦν οἱ πιστοί μέ τόν ἁγιασμό πού παίρνουν ἀπό τόν ἱερό Ναό νά ἁγιάσουν τό σπίτι. Μή ξεχνᾶμε ἄλλωστε ὅτι κατά τήν πίστη μας ὅλοι οἱ βαπτισμένοι στό ὄνομα τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ ἔχουν τή λεγόμενη γενική ἤ πνευματική ἱερωσύνη. ῾Ως ῾βασίλειον ἱεράτευμα᾽ λοιπόν μποροῦν νά προβαίνουν στόν ἁγιαστικό αὐτόν ραντισμό.
6. ῾Υπενθυμίζουμε τέλος ὅτι ὁ σωστός ἑορτασμός τῶν Θεοφανείων βρίσκεται στήν ἀπό νωρίς συμμετοχή μας στίς ἀκολουθίες καί κυρίως στήν ἑτοιμασία μας νά κοινωνήσουμε τῶν ἀχράντων μυστηρίων. ῞Ολες οἱ ἑορτές ἄλλωστε τῆς ᾽Εκκλησίας μας γι᾽ αὐτό ὑπάρχουν καί γίνονται: νά μᾶς βοηθήσουν νά παίρνουμε μέσα μας τόν Χριστό καί νά ἔτσι νά ζοῦμε τή δική Του ζωή ὡς δική μας.
Πως η λέξη computer προέρχεται από τα Ελληνικά
Όταν πλημμύριζε ο Νείλος στην Αρχαία Αίγυπτο, οι αγρότες που είχαν χωράφια δίπλα στο ποτάμι έχαναν τα όρια τους. Όταν βρέθηκε εκεί ο Θαλής ο Μιλήσιος να μετρήσει την μεγάλη πυραμίδα από την σκιά της, του ανέθεσαν να βρει έναν τρόπο έτσι ώστε μετά την άμπωτη να μπορούν να ξαναβρούν οι Αιγύπτιοι αγρότες τα όρια των χωραφιών τους.
Τα σχοινιά κατά μήκος τους, ανάλογα με τις αποστάσεις έφεραν κόμβους!!! Με την βοήθεια των κόμβων μέτρησε ακριβώς τα σύνορα του κάθε αγρού αφού είχε σταθερή απόσταση από τον ποταμό.
Η μέθοδος αυτή, του να υπολογίζεις δηλαδή με ακρίβεια, ονομάστηκε "κομβέω" (=υπολογίζω, μετρώ ακριβώς με την βοήθεια κόμβων).
Αργότερα το πήραν οι Λατίνοι όπου όσοι ήξεραν να εκτελούν μαθηματικές ή αριθμητικές πράξεις, το φώναζαν δυνατά (εξ' ού "κομπασμός"), και ο υπολογισμός σε αυτούς έγινε "combaso"ή "compasso" (υπάρχει και σήμερα όργανο στη ναυσιπλοΐα για υπολογισμό της πορείας του πλοίου κλπ.).
Έκτoτε, από το μετρώ ή υπολογίζω με ακρίβεια compaso προέκυψε η λέξη "computer"!
Στα αγγλικά άραγε πώς λέγεται το computer; Γιατί στα Ελληνικά ξέρουμε!
Περιοδικό «Ελλάνιον Ήμαρ»
Σε ένα κόσμο που όλα φαίνεται να είναι ανάποδα…
Σε πείσμα όλων όσων βρίσκουν την επίκριση, ως την πιο εύκολη οδό, που κοιτάνε τους άλλους αφ’ υψηλού, χωρίς ουσιαστικά να συμβάλλουν σε τίποτα διαφορετικό από αυτό που κατακρίνουν…
Υπάρχουν άνθρωποι που δεν λογαριάζουν προσωπικό όφελος όταν καλούνται να βοηθήσουν κάποιο συνάνθρωπό τους.
Υπάρχουν άνθρωποι που πρόθυμα μοιράζονται ό,τι έχουν και δεν έχουν, με αυτούς που έχουν ανάγκη.
Υπάρχουν άνθρωποι που δέχονται τον συνάνθρωπό τους όπως είναι χωρίς να προσπαθούν να τον αλλάξουν για να τους βολεύει.
Υπάρχουν άνθρωποι που βλέπουν τον άνθρωπο πίσω και πέρα από τους ρόλους, χωρίς να αναλώνονται σε αχρείαστες αντιπαραθέσεις και παιχνίδια του εγώ.
Υπάρχουν άνθρωποι που βάζουν την καρδιά τους πάνω από τις απόψεις των άλλων για αυτούς και δεν υπολογίζουν τις προσπάθειες της κοινωνίας να τους κάνει απάνθρωπους.
Υπάρχουν άνθρωποι που διαθέτουν ψυχικές δυνάμεις πέραν του «φυσιολογικού» - κόντρα στους καιρούς και παρ’ όλες τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν.
Υπάρχουν άνθρωποι που λειτουργούν τη ζωή τους με συνέπεια, αλήθεια και αφοσίωση, βουβά, και χωρίς να έχουν την ανάγκη αναγνώρισης της κοινωνίας, για το δύσκολο έργο τους. .
Υπάρχουν άνθρωποι που δεν έχουν χάσει την παιδικότητα, το γέλιο και τη χαρά τους, παρ’ όλες τις αντιξοότητες που αντιμετωπίζουν.
Υπάρχουν άνθρωποι που γνωρίζουν πολύ καλά τη διαφορά ανάμεσα στο ουσιαστικό, το διαχρονικό, το ψεύτικο και το πρόσκαιρο.
Υπάρχουν άνθρωποι που θεωρούν άλλους ανθρώπους "οικογένεια" τους, επειδή μοιράζονται τη ζωή μαζί τους - πέρα από κοινωνικές συμβάσεις.
Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν καταλάβει το νόημα της ζωής και το λειτουργούν με συνέπεια και αφοσίωση, ταπεινά.
Υπάρχουν άνθρωποι που συγκινούνται με την αλήθεια, που χαίρονται με τα απλά και αληθινά, ό,τι και να τους συμβαίνει.
Υπάρχουν άνθρωποι που είναι πρόθυμοι να μάθουν, χωρίς να γίνονται αλαζονικοί όσα κι αν έχουν κατακτήσει.
Υπάρχουν άνθρωποι και είναι μεγαλόψυχοι!!!
Υπάρχουν άνθρωποι που δεν λογαριάζουν προσωπικό όφελος όταν καλούνται να βοηθήσουν κάποιο συνάνθρωπό τους.
Υπάρχουν άνθρωποι που πρόθυμα μοιράζονται ό,τι έχουν και δεν έχουν, με αυτούς που έχουν ανάγκη.
Υπάρχουν άνθρωποι που δέχονται τον συνάνθρωπό τους όπως είναι χωρίς να προσπαθούν να τον αλλάξουν για να τους βολεύει.
Υπάρχουν άνθρωποι που βλέπουν τον άνθρωπο πίσω και πέρα από τους ρόλους, χωρίς να αναλώνονται σε αχρείαστες αντιπαραθέσεις και παιχνίδια του εγώ.
Υπάρχουν άνθρωποι που βάζουν την καρδιά τους πάνω από τις απόψεις των άλλων για αυτούς και δεν υπολογίζουν τις προσπάθειες της κοινωνίας να τους κάνει απάνθρωπους.
Υπάρχουν άνθρωποι που διαθέτουν ψυχικές δυνάμεις πέραν του «φυσιολογικού» - κόντρα στους καιρούς και παρ’ όλες τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν.
Υπάρχουν άνθρωποι που λειτουργούν τη ζωή τους με συνέπεια, αλήθεια και αφοσίωση, βουβά, και χωρίς να έχουν την ανάγκη αναγνώρισης της κοινωνίας, για το δύσκολο έργο τους. .
Υπάρχουν άνθρωποι που δεν έχουν χάσει την παιδικότητα, το γέλιο και τη χαρά τους, παρ’ όλες τις αντιξοότητες που αντιμετωπίζουν.
Υπάρχουν άνθρωποι που γνωρίζουν πολύ καλά τη διαφορά ανάμεσα στο ουσιαστικό, το διαχρονικό, το ψεύτικο και το πρόσκαιρο.
Υπάρχουν άνθρωποι που θεωρούν άλλους ανθρώπους "οικογένεια" τους, επειδή μοιράζονται τη ζωή μαζί τους - πέρα από κοινωνικές συμβάσεις.
Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν καταλάβει το νόημα της ζωής και το λειτουργούν με συνέπεια και αφοσίωση, ταπεινά.
Υπάρχουν άνθρωποι που συγκινούνται με την αλήθεια, που χαίρονται με τα απλά και αληθινά, ό,τι και να τους συμβαίνει.
Υπάρχουν άνθρωποι που είναι πρόθυμοι να μάθουν, χωρίς να γίνονται αλαζονικοί όσα κι αν έχουν κατακτήσει.
Υπάρχουν άνθρωποι και είναι μεγαλόψυχοι!!!
Μαθητής: τίτλος τιμής. Οι αληθινοί δάσκαλοι, παραμένουν πάντα μαθητές...
Κάθε μέρα, χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε, απαντάμε σε μια ερώτηση που δεν εκφράζεται συνειδητά:
Ποιά - Ποιός είμαι;
Φυσικά, δεν είναι τόσο απλή ερώτηση, ούτε εκφράζεται τόσο λιτά όσο την αντιλαμβάνεται ο επιφανειακός νους μας. Όμως, η πραγματικότητα είναι – έστω κι αν δεν το αντιλαμβανόμαστε – ότι την απαντάμε κάθε λεπτό της μέρας, με κάθε απόφαση που παίρνουμε.
Και παίρνουμε χιλιάδες αποφάσεις μέσα σε μια μέρα… ακόμα κι όταν νομίζουμε πως «δεν μπορούμε να αποφασίσουμε», πως αμφιταλαντευόμαστε ανάμεσα σε δυο ή περισσότερες επιλογές.
Όταν αρχίζει κάποιος να παρατηρεί το νου του, φυσικό είναι να τρομάξει με αυτό που συναντά, αλλά δεν αντιλαμβανόταν. Έτσι, οι περισσότεροι το αναβάλλουν, χωρίς να αντιλαμβάνονται ότι αυτό δεν σταματά τον εσωτερικό πόλεμο ούτε αλλάζει την περιοριστική θέαση.
Όταν αρχίζει κάποιος να παρατηρεί το νου του, φυσικό είναι να τρομάξει με αυτό που συναντά, αλλά δεν αντιλαμβανόταν. Έτσι, οι περισσότεροι το αναβάλλουν, χωρίς να αντιλαμβάνονται ότι αυτό δεν σταματά τον εσωτερικό πόλεμο ούτε αλλάζει την περιοριστική θέαση.
Τι σημαίνει όμως αυτό;
Συχνά έρχονται μαθητές (δεν μου αρέσει ο όρος «ασθενής» και ούτε θεωρώ τον εαυτό μου θεραπευτή) με κάποιο πρόβλημα και είναι αξιοσημείωτη η αρχική διαπίστωση που δεν αντιλαμβάνονται καν!
Τα πιο «σοβαρά» προβλήματα φαίνονται να είναι αυτά που απειλούν την ίδια την φυσική ύπαρξή μας, δηλαδή οι ασθένειες και ακριβώς μετά οι εθισμοί, που οδηγούν επίσης σε ασθένειες.
Τα πιο ουσιαστικά προβλήματα όμως κι ας μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα, είναι τα προβλήματα σχέσεων.
Πολλά έχουμε μπερδεμένα και ο μαθητής δεν καταφέρνει ακόμα να ταξινομεί.
Η δεύτερη, επίσης μη αντιληπτή διαπίστωση είναι ότι «το πρόβλημα» δεν είναι η αιτία του πόνου, της μιζέριας ή της έλλειψης, και η εστίαση της προσοχής σε αυτό, με εμμονή για λύση ή εξάλειψη, απλά το ενισχύει, αφαιρώντας ταυτόχρονα τη δύναμη, που ο μαθητής δεν αντιλαμβάνεται ότι έχει.
Μπέρδεμα;
Πάμε πίσω στην αρχική ερώτηση, «ποιος είσαι;»
Είναι μια ερώτηση που πολλοί προσπαθούν ν’ απαντήσουν – αν καταφέρουν να την ενεργοποιούν στη συνείδησή τους – «μια φορά», και έπειτα προσπαθούν ν’ ανταποκριθούν σε αυτήν την απάντηση που δεν αντιλαμβάνονται από πού προήλθε.
Και ανάμεσα σε όλα αυτά τα παιχνιδίσματα του νου, τα προβλήματα παραμένουν ή αυξάνονται, οι απαντήσεις αναιρούνται και η αναζήτηση συνεχίζεται… πάντα επιφανειακά, πάντα αποσπασματικά.
Γιατί τίποτα δεν χαρίζεται, τίποτα δεν φανερώνεται αν δεν είμαστε έτοιμοι να το δούμε, τίποτα δεν δημιουργείται χωρίς αφοσίωση, σταθερότητα, πειθαρχία και την ακλόνητη πίστη στο δρόμο που διαλέξαμε.
Συχνά έρχονται μαθητές (δεν μου αρέσει ο όρος «ασθενής» και ούτε θεωρώ τον εαυτό μου θεραπευτή) με κάποιο πρόβλημα και είναι αξιοσημείωτη η αρχική διαπίστωση που δεν αντιλαμβάνονται καν!
Τα πιο «σοβαρά» προβλήματα φαίνονται να είναι αυτά που απειλούν την ίδια την φυσική ύπαρξή μας, δηλαδή οι ασθένειες και ακριβώς μετά οι εθισμοί, που οδηγούν επίσης σε ασθένειες.
Τα πιο ουσιαστικά προβλήματα όμως κι ας μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα, είναι τα προβλήματα σχέσεων.
Πολλά έχουμε μπερδεμένα και ο μαθητής δεν καταφέρνει ακόμα να ταξινομεί.
Η δεύτερη, επίσης μη αντιληπτή διαπίστωση είναι ότι «το πρόβλημα» δεν είναι η αιτία του πόνου, της μιζέριας ή της έλλειψης, και η εστίαση της προσοχής σε αυτό, με εμμονή για λύση ή εξάλειψη, απλά το ενισχύει, αφαιρώντας ταυτόχρονα τη δύναμη, που ο μαθητής δεν αντιλαμβάνεται ότι έχει.
Μπέρδεμα;
Πάμε πίσω στην αρχική ερώτηση, «ποιος είσαι;»
Είναι μια ερώτηση που πολλοί προσπαθούν ν’ απαντήσουν – αν καταφέρουν να την ενεργοποιούν στη συνείδησή τους – «μια φορά», και έπειτα προσπαθούν ν’ ανταποκριθούν σε αυτήν την απάντηση που δεν αντιλαμβάνονται από πού προήλθε.
Και ανάμεσα σε όλα αυτά τα παιχνιδίσματα του νου, τα προβλήματα παραμένουν ή αυξάνονται, οι απαντήσεις αναιρούνται και η αναζήτηση συνεχίζεται… πάντα επιφανειακά, πάντα αποσπασματικά.
Γιατί τίποτα δεν χαρίζεται, τίποτα δεν φανερώνεται αν δεν είμαστε έτοιμοι να το δούμε, τίποτα δεν δημιουργείται χωρίς αφοσίωση, σταθερότητα, πειθαρχία και την ακλόνητη πίστη στο δρόμο που διαλέξαμε.
Ποιό δρόμο;
Τον δρόμο προς και πίσω στον Εαυτό μας, για όλους τους μαθητές που συνεχίζουν να επιλέγουν συνειδητά… το δρόμο που διδαχτήκαμε να φοβόμαστε πάνω απ' όλους.
Ανάμεσα στο «πρόβλημα» και στη «λύση» υπάρχει μια αλυσίδα εμπειριών (το ταξίδι), που παραμένουν χαοτικές, όσο συνεχίζουμε να αντιλαμβανόμαστε γραμμικά και εντελώς αποσπασματικά.
Οι μαθητές, σε όποιο σημείο κι αν βρίσκονται, μπορούν να απελευθερωθούν από την πλάνη της ψευδαίσθησης.
Τον δρόμο προς και πίσω στον Εαυτό μας, για όλους τους μαθητές που συνεχίζουν να επιλέγουν συνειδητά… το δρόμο που διδαχτήκαμε να φοβόμαστε πάνω απ' όλους.
Ανάμεσα στο «πρόβλημα» και στη «λύση» υπάρχει μια αλυσίδα εμπειριών (το ταξίδι), που παραμένουν χαοτικές, όσο συνεχίζουμε να αντιλαμβανόμαστε γραμμικά και εντελώς αποσπασματικά.
Οι μαθητές, σε όποιο σημείο κι αν βρίσκονται, μπορούν να απελευθερωθούν από την πλάνη της ψευδαίσθησης.
Οι 'γνώστες', σε όποιο σημείο κι αν βρίσκονται, παραμένουν χαμένοι, χωρίς να το γνωρίζουν.
Οι δάσκαλοι;
Οι αληθινοί δάσκαλοι, παραμένουν πάντα μαθητές...
- Κανένας δάσκαλος δεν θα υπήρχε, χωρίς τους μαθητές του.
- Είμαστε ταυτόχρονα όλοι εκπαιδευόμενοι δάσκαλοι. Τα βάθρα δεν είναι αναγκαία.
- Ο κίνδυνος βρίσκεται μόνο στην αποσπασματική τοποθέτηση/ταξινόμηση του γνώστη.
- Είμαστε όλοι μαθητές και δάσκαλοι μαζί, προσφέροντας πολύτιμες πληροφορίες αμοιβαία.
- Πρώτα αφοσιώνεσαι στον δάσκαλο που έχεις επιλέξει (ΛΑΜΒΑΝΩ - ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΩ) και μετά τον απορρίπτεις (ΑΜΦΙΣΒΗΤΩ), φανερώνοντας τον εσωτερικό Δάσκαλο (ΘΕΪΚΗ ΣΥΝ-ΕΙΔΗΣΗ), που αντικαθιστά όλους τους άλλους εξωτερικούς δασκάλους.
- Ο δρόμος της ίασης, της ψυχικής γαλήνης, του σκοπού της ζωής περιλαμβάνει «δουλειά», συμμετοχή και αφοσίωση.
Ο ΤΡΟΠΟΣ ΣΚΕΨΕΩΣ
καθορίζει την ποιότητα της ζωής μας
καθορίζει την ποιότητα της ζωής μας
Χρεοκοπία - Χρέος: Πέντε διδακτικές ιστορίες, από την αρχαία Ελλάδα
Ίσως ακούγεται σαν "ατάκα" από την ταινία "Γάμος... αλά Ελληνικά", αλλά πραγματικά το χρέος είναι μια ελληνική υπόθεση από την αρχαιότητα!
Ιστορία 1η:
Πώς "διέγραψε" το χρέος του ο Διονύσιος των Συρακουσών
Πώς "διέγραψε" το χρέος του ο Διονύσιος των Συρακουσών
Λέγεται ότι η πρώτη χρεοκοπία στην ελληνική ιστορία δεν έχει να κάνει με τη... "λεηλασία" του ταμείου του ναού της Δήλου (που αναφέρεται παρακάτω), αλλά με το δάνειο που εισέπραξε από τους υπηκόους του ο σπάταλος τύραννος των Συρακουσών Διονύσιος. Αυτό που θα έπρεπε ίσως να κάνουν σήμερα οι Ευρωπαίοι, δηλαδή να "κόψουν" χρήμα, το έκανε πρώτος ο Διονύσιος. Στην αρχή προσπάθησε να μαζέψει χρήματα από άλλες πόλεις-κράτη, χωρίς όμως να τα καταφέρει.
Μετά το "κανόνι", ο Περικλής μετέφερε το ταμείο της Συμμαχίας στην Ακρόπολη της Αθήνας. Έκτοτε οι αποφάσεις λαμβάνονταν μόνο από την Αθήνα και ο φόρος οριζόταν από την Εκκλησία του Δήμου.
Έτσι, από το 426 π. Χ. έως το 422 π. Χ. οι υπεύθυνοι της πόλης συνήψαν τρία δάνεια με τους ιερείς των ναών της Αθηνάς Πολιάδος, της Αθηνάς Νίκης και της Αρτέμιδος (σ. σ. οι οποίοι, υπό μία έννοια, θα αποτελούσαν και την "τρόικα" της εποχής), έπειτα από ιερά από άλλες περιοχές (σ. σ. ως γνωστόν, ο δανεισμός φέρνει κι άλλον δανεισμό), παροτρύνοντας τον λαό να τους δανείσει τους πόρους του προσφέροντάς του σε αντάλλαγμα κάθε είδους τιμές. "Ωστόσο", καταλήγει ο Ατταλί, "οι κινήσεις αυτές δεν απέτρεψαν το τέλος του Xρυσού Aιώνος της Αθήνας, εξαιτίας της καταστροφικής αυτής σύρραξης".
Ο πόλεμος τελείωσε, όπως τελείωσε, οι κακές συνήθειες όμως, όπως αυτή του κρατικού δανεισμού, δεν κόπηκαν. Μάλιστα, έγιναν χειρότερες, υπό την έννοια ότι οι πρόγονοί μας γρήγορα "συνέλαβαν" και την... ιδέα της αθέτησης υποχρεώσεων.
Αφού είδε ότι δεν έχει αποτέλεσμα αυτή η μέθοδος έδωσε διαταγή, υπό την απειλή θανατικής ποινής, οι Συρακούσιοι να του παραδώσουν όλα τα χρήματά τους. Μόλις συγκεντρώθηκαν όλα τα νομίσματα, μετέτρεψε όλες τις δραχμές σε δίδραχμα! Κατόπιν τους τα επέστρεψε κανονικά μόνο που πλέον άξιζαν το μισό. Με τα υπόλοιπα μισά που κράτησε ξόφλησε τα χρέη κι έτσι κατάφερε να εξαφανίσει τα δημοσιονομικά προβλήματα της ηγεμονίας του.
Ιστορία 2η:
Δήλος 454 π.Χ. - Η πρώτη χρεοκοπία στο κόσμο
Δήλος 454 π.Χ. - Η πρώτη χρεοκοπία στο κόσμο
Το 454 π.Χ., λοιπόν, και ενώ η περίφημη αθηναϊκή συμμαχία έχει ανασυσταθεί, 13 πόλεις-κράτη προχώρησαν σε δανεισμό από τον Ναό της Δήλου. Οι δέκα πόλεις-κράτη, όμως, δεν μπορούσαν να αποπληρώσουν τα χρέη τους, προχωρώντας έτσι στην πρώτη... στάση πληρωμών της παγκόσμιας ιστορίας!
Δύο από τις δέκα πόλεις-κράτη, μάλιστα, δεν μπόρεσαν τελικά να αποπληρώσουν τα χρέη τους, ενώ οι υπόλοιπες οκτώ ζήτησαν αυτό που αποκαλείται... επαναδιαπραγμάτευση χρέους.
Η στάση πληρωμών στην Αρχαία Ελλάδα δεν ήταν, λοιπόν, άγνωστο φαινόμενο, διότι - όπως λέγεται - οι αρχαίοι Έλληνες ως έμποροι αναγνώριζαν αυτό που αποκαλείται σήμερα συνυπευθυνότητα χρέους – δηλαδή ότι ο δανειστής πρέπει να αναλαμβάνει μερίδιο του ρίσκου αν κάτι πάει στραβά. Το θέμα είναι, πάντως, ότι πολλά από τα δάνεια χορηγήθηκαν τότε με τη σίγουρη πρόβλεψη ότι ο οφειλέτης θα αποδειχτεί τελικά ανίκανος να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του.
Δύο από τις δέκα πόλεις-κράτη, μάλιστα, δεν μπόρεσαν τελικά να αποπληρώσουν τα χρέη τους, ενώ οι υπόλοιπες οκτώ ζήτησαν αυτό που αποκαλείται... επαναδιαπραγμάτευση χρέους.
Η στάση πληρωμών στην Αρχαία Ελλάδα δεν ήταν, λοιπόν, άγνωστο φαινόμενο, διότι - όπως λέγεται - οι αρχαίοι Έλληνες ως έμποροι αναγνώριζαν αυτό που αποκαλείται σήμερα συνυπευθυνότητα χρέους – δηλαδή ότι ο δανειστής πρέπει να αναλαμβάνει μερίδιο του ρίσκου αν κάτι πάει στραβά. Το θέμα είναι, πάντως, ότι πολλά από τα δάνεια χορηγήθηκαν τότε με τη σίγουρη πρόβλεψη ότι ο οφειλέτης θα αποδειχτεί τελικά ανίκανος να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του.
Μετά το "κανόνι", ο Περικλής μετέφερε το ταμείο της Συμμαχίας στην Ακρόπολη της Αθήνας. Έκτοτε οι αποφάσεις λαμβάνονταν μόνο από την Αθήνα και ο φόρος οριζόταν από την Εκκλησία του Δήμου.
Ιστορία 3η:
Σπάρτη 5ος αιώνας π.Χ. - Η πρώτη περίπτωση καταγεγραμμένης δημόσιας δανειακής πράξης που γνωρίζουμε
Σπάρτη 5ος αιώνας π.Χ. - Η πρώτη περίπτωση καταγεγραμμένης δημόσιας δανειακής πράξης που γνωρίζουμε
Τον 5ο αιώνα π. Χ., οι κυβερνώντες της Σπάρτης και πολλών άλλων συμμαχικών πόλεων – κρατών, ελλείψει χρημάτων, όταν το 431 π. Χ. ξέσπασε ο Πελοποννησιακός Πόλεμος, που τους έφερε αντιμέτωπους με την Αθήνα, δανείστηκαν άτοκα πόρους που δεν μπορούσαν να καταλάβουν: τις αποταμιεύσεις των ιερών της Ολυμπίας και των Δελφών, που προορίζονταν θεωρητικά για τις τελετές και τη συντήρηση των ιερών χωρών.
Αυτή ήταν μια πρώτη προσέγγιση του "θεσμού", η οποία, ωστόσο, δεν είχε ακριβώς τη μορφή του κρατικού δανείου.
Αυτή ήταν μια πρώτη προσέγγιση του "θεσμού", η οποία, ωστόσο, δεν είχε ακριβώς τη μορφή του κρατικού δανείου.
Ιστορία 4η:
Αθήνα 426 π.Χ. - Η πρώτη "τρόικα"
Αθήνα 426 π.Χ. - Η πρώτη "τρόικα"
Οι Αθηναίοι ήταν αυτοί στους οποίους κατοχυρώνεται και αυτή η "ανακάλυψη" καθώς, στο αντίπαλο στρατόπεδο, η Αθήνα, η οποία σταδιακά καταστρεφόταν από αυτό τον πόλεμο, έπρεπε κι εκείνη να δανειστεί από τους ναούς.
Έτσι, από το 426 π. Χ. έως το 422 π. Χ. οι υπεύθυνοι της πόλης συνήψαν τρία δάνεια με τους ιερείς των ναών της Αθηνάς Πολιάδος, της Αθηνάς Νίκης και της Αρτέμιδος (σ. σ. οι οποίοι, υπό μία έννοια, θα αποτελούσαν και την "τρόικα" της εποχής), έπειτα από ιερά από άλλες περιοχές (σ. σ. ως γνωστόν, ο δανεισμός φέρνει κι άλλον δανεισμό), παροτρύνοντας τον λαό να τους δανείσει τους πόρους του προσφέροντάς του σε αντάλλαγμα κάθε είδους τιμές. "Ωστόσο", καταλήγει ο Ατταλί, "οι κινήσεις αυτές δεν απέτρεψαν το τέλος του Xρυσού Aιώνος της Αθήνας, εξαιτίας της καταστροφικής αυτής σύρραξης".
Ο πόλεμος τελείωσε, όπως τελείωσε, οι κακές συνήθειες όμως, όπως αυτή του κρατικού δανεισμού, δεν κόπηκαν. Μάλιστα, έγιναν χειρότερες, υπό την έννοια ότι οι πρόγονοί μας γρήγορα "συνέλαβαν" και την... ιδέα της αθέτησης υποχρεώσεων.
Ιστορία 5η:
594 π.Χ. - Σεισάχθεια – Η πρώτη διαγραφή χρέους
594 π.Χ. - Σεισάχθεια – Η πρώτη διαγραφή χρέους
Ο όρος είναι σύνθετος από τα αρχαία ελληνικά, από το "σείω" (ταρακουνώ) + "άχθος" (βάρος, χρέος). Ουσιαστικά σήμαινε την "αποτίναξη των βαρών". Πριν την απαγόρευσή της από το Σόλωνα, στην Αθήνα ίσχυε ο θεσμός της υποδούλωσης για χρέη: ένας πολίτης που δεν μπορούσε να ξεπληρώσει το δανειστή του έχανε την ελευθερία του.
Τα νομοθετικά μέτρα του Σόλωνα ήταν πολύ τολμηρά, αλλά και δραστικά. Βασίζονταν στην αρχή της δίκαιης ανισότητας και όχι της απόλυτης ισότητας, ενώ επιδίωκαν να αποτρέψουν την εμφύλια διαμάχη και τη διάλυση της πολιτικής κοινότητας της Αθήνας, διατηρώντας παράλληλα την κοινωνική διαστρωμάτωση και την προβολή αυτής της διαστρωμάτωσης στη νομή της εξουσίας.
Η σεισάχθεια εντασσόταν στα μέτρα επανόρθωσης που έλαβε ο Σόλων. Πιο συγκεκριμένα, καταργούνταν τα υφιστάμενα χρέη ιδιωτών προς ιδιώτες και προς το δημόσιο, καταργήθηκε ο δανεισμός με εγγύηση το "σώμα" (προσωπική ελευθερία) του δανειολήπτη και των μελών της οικογένειάς του, ενώ απελευθερώθηκαν και όσοι Αθηναίοι είχαν γίνει δούλοι λόγω χρεών στην ίδια την Αθήνα και επαναφέρθηκαν στην πόλη όσοι εν τω μεταξύ είχαν μεταπωληθεί στο εξωτερικό.
Είναι γνωστό ότι με τη "σεισάχθεια" ο Σόλων έδωσε τέλος στην εξάρτηση των φτωχών αγροτών στην Αττική. Εκείνο που δεν είναι γνωστό και παραμένει θέμα διαμάχης ανάμεσα στους ερευνητές, είναι η διαδικασία που ακολούθησε προκειμένου να αποκαταστήσει όσους είχαν πέσει θύματα της αυθαιρεσίας των πλουσίων, ακριβώς γιατί δεν υπήρχαν γραπτές διατάξεις (αυτό άλλωστε λέει και ο Σόλων σε ένα από τα ποιήματά του).
Τα νομοθετικά μέτρα του Σόλωνα ήταν πολύ τολμηρά, αλλά και δραστικά. Βασίζονταν στην αρχή της δίκαιης ανισότητας και όχι της απόλυτης ισότητας, ενώ επιδίωκαν να αποτρέψουν την εμφύλια διαμάχη και τη διάλυση της πολιτικής κοινότητας της Αθήνας, διατηρώντας παράλληλα την κοινωνική διαστρωμάτωση και την προβολή αυτής της διαστρωμάτωσης στη νομή της εξουσίας.
Η σεισάχθεια εντασσόταν στα μέτρα επανόρθωσης που έλαβε ο Σόλων. Πιο συγκεκριμένα, καταργούνταν τα υφιστάμενα χρέη ιδιωτών προς ιδιώτες και προς το δημόσιο, καταργήθηκε ο δανεισμός με εγγύηση το "σώμα" (προσωπική ελευθερία) του δανειολήπτη και των μελών της οικογένειάς του, ενώ απελευθερώθηκαν και όσοι Αθηναίοι είχαν γίνει δούλοι λόγω χρεών στην ίδια την Αθήνα και επαναφέρθηκαν στην πόλη όσοι εν τω μεταξύ είχαν μεταπωληθεί στο εξωτερικό.
Είναι γνωστό ότι με τη "σεισάχθεια" ο Σόλων έδωσε τέλος στην εξάρτηση των φτωχών αγροτών στην Αττική. Εκείνο που δεν είναι γνωστό και παραμένει θέμα διαμάχης ανάμεσα στους ερευνητές, είναι η διαδικασία που ακολούθησε προκειμένου να αποκαταστήσει όσους είχαν πέσει θύματα της αυθαιρεσίας των πλουσίων, ακριβώς γιατί δεν υπήρχαν γραπτές διατάξεις (αυτό άλλωστε λέει και ο Σόλων σε ένα από τα ποιήματά του).
Το μέτρο άλλοτε συνδέεται με τους εκτημόρους, τους εξαρτημένους αγρότες που καλλιεργούσαν τη γη των προνομιούχων με τη συμφωνία να τους δίνουν το 1/6 της παραγωγής αντί ενοικίου, ενώ άλλοτε με όλους όσους είχαν δανειστεί και καλλιεργούσαν την γη των πλουσίων και ισχυρών με ενέχυρο την προσωπική τους ελευθερία.
Οι Σύβιλλες και το Εξάγραμμο
Οράτε οπωσδήποτε κι εδώ
Στην αρχαιότητα με τη λέξη Σίβυλλα χαρακτηριζόταν η οποιαδήποτε γυναίκα με μαντική ικανότητα που προφήτευε αυθόρμητα (χωρίς να ερωτηθεί), όταν περιερχόταν σε έκσταση, μελλοντικά συμβάντα (συνήθως δυσάρεστα ή φοβερά). Αυτό συνέβαινε, όπως πίστευαν οι αρχαίοι Έλληνες και Ρωμαίοι, γιατί δεχόταν την επίσκεψη ενός θεϊκού πνεύματος. Οι Σίβυλλες δεν είχαν σχέση εργασίας με κάποιο μαντείο.
Η ετυμολογία του ονόματος "Σίβυλλα" δεν είναι γνωστή με βεβαιότητα. Στην αρχαιότητα πίστευαν, όπως μας πληροφορεί ο Χριστιανός Λατίνος συγγραφέας Λακτάντιος (4ος αι. μ.Χ.), ότι η λέξη ήταν σύνθετη, από τον δωρικό τύπο του ουσιαστικού "θεός" (σιός) και τον αιολικό τύπο του ουσιαστικού "βουλή" = θέληση (βόλλα).
Σίβυλλα, σύμφωνα με αυτή την εκδοχή, σήμαινε επομένως εκείνη που αποκαλύπτει τη θέληση του Θεού. Η ετυμολογία ωστόσο αυτή δεν φαίνεται πιθανή από τη νεότερη έρευνα.
Η κύρια διαφορά ανάμεσα στις Σίβυλλες και στις προφήτιδες των διάφορων μαντείων είναι ότι οι δεύτερες, όπως π.χ. η Πυθία στο Μαντείο των Δελφών, προφήτευαν μόνο απαντώντας σε καλώς καθορισμένα ερωτήματα, ενώ οι Σίβυλλες προφήτευαν χωρίς να δεχθούν προηγουμένως ερωτήσεις. Οι παραδόσεις για τις Σίβυλλες είναι αρχαιότατες. Φαίνεται ότι σχετικές παραδόσεις από τις χώρες της Μέσης Ανατολής πέρασαν στον ελληνικό χώρο μέσα από τη Μικρά Ασία σε εποχή που επικρατούσαν μυστικιστικές τάσεις και δεν είχε ακόμα γεννηθεί ο φιλοσοφικός στοχασμός στα παράλια της Ιωνίας.
Η κάθε Σίβυλλα πιστευόταν ότι είχε το προφητικό χάρισμα από τη γέννησή της. Τη θεωρούσαν μια ύπαρξη ανάμεσα στον θεό και στο άνθρωπο. Δεν ήταν βέβαια αθάνατη, αλλά η διάρκεια της ζωής της ξεπερνούσε κατά πολύ τον μέσο όρο ζωής του ανθρώπου. Και όπως ο χρησμοδότης θεός Απόλλων κρατούσε τη λύρα, έτσι και η Σίβυλλα κρατούσε ένα άλλο έγχορδο μουσικό όργανο, τη σαμβύκη (είδος τριγωνικής λύρας). Η επαφή της Σίβυλλας με το θείο προϋπέθετε την παρθενία της.
Τα αρχαιότερα ελληνικά κείμενα κάνουν λόγο για μία και μοναδική Σίβυλλα. Γράφουν έτσι για τη Σίβυλλα, ως μία συγκεκριμένη μορφή, πρώτος ο Ηράκλειτος, ύστερα ο Ευριπίδης και ο Πλάτων. Ο πρώτος που κάνει λόγο για "Σίβυλλες" στον πληθυντικό είναι ο Αριστοτέλης. Ο Παυσανίας γράφει ότι η αρχαιότερη από όλες τις Σίβυλλες ήταν η Ηροφίλη, που έζησε πριν από τον Τρωικό Πόλεμο, κόρη του Δία και εγγονή του Ποσειδώνα.
Στην ύστερη αρχαιότητα προστέθηκαν άλλες δύο Σίβυλλες, η "Ιουδαία Σίβυλλα" και η "Βαβυλωνία Σίβυλλα". Η δεύτερη αναφέρεται και με το όνομα Σάββη, αλλά η Σάββη είχε επίσης εβραϊκή καταγωγή.
Ακόμα και η Βασίλισσα του Σαβά έχει αναφερθεί ως Σίβυλλα.
Από την Κυμαία Σίβυλλα (το όνομα αναφέρεται στην Κύμη της Καμπανίας στην Ιταλία) είχε αγοράσει ο βασιλιάς των Ρωμαίων Ταρκύνιος τα βιβλία των "σιβυλλικών χρησμών", τα οποία φυλάγονταν στη Ρώμη και συγκεκριμένα στον ναό του Δία στο Καπιτώλιο.
Αυτά τα βιβλία, εκ των οποίων μόνο κάποια αποσπάσματα έχουν διασωθεί, δεν πρέπει να συγχέονται με τους "Σιβυλλικούς Χρησμούς", 12 βιβλία με προφητείες που εικάζεται ότι έχουν συγγραφεί σε ιουδαιοχριστιανικό περιβάλλον.
Η δυτική χριστιανική τέχνη εμπνεύσθηκε πολλές φορές από τις Σίβυλλες, στις οποίες αποδινόταν συμβολικός χαρακτήρας. Ο Μιχαήλ Άγγελος στις γνωστές τοιχογραφίες του της Καπέλα Σιξτίνα, στο Βατικανό, έχει ζωγραφίσει 5 Σίβυλλες, την καθεμιά με διαφορετική μορφή και σε διαφορετική στάση, που θεωρούνται από τα πιο χαρακτηριστικά έργα του. 4 Σίβυλλες ζωγράφισε και ο Ραφαήλ στις τοιχογραφίες στον ναό της Παναγίας της Ειρήνης στη Ρώμη.
Το άγαλμα της Σίβυλλας της Λιβύης και το ΕξάγραμμοΗ Σίβυλλα της Λιβύης, η Φημονόη, κόρη του Δία και της Λάμιας. Θεωρείται ότι έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της στη Σάμο και ότι το όνομα Σίβυλλα της δόθηκε από τους Λίβυους.
Το άγαλμα της Σίβυλλας της Λιβύης του William Westmore Story (1868). Αξιοπρόσεκτο το κόσμημα στο λαιμό της με το εξάγραμμο.
Αποτελείται από τα σύμβολα της Φωτιάς και του Νερού και ταυτίζεται με το σύμβολο του Ρόδου και του Σταυρού, του Ήλιου και της Σελήνης ενωμένους καθώς και του Σταυρού μέσα στον Κύκλο.
Αντιπροσωπεύει την ένωση των δυο αντιθέτων στην Φύση, αρσενικό – θηλυκό, φως – σκοτάδι, ενεργητικό – παθητικό.
Το σύμβολο αυτό στην ταντρική παράδοση ορίζεται ως εξής: Το "ορθό" τρίγωνο αντιπροσωπεύει το λίνγκαμ, ενώ το τρίγωνο που δείχνει προς τα κάτω το γιόνι. Όταν τα δυο τρίγωνα διαπλέκονται, έχουμε την ένωση των ενεργητικών ενεργειών με τις παθητικές, επομένως μέσω της σεξουαλικής ένωσης έχουμε την αρμονία και την ισορροπία του Σύμπαντος.
Το Εξάγραμμο "υιοθετήθηκε" στη συνέχεια από τον Ιουδαϊσμό (το αστέρι του Δαυϊδ), την Καμπάλλα, τον Τεκτονισμό (το σύμβολο του γνώμονα και του διαβήτη είναι μια κεκαλυμμένη εκδοχή του σχήματος του Εξαγράμμου), αλλά και τον Νεοπαγανισμό (Wicca).
Στο Εξάγραμμο δεν περιέχονται μόνο τα στοιχεία της Φωτιάς και του Νερού. Αν συγχωνεύσουμε αυτά τα δυο τρίγωνα, δημιουργούνται επίσης και τα σύμβολα των στοιχείων του Αέρα και της Γης, τα οποία είναι ίδια με τα σύμβολα των στοιχείων της Φωτιάς και του Νερού, αλλά με μια οριζόντια γραμμή μέσα τους.
Επομένως, πρόκειται για μια απεικόνιση των 4 στοιχείων της Φύσης.
πηγή-knight-of-creation (προσαρμογή)
Η κύρια διαφορά ανάμεσα στις Σίβυλλες και στις προφήτιδες των διάφορων μαντείων είναι ότι οι δεύτερες, όπως π.χ. η Πυθία στο Μαντείο των Δελφών, προφήτευαν μόνο απαντώντας σε καλώς καθορισμένα ερωτήματα, ενώ οι Σίβυλλες προφήτευαν χωρίς να δεχθούν προηγουμένως ερωτήσεις. Οι παραδόσεις για τις Σίβυλλες είναι αρχαιότατες. Φαίνεται ότι σχετικές παραδόσεις από τις χώρες της Μέσης Ανατολής πέρασαν στον ελληνικό χώρο μέσα από τη Μικρά Ασία σε εποχή που επικρατούσαν μυστικιστικές τάσεις και δεν είχε ακόμα γεννηθεί ο φιλοσοφικός στοχασμός στα παράλια της Ιωνίας.
Η πίστη των αρχαίων λαών στην ευαίσθητη και διαισθητική φύση της γυναίκας συνετέλεσε ώστε πολλά αποφθέγματα σε τύπο χρησμού ή προφητείας να τα αποδίνουν σε μια Σίβυλλα και έτσι σιγά-σιγά εμπλουτίσθηκε η παράδοση. Πολλές φορές τους αποδίδονταν προφητείες επινοημένες μετά από μεγάλα γεγονότα, κι επειδή αυτό ήταν πολύ εντυπωσιακό, έκανε τον πολύ κόσμο να δίνει προσοχή στις προφητείες της Σίβυλλας. Την ευπιστία αυτή του λαού, όπως ήταν φυσικό, την εκμεταλλεύθηκαν κατά καιρούς και διάφορες πολιτικοθρησκευτικές προπαγάνδες. Δημιουργήθηκε έτσι μια πλούσια συλλογή από σιβυλλικούς χρησμούς, των οποίων η επίδραση στον λαό ήταν αισθητή μέχρι τον Μεσαίωνα.
Η κάθε Σίβυλλα πιστευόταν ότι είχε το προφητικό χάρισμα από τη γέννησή της. Τη θεωρούσαν μια ύπαρξη ανάμεσα στον θεό και στο άνθρωπο. Δεν ήταν βέβαια αθάνατη, αλλά η διάρκεια της ζωής της ξεπερνούσε κατά πολύ τον μέσο όρο ζωής του ανθρώπου. Και όπως ο χρησμοδότης θεός Απόλλων κρατούσε τη λύρα, έτσι και η Σίβυλλα κρατούσε ένα άλλο έγχορδο μουσικό όργανο, τη σαμβύκη (είδος τριγωνικής λύρας). Η επαφή της Σίβυλλας με το θείο προϋπέθετε την παρθενία της.
Η Πέτρα της Σίβυλλας, Αρχαιολογικός χώρος Δελφών.
Σύμφωνα με την παράδοση, η Ηροφίλη έλεγε πάνω σε αυτή την πέτρα τους χρησμούς της όταν επισκεπτόταν τους Δελφούς.
Τα αρχαιότερα ελληνικά κείμενα κάνουν λόγο για μία και μοναδική Σίβυλλα. Γράφουν έτσι για τη Σίβυλλα, ως μία συγκεκριμένη μορφή, πρώτος ο Ηράκλειτος, ύστερα ο Ευριπίδης και ο Πλάτων. Ο πρώτος που κάνει λόγο για "Σίβυλλες" στον πληθυντικό είναι ο Αριστοτέλης. Ο Παυσανίας γράφει ότι η αρχαιότερη από όλες τις Σίβυλλες ήταν η Ηροφίλη, που έζησε πριν από τον Τρωικό Πόλεμο, κόρη του Δία και εγγονή του Ποσειδώνα.
Νεότερή της ήταν μια άλλη Ηροφίλη, που κατοικούσε κοντά σε μια πηγή νερού στις Ερυθρές της Μικράς Ασίας (Ηράκλειτος, fr. 92).
Οι μετά τον Αριστοτέλη πηγές αναφέρουν τρεις, 4 ή και 10 Σίβυλλες. Σύμφωνα με αρχαίους θρύλους, υπήρξαν συνολικά 12 Σίβυλλες σε όλη την αρχαιότητα.
Από αυτές, οι πιο διάσημες ήταν:
Η Ιδαία Σίβυλλα ή Σίβυλλα της Μαρπησσού ή Ελλησποντία
Η Σαμία Σίβυλλα
Η Ερυθραία Σίβυλλα, η Ηροφίλη
Η Δελφική Σίβυλλα
Η Κυμαία Σίβυλλα, η Δημώ ή Δημοφίλη
Λιγότερο γνωστές Σίβυλλες ήταν:
Η Αιγυπτία Σίβυλλα
Η Θεσπρωτίς Σίβυλλα
Η Θετταλή Σίβυλλα, που ταυτίζεται με τη Μαντώ
Η Κιμμερία Σίβυλλα
Η Σίβυλλα της Κολοφώνας ή Λάμπουσα
Η Λιβυκή Σίβυλλα
Η Περσική Σίβυλλα
Η Ροδία Σίβυλλα
Η Σαρδιανή Σίβυλλα
Η Σικελή Σίβυλλα
Η Φρυγική Σίβυλλα
Η Χαλδαϊκή Σίβυλλα
Οι μετά τον Αριστοτέλη πηγές αναφέρουν τρεις, 4 ή και 10 Σίβυλλες. Σύμφωνα με αρχαίους θρύλους, υπήρξαν συνολικά 12 Σίβυλλες σε όλη την αρχαιότητα.
Από αυτές, οι πιο διάσημες ήταν:
Η Ιδαία Σίβυλλα ή Σίβυλλα της Μαρπησσού ή Ελλησποντία
Η Σαμία Σίβυλλα
Η Ερυθραία Σίβυλλα, η Ηροφίλη
Η Δελφική Σίβυλλα
Η Κυμαία Σίβυλλα, η Δημώ ή Δημοφίλη
Λιγότερο γνωστές Σίβυλλες ήταν:
Η Αιγυπτία Σίβυλλα
Η Θεσπρωτίς Σίβυλλα
Η Θετταλή Σίβυλλα, που ταυτίζεται με τη Μαντώ
Η Κιμμερία Σίβυλλα
Η Σίβυλλα της Κολοφώνας ή Λάμπουσα
Η Λιβυκή Σίβυλλα
Η Περσική Σίβυλλα
Η Ροδία Σίβυλλα
Η Σαρδιανή Σίβυλλα
Η Σικελή Σίβυλλα
Η Φρυγική Σίβυλλα
Η Χαλδαϊκή Σίβυλλα
Στην ύστερη αρχαιότητα προστέθηκαν άλλες δύο Σίβυλλες, η "Ιουδαία Σίβυλλα" και η "Βαβυλωνία Σίβυλλα". Η δεύτερη αναφέρεται και με το όνομα Σάββη, αλλά η Σάββη είχε επίσης εβραϊκή καταγωγή.
Ακόμα και η Βασίλισσα του Σαβά έχει αναφερθεί ως Σίβυλλα.
Από την Κυμαία Σίβυλλα (το όνομα αναφέρεται στην Κύμη της Καμπανίας στην Ιταλία) είχε αγοράσει ο βασιλιάς των Ρωμαίων Ταρκύνιος τα βιβλία των "σιβυλλικών χρησμών", τα οποία φυλάγονταν στη Ρώμη και συγκεκριμένα στον ναό του Δία στο Καπιτώλιο.
Αυτά τα βιβλία, εκ των οποίων μόνο κάποια αποσπάσματα έχουν διασωθεί, δεν πρέπει να συγχέονται με τους "Σιβυλλικούς Χρησμούς", 12 βιβλία με προφητείες που εικάζεται ότι έχουν συγγραφεί σε ιουδαιοχριστιανικό περιβάλλον.
Η δυτική χριστιανική τέχνη εμπνεύσθηκε πολλές φορές από τις Σίβυλλες, στις οποίες αποδινόταν συμβολικός χαρακτήρας. Ο Μιχαήλ Άγγελος στις γνωστές τοιχογραφίες του της Καπέλα Σιξτίνα, στο Βατικανό, έχει ζωγραφίσει 5 Σίβυλλες, την καθεμιά με διαφορετική μορφή και σε διαφορετική στάση, που θεωρούνται από τα πιο χαρακτηριστικά έργα του. 4 Σίβυλλες ζωγράφισε και ο Ραφαήλ στις τοιχογραφίες στον ναό της Παναγίας της Ειρήνης στη Ρώμη.
Οι Σίβυλλες του Μιχαήλ Άγγελου
Το άγαλμα της Σίβυλλας της Λιβύης και το ΕξάγραμμοΗ Σίβυλλα της Λιβύης, η Φημονόη, κόρη του Δία και της Λάμιας. Θεωρείται ότι έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της στη Σάμο και ότι το όνομα Σίβυλλα της δόθηκε από τους Λίβυους.
Το άγαλμα της Σίβυλλας της Λιβύης του William Westmore Story (1868). Αξιοπρόσεκτο το κόσμημα στο λαιμό της με το εξάγραμμο.
Μισή θεά μισή θνητή γεννήθηκα
από νύμφη αθάνατη και πατέρα σιτοφάγο.
(Παυσανίας)
Το Εξάγραμμο αντιπροσωπεύει την φόρμουλα και την επίτευξη του 'Μεγάλου Έργου' στον υλικό και τον πνευματικό κόσμο.
Αποτελείται από τα σύμβολα της Φωτιάς και του Νερού και ταυτίζεται με το σύμβολο του Ρόδου και του Σταυρού, του Ήλιου και της Σελήνης ενωμένους καθώς και του Σταυρού μέσα στον Κύκλο.
Αντιπροσωπεύει την ένωση των δυο αντιθέτων στην Φύση, αρσενικό – θηλυκό, φως – σκοτάδι, ενεργητικό – παθητικό.
Το σύμβολο αυτό στην ταντρική παράδοση ορίζεται ως εξής: Το "ορθό" τρίγωνο αντιπροσωπεύει το λίνγκαμ, ενώ το τρίγωνο που δείχνει προς τα κάτω το γιόνι. Όταν τα δυο τρίγωνα διαπλέκονται, έχουμε την ένωση των ενεργητικών ενεργειών με τις παθητικές, επομένως μέσω της σεξουαλικής ένωσης έχουμε την αρμονία και την ισορροπία του Σύμπαντος.
Το Εξάγραμμο "υιοθετήθηκε" στη συνέχεια από τον Ιουδαϊσμό (το αστέρι του Δαυϊδ), την Καμπάλλα, τον Τεκτονισμό (το σύμβολο του γνώμονα και του διαβήτη είναι μια κεκαλυμμένη εκδοχή του σχήματος του Εξαγράμμου), αλλά και τον Νεοπαγανισμό (Wicca).
Στο Εξάγραμμο δεν περιέχονται μόνο τα στοιχεία της Φωτιάς και του Νερού. Αν συγχωνεύσουμε αυτά τα δυο τρίγωνα, δημιουργούνται επίσης και τα σύμβολα των στοιχείων του Αέρα και της Γης, τα οποία είναι ίδια με τα σύμβολα των στοιχείων της Φωτιάς και του Νερού, αλλά με μια οριζόντια γραμμή μέσα τους.
Επομένως, πρόκειται για μια απεικόνιση των 4 στοιχείων της Φύσης.
Όπως αναφέρθηκε, το Εξάγραμμο αντιπροσωπεύει την φόρμουλα και την επίτευξη του Μεγάλου Έργου στον υλικό και τον πνευματικό κόσμο. Απεικονίζει την τέλεια ισορροπία και αρμονία της ανθρώπινης και της θείας θέλησης.
Στην Αλχημεία είναι ένα γεωμετρικό σύμβολο της Φιλοσοφικής Λίθου, της ένωσης του Ήλιου με την Σελήνη, αυτό που αποκαλείται "το Μυστήριο των Μυστηρίων" και το "Μυστικό των Μυστικών".
Στην Αλχημεία είναι ένα γεωμετρικό σύμβολο της Φιλοσοφικής Λίθου, της ένωσης του Ήλιου με την Σελήνη, αυτό που αποκαλείται "το Μυστήριο των Μυστηρίων" και το "Μυστικό των Μυστικών".
πηγή-knight-of-creation (προσαρμογή)
Φαντασία και πραγματικότητα
Η πραγματικότητα είναι αυτό που, όταν σταματάς να το πιστεύεις, δε χάνεται.
Philip K. Dick
Η φαντασία είναι σημαντικότερη από τη γνώση.
Albert Einstein
Albert Einstein
Η φαντασία τείνει να θεωρείται η ικανότητα του ανθρώπου να σκέφτεται (άραγε είναι η σκέψη συνώνυμο της φαντασίας;) και η πραγματικότητα ως το "αντιληπτόν" μέσω των αισθήσεων.
Αυτός, βέβαια, ο ορισμός είναι λανθασμένος και ιδιαίτερα την τελευταία εκατονταετία το πράγμα έχει γίνει φανερό σε όλους κι όχι μόνο στους φιλοσόφους. Π.χ. οι πλανήτες δεν είναι άμεσα παρατηρήσιμοι και αντιληπτοί, όπως και τα ραδιοκύματα, αλλά κανείς δεν τα θεωρεί "φανταστικά". Υπάρχουν, είμαστε σίγουροι γι' αυτό και παρατηρούμε και τα αποτελέσματά τους.
Συνήθως – και για να αρθεί η προηγούμενη αντίφαση που καταδεικνύεται στο παράδειγμα – η φαντασία συγχέεται με τη φαντασιοπληξία, το ψέμα. Αλλά κι εδώ δεν είναι τόσο εύκολα τα πράγματα γιατί θα πρέπει να ορίσουμε τι είναι ψέμα και τι είναι αλήθεια, κάτι εξόχως δύσκολο, αν όχι αδύνατο. Ουσιαστικά, μ’ αυτό το "λεκτικό τρικ" απλά αλλάζουμε τους όρους και – μάλιστα – κάνουμε μια ταύτιση της φαντασίας με το ψέμα και της πραγματικότητας με την αλήθεια, κάτι που μπερδεύει ακόμη περισσότερο τα πράγματα (γιατί δεν έχουν την ίδια σημασία αυτές οι λέξεις, επομένως δεν εννοούν το ίδιο).
Πάντως, η ίδια λέξη – η φαντασία – χρησιμοποιείται σε διαφορετικές περιπτώσεις για να υποδείξει διαφορετικά πράγματα. Λέμε "φανταστικά σενάρια" εννοώντας "ψεύτικα" ή "θαυμαστά και εμπνευσμένα" ή "ικανά να συμβούν υπό προϋποθέσεις", ανάλογα με την πρόθεσή μας.
Απ’ την άλλη, η "πραγματικότητα" χρησιμοποιείται συνήθως για να καταδείξει το "αληθινό", αυτό που εμπεριέχεται στην άμεση κοινή εμπειρία. Κι εδώ, η λέξη-κλειδί είναι το "κοινή", διότι ένα μήλο θεωρείται "πραγματικό" επειδή έχουν όλοι τη γνώση της όψης του, της γεύσης του (τα οποία, σημειωτέον, δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι μοιάζουν καν), αλλά δε συμβαίνει το ίδιο με μια νεράιδα.
Εδώ, βέβαια, ενυπάρχει μια σχιζοφρένεια. Γιατί, αναλογιστείτε πόσοι από σας έχουν την ιδία, άμεση εμπειρία της παρατήρησης ενός ηλεκτρονίου; Κι όμως, όλοι είμαστε βέβαιοι για την ύπαρξή του, αν και δεν το έχουμε δει ποτέ.
Μ’ αυτή, λοιπόν, τη συλλογιστική διαδικασία διαφαίνεται ξεκάθαρα ότι και μόνο η προσπάθεια απόδοσης ορισμού στις λέξεις καταλήγει σε αδιέξοδα για τη λογική σκέψη (και υπάρχει κι ένα τεράστιο θέμα που αφορά τη γνώση, το μηχανισμό της μάθησης και το σκοπό και τρόπο λειτουργίας των κάθε είδους σχολείων-σχολών).
Για να μπορέσουμε, όμως, να βάλουμε μια τάξη στο χάος – όπως συνηθίζουμε ως άνθρωποι – θα προσπαθήσω να περιγράψω όπως μπορώ καλύτερα ό,τι αισθάνομαι για τις δύο αυτές λέξεις και τη σχέση τους.
Η φαντασία είναι η δυνατότητα-ικανότητα του Νου να "μιλά" με τον εαυτό του και να αλληλεπιδρά με άλλους Νόες. Η πραγματικότητα είναι το πεδίο δημιουργίας του αποτελέσματος της αλληλεπίδρασης.
Αυτό το πεδίο δεν περιλαμβάνει μόνο τα αποτελέσματα που υλοποιούνται κι έτσι μπορούν να γίνουν συμβατικώς αντιληπτά. Υπάρχουν δυνατότητες του Νου που από την ίδια τους τη φύση δεν μπορούν να περιοριστούν μέσα στο γνωστό, καθιερωμένο και συμβατικό πεδίο υλοποίησης. Αυτό δε σημαίνει ότι είναι λιγότερο πραγματικές. Δηλαδή, η πραγματικότητα δεν πρέπει να συγχέεται με την ύλη. Το πραγματικό είναι το προϊόν της πράξης, όχι το προϊόν της ύλης.
Η πραγματικότητα δεν είναι μόνο τα αποτελέσματα των αισθήσεών μας ή οι λιγοστές γνώσεις μας ή ο κόσμος τον οποίο αντιλαμβανόμαστε. Όλα αυτά είναι μορφές. Είναι μορφές της πραγματικότητας. Η πραγματικότητα είναι "από πίσω" ή "από κάτω" αν θέλετε. Είναι η Σκακιέρα, όχι το Παιχνίδι. Και το Παιχνίδι παίζεται με τη Φαντασία.
Αυτή, βέβαια, είναι μια δική μου ερμηνεία, ένας δικός μου ορισμός. Ίσως είναι κάπως δυσνόητος, γι’ αυτό θα προσπαθήσω να εξηγήσω τι εννοώ.
Κάποιος μαθηματικός ή φυσικός θα έλεγε, ίσως, ότι η φαντασία μπορεί να νοηθεί ως μία κβαντική κυματοσυνάρτηση. Και η πραγματικότητα είναι η κατάρρευση της κυματοσυνάρτησης σε μια συγκεκριμένη και μετρήσιμη θέση – ανάλογα με τον παρατηρητή. Όσο περισσότεροι παρατηρητές συγκλίνουν προς μία κοινή θέση, τόσο περισσότερο ενισχύεται αυτή η θέση και μετατρέπεται σ’ αυτό που ονομάζουμε κοινή πραγματικότητα.
(Για όσους δεν έχουν καλές σχέσεις με τις θετικές επιστήμες, φαντάζομαι πως τους ξενίζει – ή ακόμη και τους τρομάζει – η κατάρρευση της κυματοσυνάρτησης. Για να μη νομίζετε, λοιπόν, ότι γκρεμίζεται κάτι και ψάχνετε να βρείτε πού να κρυφτείτε, εξηγώ ότι μ’ αυτό τον όρο εννοούμε πως προκύπτει ένα συγκεκριμένο, παρατηρήσιμο και μετρήσιμο αποτέλεσμα, πραγματοποιείται μια επιλογή απ’ όλες τις πιθανές.)
Σύμφωνα με τη θεωρία των παράλληλων συμπάντων, οτιδήποτε είναι δυνατόν να υπάρξει, υπάρχει ήδη σε κάποιο σημείο του "πολυ-σύμπαντος" και ενώνεται με κάποιο τρόπο με το δικό μας σύμπαν. Επομένως, η πραγματικότητα που όλοι αντιλαμβανόμαστε είναι μία εκδοχή του πολυ-σύμπαντος απ’ όλες τις πιθανές. Οι άλλες συνεχίζουν να υφίστανται, αλλά δεν μπορούμε να τις αντιληφθούμε μέσω των αισθήσεών μας. Μπορούμε, ίσως, να ρίξουμε κάποιες φευγαλέες "ματιές" με τη φαντασία μας!
Έτσι, η μία εκδοχή του πολυ-σύμπαντος που γνωρίζουμε όλοι δεν αποτελεί τη μοναδική πραγματικότητα, αλλά μία απ’ όλες τις πιθανές. Αν το θέλετε διαφορετικά, το πολυ-σύμπαν είναι στ’ αλήθεια η Πραγματικότητα (και όχι η Φαντασία), την οποία προσπαθούμε να εξερευνήσουμε όσο μπορούμε. (Κι εδώ θα διαφωνούσα με τον υποτιθέμενο μαθηματικό που θα υποστήριζε την προηγούμενη θέση).
Όταν τα άλλα εργαλεία μας (η επιστήμη, η φιλοσοφία, η λογική) φτάνουν στα όριά τους και εξαντλούν τις δυνατότητές τους, το μόνο που απομένει να στραφούμε, να μάθουμε να λειτουργούμε και να χρησιμοποιούμε, είναι η Φαντασία. Να αποκτήσουμε, μέσω αυτής, την ικανότητα κατανόησης της φύσης της πραγματικότητας και τη δυνατότητα παρέμβασης και μετατροπής της.
Με λίγα λόγια, δηλαδή, φαντασία και πραγματικότητα δεν αποτελούν αντίθετες ή αντικρουόμενες έννοιες - τουλάχιστον στη δική μου λογική. Η πραγματικότητα που βιώνουμε όλοι και ό,τι εννοούμε χρησιμοποιώντας αυτή τη λέξη στην καθημερινότητά μας, είναι απλά μια κατάσταση απ' όλες τις πιθανές, τις οποίες περικλείει η Πραγματικότητα (ή Υπέρ-πραγματικότητα, αν θέλετε).
Η φαντασία είναι η ικανότητα του ανθρώπου να μπορεί να έρχεται σε επαφή μ' αυτές τις άλλες πραγματικότητες και ακόμη, μέσω κατάλληλου χειρισμού, να "προεκτείνει" ή "μεταλάσσει" τη δική του πραγματικότητα.
πηγή-ordorosariussapienti
Οι νόμοι της Φυσικής
Ηταν μια γεμάτη δεκαετία για τη Φυσική. Οι εφημερίδες δεν δίνουν εύκολα τις πιο προβεβλημένες σελίδες τους στη Φυσική και στη Χημεία, ωστόσο υπήρξαν στιγμές που οι ερευνητές με τα πειράματα και τις θεωρίες τους κατάφεραν να αποσπάσουν την προσοχή του κοινού του προσανατολισμένου πιο πολύ σε θέματα πολιτικής και καθημερινής επιβίωσης με επιτεύγματα όντως εντυπωσιακά.
Ο επιταχυντής του CERN
Ηταν το πείραμα του αιώνα, η κατασκευή και η λειτουργία του επιταχυντή σωματιδίων στα σύνορα Γαλλίας - Ελβετίας. Και σημάδεψε τη δεκαετία. Κατάφερε μάλιστα να φέρει τη Φυσική κάποια στιγμή στις πρώτες σελίδες ΟΛΩΝ των εφημερίδων του κόσμου. Και να μην τη φθείρει όπως φθείρονται όλες οι... ντίβες όταν πέσουν επάνω τους όλα τα φώτα.Στο CERN δεν ξοδεύονται τα χρήματα των ευρωπαίων φορολογουμένων ψάχνοντας μόνο για κάποιο φευγαλέο «σωματίδιο του Θεού» βάζοντας τα πρωτόνια σε δυο ομάδες έτσι απλά να γυρίζουν, 100 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της Γης σε (σχεδόν) κυκλικές τροχιές με μήκος 27 χιλιομέτρων περίπου μέσα σε 89 εκατομμυριοστά του δευτερολέπτου για κάθε περιστροφή σε αντίθετη φορά η μια ομάδα με την άλλη και κάποια στιγμή να τρακάρουν μεταξύ τους, με τους επιστήμονες γύρω να χαζεύουν το τρακάρισμα...
Στο CERN, κοντά στη Γενεύη, κατασκευάστηκε η πιο πολύπλοκη μηχανή που έχει φανταστεί ποτέ ο άνθρωπος. Και έλαβαν σε αυτή την κατασκευή μέρος τεχνικοί και θεωρητικοί επιστήμονες από τη Ρωσία ως τις Ηνωμένες Πολιτείες και ολόκληρη τη Δυτική Ευρώπη, με απροσδόκητα ίσως πολλούς Ελληνες και στο ερευνητικό κομμάτι και στον χειρισμό των ηλεκτρονικών υπολογιστών.
Δίνουμε λίγα αλλά πειστικά στοιχεία για την ακρίβεια που απαίτησε αυτή η μηχανή. Σε όλο το μήκος της διαδρομής, που είναι στα περισσότερα τμήματά της καμπύλη, χρειάζεται να υπάρχουν 1.232 τεράστιοι μαγνήτες για να δίνουν στα πρωτόνια την απαραίτητη καμπύλωση στην τροχιά τους. Εχουν μήκος 15 μέτρα (γιατί τόσο είναι το μεγαλύτερο μήκος που επιτρεπόταν στους ευρωπαϊκούς δρόμους να μεταφέρονται από τους τόπους παραγωγής τους φορτία με βάρος 30 τόνων). Καθένας κοστίζει 700.000 ευρώ και υπολογίστηκε ότι ανά κιλό το κόστος είναι παρόμοιο με της ελβετικής σοκολάτας, άρα τόσο θα κόστιζε αν φτιαχνόταν από το γλυκό αυτό υλικό. Αλλά δεν θα μπορούσε να κάνει αυτά που θέλουμε.
Να βρίσκονται οι μαγνήτες σε θερμοκρασία -271 βαθμών Κελσίου, την πιο χαμηλή θερμοκρασία που υπάρχει μόνιμα στο Σύμπαν, ώστε να περιορίζονται στο ελάχιστο οι αντιστάσεις διότι για να κάνουν τη δουλειά τους οι σπείρες του κάθε μαγνήτη, δηλαδή να δημιουργούν μαγνητικό πεδίο με ένταση 150.000 μεγαλύτερη από την ένταση του μαγνητικού πεδίου της Γης, χρειάζεται να κυκλοφορεί ρεύμα με ένταση 12.300 Αμπέρ (στις λάμπες μας η ένταση είναι 0,3 Αμπέρ).
Στους μαγνήτες των 15 μέτρων η καμπύλωση είναι μόλις 9 χιλιοστά, άρα καταλαβαίνεις εύκολα τι απαιτήσεις ακριβείας υπάρχουν, ενώ οι δυο δέσμες πρωτονίων κινούνται σε κενό της τάξης του 10-13, ξεκινούν με ταχύτητες που είναι το 99,9998% της απόλυτης ταχύτητας του φωτός στο κενό, στην τελική τους ταχύτητα αυτή έχει αυξηθεί μόλις κατά 0,0002%, αλλά αυτό δεν είναι λίγο.
Οι δέσμες δεν είναι σαν το νερό που τρέχει από τον σωλήνα του ποτίσματος, αλλά σαν τις διαδοχικές σταγόνες μιας βρύσης που δεν έχει κλείσει καλά.
Περιστρέφονται δηλαδή σε πακέτα των 100 δισεκατομμυρίων πρωτονίων το καθένα, 2.808 πακέτα σε κάθε δέσμη, που οι δέσμες τελικά συγκρούονται, όχι μετωπικά, διότι οι ανιχνευτές και οι υπολογιστές δεν θα προλάβαιναν να καταγράφουν και να ταξινομούν τα γεγονότα, αλλά με μια ανεπαίσθητη γωνία, πλαγιομετωπικά, όπως λέει και η Τροχαία.
Πόση είναι αυτή η γωνία; Οση και το να κοιτάξεις, μια ράβδο του ενός μέτρου μπηγμένη κάθετα στο έδαφος, από απόσταση 3,6 χιλιομέτρων!
Με την καταπληκτική κατασκευή του CERN, που διαθέτει στην καμπύλη διαδρομή της τέσσερις τουλάχιστον γιγάντιους ανιχνευτές, προσπάθησαν οι ερευνητές να βρουν αν πραγματικά υπάρχει κάτι, που προβλεπόταν ήδη από το 1964 από τη θεωρία, αλλά έλειπε η πειραματική βεβαιότητα για την ύπαρξή του, ως τον Ιούνιο του 2012.
Το «σωματίδιο Higgs»
Με την καταπληκτική κατασκευή του CERN, που διαθέτει στην καμπύλη διαδρομή της τέσσερις τουλάχιστον γιγάντιους ανιχνευτές, προσπάθησαν οι ερευνητές να βρουν αν πραγματικά υπάρχει κάτι, που προβλεπόταν ήδη από το 1964 από τη θεωρία, αλλά έλειπε η πειραματική βεβαιότητα για την ύπαρξή του, ως τον Ιούνιο του 2012.
Μέσα από τις συγκρούσεις των πρωτονίων μεταξύ τους και τα όσα σωματίδια προκύπτουν σαν θραύσματα αυτού του συμβάντος θα έπρεπε να ανιχνευθεί ένας μεγάλος αριθμός γεγονότων αθέατων με γυμνό μάτι, αλλά συγκεκριμένων προδιαγραφών, που θα συσσώρευαν στις μνήμες τους οι υπολογιστές χάρη σε τεράστιας έκτασης ειδικά γραμμένα προγράμματα.
Κανένα «σωματίδιο του Θεού» δεν έψαχναν στο CERN, ο όρος από τους εντός του κέντρου θεωρείται βλακώδης, ούτε καν «σωματίδιο του Higgs» θα επιθυμούσε και ο ίδιος ο σεμνός Higgs να το αποκαλούν, διότι την ίδια χρονιά, το 1964, τρεις φυσικοί διατύπωσαν την ίδια υπόθεση, ο ένας, ο Brout, δεν ζει πλέον και οι άλλοι δυο, ο Higgs και ο Englert, είπαν ότι για να ισχύει ένας ολόκληρος πίνακας με όλα τα απαραίτητα, ξεχωριστά μεταξύ τους συστατικά της ύλης, πρέπει να υπάρχει και κάτι ακόμη, που ως τον Ιούνιο του 2012 δεν είχε επιβεβαιωθεί η ύπαρξή του.
Για να καταλάβουμε έστω και λίγο τη γλώσσα των ανθρώπων που ασχολούνται με το θέμα, πρέπει να αλλάξουμε εντελώς μήκος κύματος.
Δηλαδή να βάλουμε στο μυαλό μας ότι το Σύμπαν διαφεντεύεται από τα λεγόμενα κβαντικά πεδία. Είναι σαν να ζούμε μέσα σε συμπαντικές και γεμάτες κύματα θάλασσες. Ενα κύμα φθάνει σε μια σημαδούρα, που επιπλέει σε κάποιο σημείο και την κάνει να ανεβοκατεβαίνει. Από αυτή την εικόνα, κρατάμε το ότι πρέπει να φθάσει ένα κύμα ως εκεί, για να τη βάλει σε κίνηση, το φαινόμενο είναι τοπικό και δεν επηρεάζεται από μακρινά φαινόμενα του τύπου, αν υπάρχουν εξωγήινοι κάτοικοι στον Αρη, και τέλος ότι αυτή η κίνηση του σώματος, φαίνεται κάτι σαν υλοποίηση της κυματικής κίνησης.
Ο υλικός μικρόκοσμος με βάση τα Μαθηματικά και τη Φυσική που υπάρχουν ως σήμερα, κινείται και συμπεριφέρεται όπως η μικρή σημαδούρα, μέσα στα λεγόμενα κβαντικά πεδία.
Ολα τα σωματίδια που γνωρίζουμε είναι κάτι σαν υλοποίηση της ενέργειας σε διάφορα σημεία της απέραντης αυτής θάλασσας που επηρεάζει τα πάντα. Δεν δημιουργούν τα σωματίδια τα πεδία αλλά το αντίθετο.
Η εκδήλωση των φαινομένων υπακούει σε κάτι που ονομάζεται τοπική (αλλά όχι κατ' ανάγκην γεωμετρική) συμμετρία και διατηρείται χάρη σε ένα τοπικό πεδίο, που ονομάζεται βαθμωτό. Κάτι σαν ελαστικό ύφασμα που κρατάει τα πράγματα στη σωστή τους θέση.
Αυτό το ύφασμα όμως θέλει τα σωματίδια όταν εκδηλώνουν την ύπαρξή τους για να το διαπερνούν, να έχουν μάζα μηδενική, όπως το φωτόνιο. Ολα όμως δεν έχουν μάζα μηδέν, το ξέρουμε αυτό.
Χρειαζόταν λοιπόν μια θεωρητική ντρίμπλα, που θα επιβεβαιωνόταν με την ύπαρξη και ενός σχετικού σωματιδίου, για να υπάρξει συμβιβασμός και να συνυπάρχουν σωματίδια με μηδενική μάζα, όπως το φωτόνιο και σωματίδια με μάζα διαφορετική από το μηδέν, όλα με κοινή πηγή προέλευσης, και αυτή την υπέδειξαν, περιγράφοντας τον σχετικό μηχανισμό που δίνει σε άλλα σωματίδια μάζα και σε άλλα όχι, ο Higgs και οι άλλοι δυο φυσικοί.
Βρίσκεσαι στη Σαντορίνη σε ένα σημείο αρκετά ψηλά και κοιτάζεις προς τη θάλασσα. Εκείνη τη στιγμή σκέπτεσαι, αν μπορούσα αντικρίζοντας μόνο την επιφάνεια αυτού του νερού, να βγάλω συμπέρασμα για το τι γίνεται πιο μέσα, φθάνοντας ίσως και μέχρι τον βυθό, θα ήταν υπέροχα.
Ολογραφία: Ψάχνοντας την άκρη στο Σύμπαν
Βρίσκεσαι στη Σαντορίνη σε ένα σημείο αρκετά ψηλά και κοιτάζεις προς τη θάλασσα. Εκείνη τη στιγμή σκέπτεσαι, αν μπορούσα αντικρίζοντας μόνο την επιφάνεια αυτού του νερού, να βγάλω συμπέρασμα για το τι γίνεται πιο μέσα, φθάνοντας ίσως και μέχρι τον βυθό, θα ήταν υπέροχα.
Στο τέλος του 2012, στο πλαίσιο του διαγωνισμού που προκήρυξε το Ιδρυμα Templeton, με θέμα «Τα νέα σύνορα που χαράσσονται στην Αστρονομία και την Κοσμολογία» δόθηκαν είκοσι βραβεία, το καθένα από 175.000 δολάρια, για τη συνέχιση ερευνητικών προγραμμάτων. Ενα από αυτά ήταν και του συμπατριώτη μας Κώστα Σκενδέρη, όπου μεταξύ άλλων ζητείται η απάντηση και στο ερώτημα «Ποια ήταν η πρώτη κατάσταση από όπου ξεπήδησε το Σύμπαν (πριν δηλαδή από τη Μεγάλη Εκρηξη)».
Ο λόγος που το πρόγραμμα του Κώστα Σκενδέρη κρίθηκε ενδιαφέρον πρέπει να έχει σχέση και με τη δυσκολία του και αυτό βγαίνει και από την εξήγηση που δίνει και ο ίδιος για τους αναγνώστες του «Βήματος»: «Η ιδέα αυτής της Ολογραφίας προσφέρει ένα καινούργιο πλαίσιο όπου μπορεί ο ερευνητής να εξετάσει ερωτήματα όπως:
Χρησιμοποιώντας μια θεωρία που να βασίζεται σε δύο μόνο διαστάσεις (αντί για τρεις) και μία διάσταση για τον χρόνο μπορούν να περιγραφούν το Σύμπαν και οι νόμοι της Φύσης πριν και μετά το Big-Bang και πώς έγινε η μετάβαση από την πριν στη μετά κατάσταση;».Χωρίς αμφιβολία, πρόκειται για προβλήματα από τα δυσκολότερα που έχει ποτέ αντιμετωπίσει η επιστημονική κοινότητα και η επιχορήγηση του Ιδρύματος Templeton δόθηκε στον έλληνα ερευνητή διότι ακριβώς έχει ήδη αναπτύξει μια θεωρία για το Ολογραφικό Σύμπαν και θέλει στη συνέχεια, από την Ολογραφική Αρχή να δημιουργήσει μια φυσική θεωρία, να βρει δηλαδή ποιοι είναι οι φυσικοί νόμοι ενός ολογραφικού κόσμου.
Ο λόγος που το πρόγραμμα του Κώστα Σκενδέρη κρίθηκε ενδιαφέρον πρέπει να έχει σχέση και με τη δυσκολία του και αυτό βγαίνει και από την εξήγηση που δίνει και ο ίδιος για τους αναγνώστες του «Βήματος»: «Η ιδέα αυτής της Ολογραφίας προσφέρει ένα καινούργιο πλαίσιο όπου μπορεί ο ερευνητής να εξετάσει ερωτήματα όπως:
Ποιοι ήταν οι νόμοι της Φύσης
στην αρχή του χώρου και του χρόνου;
Τι υπήρχε προτού υπάρξουν ο χώρος και ο χρόνος όπως τον αντιλαμβανόμαστε τώρα;Χρησιμοποιώντας μια θεωρία που να βασίζεται σε δύο μόνο διαστάσεις (αντί για τρεις) και μία διάσταση για τον χρόνο μπορούν να περιγραφούν το Σύμπαν και οι νόμοι της Φύσης πριν και μετά το Big-Bang και πώς έγινε η μετάβαση από την πριν στη μετά κατάσταση;».Χωρίς αμφιβολία, πρόκειται για προβλήματα από τα δυσκολότερα που έχει ποτέ αντιμετωπίσει η επιστημονική κοινότητα και η επιχορήγηση του Ιδρύματος Templeton δόθηκε στον έλληνα ερευνητή διότι ακριβώς έχει ήδη αναπτύξει μια θεωρία για το Ολογραφικό Σύμπαν και θέλει στη συνέχεια, από την Ολογραφική Αρχή να δημιουργήσει μια φυσική θεωρία, να βρει δηλαδή ποιοι είναι οι φυσικοί νόμοι ενός ολογραφικού κόσμου.
Από αυτή την ιδέα ξεκινώντας άλλοι θεωρητικοί φυσικοί και κοσμολόγοι έφθασαν στο συμπέρασμα πως πράγματα που συμβαίνουν στο εσωτερικό του δικού μας Σύμπαντος μπορούν να έχουν τις αντίστοιχες πληροφορίες γι' αυτά κάπου σε μια επιφάνεια που περιβάλλει τα πάντα. Δεν είμαστε λοιπόν τα τρισδιάστατα ζόμπι πλασμάτων που ζουν στις δυο διαστάσεις στις ακραίες περιοχές του Σύμπαντος ούτε θα ξυπνήσουμε κάποτε διαπιστώνοντας ότι ζούσαμε ένα Truman's Story, ένα πλασματικό δηλαδή περιβάλλον φτιαγμένο από άλλους.
Η όλη ιστορία με το Ολογραφικό Σύμπαν έχει να κάνει με το ότι είναι πιο εύκολο να χειριστείς μια Φυσική που έχει τη βάση της σε μια κλειστή επιφάνεια, και μάλιστα όχι με άπειρες διαστάσεις, δηλαδή με δυο διαστάσεις συν μία για τον χρόνο και να ισχύουν οι γνωστοί μας νόμοι της Κβαντικής Μηχανικής ενώ η βαρύτητα δεν μπαίνει στη μέση, από ό,τι μια Φυσική σε έναν χώρο τριών διαστάσεων και με βαρύτητα.
Τα προηγούμενα δέκα χρόνια μπορούμε να πούμε ότι ζήσαμε την καταξίωση της Kβαντικής Φυσικής, κάτι σαν να έγιναν οι νόμοι της ένα σύνταγμα που όλοι παραδέχονται ότι ισχύει απαρέγκλιτα στον μικρόκοσμο, δηλαδή από το επίπεδο μορίων και σε ακόμη μικρότερες κλίμακες. Τον περασμένο Ιούνιο εμφανίστηκε ένα δημοσίευμα που λόγω Higgs ίσως πέρασε στα ψιλά αλλά είχε ένα πολύ σοβαρό αντικείμενο προβληματισμού.
Η επιβεβαίωση της αβεβαιότητας
Τα προηγούμενα δέκα χρόνια μπορούμε να πούμε ότι ζήσαμε την καταξίωση της Kβαντικής Φυσικής, κάτι σαν να έγιναν οι νόμοι της ένα σύνταγμα που όλοι παραδέχονται ότι ισχύει απαρέγκλιτα στον μικρόκοσμο, δηλαδή από το επίπεδο μορίων και σε ακόμη μικρότερες κλίμακες. Τον περασμένο Ιούνιο εμφανίστηκε ένα δημοσίευμα που λόγω Higgs ίσως πέρασε στα ψιλά αλλά είχε ένα πολύ σοβαρό αντικείμενο προβληματισμού.
Ισχύει πράγματι η αρχή της αβεβαιότητας, κάτι που τρέλαινε τον Αϊνστάιν, φανατικό πολέμιο του απρόβλεπτου στη Φυσική, της ιδέας δηλαδή της Kβαντικής Mηχανικής, που δίνει μόνο πιθανότητες για την πρόβλεψη συμπεριφορών στον μικρόκοσμο.
Και όμως οι Stephanie Wehner και Esther Haenggi στο University of Singapore Centre of Quantum Technology περιέγραψαν ένα θεωρητικό πείραμα (arxiv.org/abs/12056894v1) όπου δυο σημαντικά για ένα σωματίδιο στοιχεία, π.χ. η ορμή και η θέση, τα περιγράφουν σαν δυο ρεύματα ψηφιακών κωδικοποιημένων στοιχείων που δεν γνωρίζουμε και πάλι με ακρίβεια το περιεχόμενό τους.
Απέδειξαν λοιπόν ότι μόλις προσπαθήσουμε να χαλαρώσουμε τους κανόνες της αβεβαιότητας και να αποκτήσουμε πιο ακριβή γνώση χτυπάμε σε... τοίχο.
Απέδειξαν λοιπόν ότι μόλις προσπαθήσουμε να χαλαρώσουμε τους κανόνες της αβεβαιότητας και να αποκτήσουμε πιο ακριβή γνώση χτυπάμε σε... τοίχο.
Συγκεκριμένα, ελαττώνοντας την αβεβαιότητα φθάνουμε στο απαράδεκτο για τη Φυσική να παράγεται ενέργεια από το (πραγματικά) τίποτα. Αρα η Αρχή της Αβεβαιότητας απέκτησε άλλη μια επιβεβαίωση.
Μια ακόμη ιδέα με την οποία έπρεπε τα τελευταία δέκα χρόνια να συνηθίσουμε να ζούμε είναι πως εκεί που (νομίζουμε ότι) δεν υπάρχει άλλο από «άδειος χώρος» γίνεται χαμός από δράση. Οσοι ασχολούνται με το τι συμβαίνει σε αυτό που κάποτε θεωρούσαμε κενό, πρέπει να ξεκινήσουν με έναν διαφορετικό ορισμό στο μυαλό τους.
Το κενό δεν είναι πια κενό
Μια ακόμη ιδέα με την οποία έπρεπε τα τελευταία δέκα χρόνια να συνηθίσουμε να ζούμε είναι πως εκεί που (νομίζουμε ότι) δεν υπάρχει άλλο από «άδειος χώρος» γίνεται χαμός από δράση. Οσοι ασχολούνται με το τι συμβαίνει σε αυτό που κάποτε θεωρούσαμε κενό, πρέπει να ξεκινήσουν με έναν διαφορετικό ορισμό στο μυαλό τους.
Το κενό δεν είναι εκεί που υπάρχει μόνον το τίποτε αλλά κενό είναι μια διάταξη στη Φύση όπου υπάρχουν σωματίδια με ιδιόρρυθμη, είναι η αλήθεια, συμπεριφορά, αλλά ελάχιστη συνολικά και (υπο)λογιστικά ενέργεια.
Τα σωματίδια αυτά δημιουργούνται και εξαφανίζονται σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα ώστε προτού το πάρουμε είδηση, ο συνολικός απολογισμός για την ύπαρξή τους μας βγαίνει μηδέν. Σαν να πήραμε, δηλαδή να δανειστήκαμε, χρήματα από την τσέπη φίλου και προτού το καταλάβει να τα ξαναβάλαμε στη θέση τους.
Αντί για το τίποτα λέμε ότι υπάρχει μια «ύφανση» της πραγματικότητας που τη λένε ουσία Higgs. Στα πειράματα με τις συγκρούσεις στο CERN προσπαθούν να δημιουργήσουν κάποιες «ρυτίδες» στο ύφασμα αυτό, που είναι ένα κβαντικό πεδίο στην ουσία, όπως περιγράφηκε πριν σαν θάλασσα, που εκδηλώνονται με τη μορφή δύσκολα ανιχνεύσιμων στιγμιαίων σωματιδίων.
Αυτά ονομάζονται «μποζόνια Higgs» και ψάχναμε την επιβεβαίωση της ύπαρξής τους. Και έτσι μαθαίνουμε πλέον ότι δεν πρέπει να λέμε ότι στο κενό υπάρχει το τίποτα αλλά κάτι που έχει και ενέργεια και δράση αλλά με μινιμαλιστική συμπεριφορά.
Γνώθι Σαυτόν
Το ρητό αυτό, ψήγμα πνευματικού χρυσού, απευθύνεται σε κάθε έμβιο ον, ιδιαιτέρως όμως στο λογικό άνθρωπο.
Κατά το σοφό μύστη Πλούταρχο τον Χαιρωνέα (47-127 μ.Χ.), ιερέα και επόπτη του Δελφικού ιερού, στο θεωρούμενο τούτο πάνσεπτο τέμενος του αρχαίου Ελληνισμού, οι βασιλείς, οι άρχοντες, οι πλούσιοι, πλούσια υλικά αφιέρωναν· οι σοφοί λακωνικότατα ρητά ανέθεταν, ως πνευματικά αναθήματα.
Πρώτος, κατά την παράδοση, ο Χείλων Δαμαγήτου ο Λακεδαιμόνιος, ένας απ' τους επτά σοφούς, καταφρονώντας τα υλικά αγαθά, πρόσφερε στο Μαντείο των Δελφών τη γνώμη "Γνώθι σαυτόν".
Αυτόν τον μιμήθηκαν και άλλοι σοφοί και εκατοντάδες ρητών, με δύο λέξεις συνήθως εκφραζόμενων, δωρήθηκαν για να είναι εκεί στους Δελφούς γραμμένα πάνω σε παραστάδες, κίονες, στήλες, τοίχους κλπ.
Ο Στοβαίος (τον Ε' μ.Χ. αιώνα) στην Ανθολογία του (ΙΙΙ, 1. 173) μας διέσωσε 147 παραγγέλματα με τη σημείωση "Σωσιάδου των 7 Σοφών Υποθήκαι".
Ο Πλάτων στον "Πρωταγόρα" (343β) υποστηρίζει ότι τα πρώτα δωρηθέντα αποφθέγματα στους Δελφούς ήσαν το "Γνώθι σαυτόν" του Χείλωνος και το "Μηδέν άγαν" του Σόλωνος. Στον Χαρμίδη προσθέτει και του Θαλή (643-548 π.Χ.): "εγγύα· πάρα δ' άτα", δηλ: "εγγυήθηκες; θα ακολουθήση η συμφορά"· η σημερινή παροιμία: "εγγυητής καλοπληρωτής".
Κατά τον Πλούταρχο, το "Γνώθι σαυτόν" προερχόταν απ' αυτόν τον θεό Απόλλωνα και ήταν γραμμένο σε πολλά σημεία στα Δελφικά ιερά. (Πάνω σε κίονα, παραστάδα, μετόπη Ναού, προπύλαία κ.ά. Βλ. Διόδ. ΙΧ 14. - Μακρ. Σατ. Ι 66. - Πλουτάρχ. Ηθ. 392Α).
Το νόημα του Γνώθι Σαυτόν
Παραλήφθηκε το "γνώθι σαυτόν" απ' τους σοφούς και θιασώτες μυστηριακών οργανώσεων και προβάλλοταν ως πρωταρχικός όρος αυτοενδοσκόπησης, αυτοκάθαρσης, προσπάθειας πνευματικής ανόδου και ηθικής τελειοποίησης.
Όπως αυτός που πήγαινε κατά την παλιά εποχή στους Δελφούς για μαντεία, αναγκάζοταν να αναγνώση πάνω στο προπύλαιο το ρητό τούτο, κατά όμοιο τρόπον και εκείνος που επιθυμεί την καλλιτέρευση του Εγώ του οφείλει να αρχίζει από την αυτογνωσία.
Έλεγε τότε συμβολικά, δια των εμπείρων σοφών ιερέων του, ο Απόλλων:
Άνθρωπε, πριν εισέλθης στο άδυτο και ζητήσεις απάντηση στο ερώτημά σου, γνώρισε πρώτα τον εαυτό σου· μελέτησέ τον· προσπάθησε να αποκαλύψεις τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματά σου· τις τάσεις, τις ορμές, τις κλίσεις, τις έλξεις, τις επιθυμίες, τις δυνατότητες· γνώρισε το Είναι σου· τότε μόνο θα σε ωφελήσει ο χρησμός μας (η πρόγνωση για το μέλλον σου).
Όπως αυτός που πήγαινε κατά την παλιά εποχή στους Δελφούς για μαντεία, αναγκάζοταν να αναγνώση πάνω στο προπύλαιο το ρητό τούτο, κατά όμοιο τρόπον και εκείνος που επιθυμεί την καλλιτέρευση του Εγώ του οφείλει να αρχίζει από την αυτογνωσία.
Έλεγε τότε συμβολικά, δια των εμπείρων σοφών ιερέων του, ο Απόλλων:
Άνθρωπε, πριν εισέλθης στο άδυτο και ζητήσεις απάντηση στο ερώτημά σου, γνώρισε πρώτα τον εαυτό σου· μελέτησέ τον· προσπάθησε να αποκαλύψεις τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματά σου· τις τάσεις, τις ορμές, τις κλίσεις, τις έλξεις, τις επιθυμίες, τις δυνατότητες· γνώρισε το Είναι σου· τότε μόνο θα σε ωφελήσει ο χρησμός μας (η πρόγνωση για το μέλλον σου).
Ακριβώς τα ίδια πρέπει να ακούει ενδόμυχα ψιθυριζόμενα ο βυθιζόμενος σε υψηλούς στοχασμούς και που διατελεί σε συνθήκες ιδιάζουσας, ψυχολογικής, ανάτασης.
Αλλά τι είναι 'Εγώ'; Είναι δυνατή η αυτογνωσία;'
Ο Χείλων όταν ρωτήθηκε: "Τι το χαλεπώτατον;" (το δυσκολώτατο), "το γιγνώσκειν εαυτόν" απάντησε· "πολλά γαρ υπό φιλαυτίας" (της αγάπης του εαυτού μας) "έκαστον εαυτώ προτιθέναι" (προβάλλονται εμπόδια μεταξύ του εγώ κρίνοντος και κρινομένου από τον ίδιο).
Τη συσκότιση αυτή της κρίσης του αυτοκρινόμενου από τη φιλαυτία άριστα ο Αίσωπος δίδαξε με το γνωστό μύθο "έκαστος δύο πήρας (σάκκους) φέρει· την μεν έμπροσθεν δια τα αλλότρια (ξένα), την δε όπισθεν δια τα ίδια (δικά του) ελαττώματα" (τα οποία δεν θέλει να βλέπει).
Αποστόλου Π. Φωτοπούλου
Φιλολόγου - Γυμνασιάρχου
ΜΥΣΤΑΓΩΓΗΜΑΤΑ - ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑ (αποσπάσματα)
Θυμίαμα - Μοσχοθυμίαμα - Λιβάνι. Ένα βιοποριστικό εργόχειρο Αγιορειτών κελλιωτών (με βιβλιογραφία - links)
Ἀρωματικὴ ῥητινώδης ὕλη ῥευστὴ ἤ ἀποξηραμένη. Μοιάζει πολὺ μὲ τὸ ῥετσίνι τοῦ Πεύκου ἤ τοῦ Κυπαρισσιοῦ καὶ εἶναι σκληρὸ ὅπως ἡ Μαστίχα τῆς Χίου. Τρέχει μὲ χάραγμα ἀπὸ τὸ δένδρο Λίβανος ἤ Βοσβελία ἡ καρτερείου.
Τὸ δένδρο αὐτὸ βρίσκεται στὶς χῶρες Ἀραβία, Αἰθιοπία, Σουδάν, Σομαλία καὶ Ἰνδία. Εἶναι πολὺ ψηλὸ καὶ πυκνόφυλλο.
Τὸ λιβάνι ἀπὸ πολὺ νωρὶς χρησιμοποιήθηκε γιὰ τὴν Λατρεία τοῦ Θεοῦ, ὄχι μόνον στὸ Χριστιανισμό, ἀλλὰ καὶ στὴν Ἑβραϊκή Θρησκεία. Τὸ βλέπουμε νὰ ἀναφέρεται ὡς θυμίαμα στὸ ἀνάγνωσμα τῆς ἀναγγελίας τῆς γεννήσεως τοῦ Τιμίου Προδρόμου, τὸ ὁποῖο διηγεῖται ὅτι κατὰ τὴν ὥρα τοῦ θυμιάματος ἐμφανίσθηκε στὸν Προφήτη Ζαχαρία ὁ Ἀρχάγγελος Γαβριήλ.
Τὸ ὅτι ἦταν σπάνιο εἶδος τὸ συμπεραίνουμε ἀπὸ τὸ ὅτι οἱ τρεῖς Μάγοι προσέφεραν καὶ αὐτὸ ὡς πολύτιμο εἶδος, μαζὶ μὲ τὴν σμύρνα καὶ τὸν χρυσό.
Στὴ θεία Λατρεία χρησιμοποιεῖται πολύ. Στὸν Ὄρθρο, στὴ Θ. Λειτουργία καὶ στὸν Ἑσπερινό, τόσο ἐντὸς τοῦ Ἁγίου Βήματος ὅσο καὶ ἔξω, ἀλλὰ καὶ στὰ ἄλλα Μυστήρια καὶ τὶς τελετὲς τῆς Ἐκκλησίας μας.
Ἡ χρήση του ὅμως δὲν περιορίζεται μόνο μέσα στὴν Ἐκκλησία. Τὸ θυμίαμα χρησιμοποιεῖται καὶ γιὰ τὶς λατρευτικὲς ἀνάγκες τῶν ἀνθρώπων στὰ σπίτια τους.
Οἱ παλαιότεροι τὸ εἶχαν παράδοση πρωῒ καὶ βράδυ νὰ θυμιάζουν γιὰ νὰ φεύγουν τὰ δαιμόνια, ἀφοῦ πρῶτα ἄναβαν τὸ καντῆλι. Ἦταν ἀπαραίτητο τὸ θυμιάτισμα καὶ γιὰ εὐλογία, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὶς ἀρρώστιες. Ἦταν καὶ εἶναι φάρμακο γιὰ τὸν Ὀρθόδοξο Χριστιανό.
Ὁ συμβολισμός του εἶναι ὅτι, ὅπως τὸ θυμίαμα εὐφραίνει τὸν Θεό, ἔτσι καὶ ἡ προσευχή μας πρέπει νὰ εὐχαριστῇ τὸν Θεό. Ἐξ ἄλλου πάντοτε καὶ τώρα τὸ θυμίαμα ἔχει καὶ τὴν ἔννοια τῆς θυσίας. Μαζὶ μὲ τὸ κερὶ ἀποτελοῦν τὰ ἀγαπημένα ἁγιωτικὰ τοῦ κόσμου. Διότι ἡ εὐωδία του μέσα στὴν Ἐκκλησία, ἤ στὸ σπίτι ἐπαναφέρει τὸν ἄνθρωπο στὴν σκέψη τοῦ Θεοῦ.
Ποιὸς δὲν θὰ ἀναρωτηθῆ, ὅταν στὸν δρόμο μυρίση λιβάνι, ὅτι κάτι γίνεται κάπου ἐκεῖ;
Ἐπίσης στὴν Ἐκκλησία, ὅταν πηγαίνουμε πρόσφορο, εἶναι ἀπαραίτητο τὸ λιβάνι καὶ τὸ κερί. Τὰ τρία μαζὶ ἀποτελοῦν τὴν τέλεια προσφορὰ πρὸς τὸν Θεό, γι’ αὐτὸ καὶ οἱ πιστοὶ τὰ προσφέρουν μαζὶ μὲ τὰ ὀνόματα ζώντων καὶ κεκοιμημένων γιὰ μνημόσυνο. Βλέπουμε λοιπὸν ὅτι εἶναι τὸ θυμίαμα ἕνα ἀπὸ τὰ τρία στοιχεῖα τὰ ὁποῖα δίδονται ὡς προσφορὰ καὶ προσευχὴ στὸ Θεὸ γιὰ τοὺς ἀνθρώπους.
Στὴν πρωτογενή του μορφὴ σήμερα δὲν χρησιμοποιεῖται πλέον, διότι ἡ μυρωδιά του δὲν εἶναι καὶ τόσο ἀρεστὴ στοὺς ἀνθρώπους. Παλαιότερα ὅμως χρησιμοποιεῖτο εὐρύτατα, λόγῳ τοῦ ὅτι ἡ ἀνάμειξή του μὲ ἀρώματα ἦταν σπάνια καὶ μόνον στὸ Ἅγιον Ὄρος συνηθιζόταν.
Στὸ Ἅγιον Ὄρος ἡ κατασκευὴ τοῦ Μοσχοθυμιάματος εἶναι μία ἐργασία ἡ ὁποία ἁρμόζει στοὺς Μοναχούς, ἰδίως στοὺς Κελλιῶτες καὶ ἀσκητές, ποὺ τὸ ἔχουν ὡς ἐργόχειρο, ἀπὸ τὸ ὁποῖο ζοῦν.
Ἡ κατασκευή του εἶναι κοπιαστικὴ διότι, μέχρι νὰ φτάσῃ στὴν τελική του μορφή, περνᾶ ἀπὸ πολλὰ στάδια, στὰ ὁποῖα ἡ ἀνθρώπινη ἐπέμβαση εἶναι ἀναγκαία.
Τὸ τρίψιμο τῆς πρώτης ὕλης, τὸ ζύμωμα μὲ τὸ ἄρωμα, τὸ πλάσιμο, τὸ κόψιμο, τὸ ἀνακάτεμα μὲ τὴν μαγνησία, τὸ ἅπλωμα, τὸ στέγνωμα, τὸ κοσκίνισμα καὶ ἡ τοποθέτησή του σὲ κουτιά, ὅλα ἀπαιτοῦν τὴν ἀνθρώπινη παρουσία.
Καὶ ὅλα αὐτὰ μὲ προσευχή, διότι τὸ θυμίαμα χρησιμοποιεῖται γιὰ τὴν θεία λατρεία, ἀλλὰ καὶ μὲ πολλὴ ἐπιμέλεια καὶ προσοχή, διότι πρέπει καὶ στὸ σχῆμα νὰ βγαίνει σωστό.
Ἐπίσης καὶ ἡ ὡραία ἐμφάνιση καὶ συσκευασία εἶναι κάτι ποὺ προσδίδει σ’ αὐτὸ τὴν πρέπουσα θέση.
Κατ’ αὐτὸν τὸν τρόπο καὶ στὴν Μικρὴ Ἁγία Ἄννα ἡ Ἀδελφότης Ὑμνογράφου καλλιεργεῖ αὐτὸ τὸ ἐργόχειρο καὶ κατασκευάζει πολύ καλὸ καὶ εὐωδιαστὸ Μοσχοθυμίαμα. Οἱ Πατέρες μὲ περίσσια εὐλάβεια διαλέγουν τὴν πρώτη ὕλη, ὥστε νὰ εἶναι καθαρὴ καὶ ὄχι ἀνάμεικτη, κάτι ποὺ παίζει τὸν πρωταρχικὸ ῥόλο στὴν κατασκευή· ἐρευνοῦν ἐξαντλητικὰ ἐπίσης γιὰ τὴν εὕρεση σωστῶν ἀρωμάτων. Ἀκόμη καὶ τὴν μαγνησία, τὴν ἀντικολλητικὴ αὐτὴ ἄσπρη σκόνη ποὺ εἶναι πανάλαφρη, τὴν διαλέγουν.
Ἔτσι μὲ πολὺ μεράκι ἐπιμελοῦνται τὸ θυμίαμα, δίνοντας ἔμφαση καὶ στὴ συσκευασία, γι’αὐτὸ τὸ παραγόμενο μοσχοθυμίαμα ἔχει ἐπιβληθεῖ γιὰ τὴν ποιότητα του καὶ τὴν ἐμφάνισή του σ’ αὐτοὺς ποὺ τὸ ζητοῦν.
Θυμιατό
Τα θυμιατά που χρησιμοποιούμε στους Ιερούς Ναούς είναι κινητά μεταλλικά σκεύη που στο κάτω μέρος δέχονται τα αναμμένα κάρβουνα ή καρβουνόσκονη. Εξαρτώνται από τέσσερις αλυσίδες με δώδεκα κουδουνάκια. Συμβολίζουν τους τέσσερις Ευαγγελιστές και τους δώδεκα Αποστόλους αντίστοιχα. Η βάση του θυμιατού συμβολίζει την ανθρώπινη φύση του Χριστού μέσα στα σπλάχνα της Παναγίας Μητέρας Του. Τα ανάμενα κάρβουνα συμβολίζουν το πυρ της θεότητας. Είναι η βάτος η φλεγόμενη αλλά μη κατακαιομένη. Η φωτιά συμβολίζει και τη Θεία Αγάπη που ως φωτιά καίει την καρδιά του κάθε πιστού.Θυμίαμα καλείται από τα αρχαία χρόνια το αρωματικό ρετσίνι ή το κόμμι που βγαίνει από τις τομές στον κορμό του δέντρου λίβανος εξ ου και λιβάνι. Είναι ένα από τα τρία δώρα που προσέφεραν οι τρεις Μάγοι στον Κύριο μας. Συμβολίζει την προσευχή μας που ανέρχεται όπως ο καπνός, στο θρόνο του Θεού. Όπως δηλαδή το λιβάνι συναντάται με το αναμμένο κάρβουνο και δεν μένει εκεί, αλλά αφού αφού θερμανθεί ανέρχεται προς τα άνω και σκορπίζει την ευωδία, έτσι και οι ψυχές μας με ζεστή και θερμή πίστη προσευχόμενες, δεν πρέπει να κολλούν στα γήινα υλικά όταν λατρεύουν το Θεό, αλλά να φτερουγίζουν προς τα άνω μυροβλύζουσες, απαγκιστρωμένες από τις υλικές μέριμνες.
Το θυμίαμα στη λατρεία του Θεού χρησιμοποιούνταν και απὸ τους Eβραίους και απὸ τους ειδωλολάτρες. Ήταν δείγμα αναγνώρισης της υπερέχουσας αξίας του Θεού, ήταν σύμβολο υποταγής και αφοσίωσης. Στο σπίτι καλό είναι να προσφέρεται θυμίαμα τακτικά και να συνοδεύεται πάντοτε με κάποια προσευχή. Οι πνευματικοί συμβολισμοί του θυμιάματος είναι:
1. Το θυμίαμα εν πρώτοις συμβολίζει την προσευχή, που ανεβαίνει προς τον θρόνον του Θεού. "Κατευθυνθήτω η προσευχή μου ως θυμίαμα ενώπιόν Σου. . .". Είναι η ορμή της ψυχής προς τα άνω. Και ταυτόχρονα συμβολίζει και την ζέουσαν επιθυμία μας να γίνει η προσευχή μας δεκτή "εις όσμήν ευωδίας πνευματικής".
Γράφει ο ιερός Χρυσόστομος: "Ώσπερ το θυμίαμα και καθ' εαυτό καλόν και ευώδες, τότε δέ μάλιστα επιδείκνυται την ευωδίαν, όταν ομιλήση τώ πυρί. Ούτω δέ και η ευχή καλή μέν καθ' εαυτήν, καλλίων δέ και ευωδεστέρα γίνεται όταν μετά και ζεούσης ψυχής αναφέρηται, όταν θυμιατήριον η ψυχή γένηται και πύρ ανάπτη σφοδρόν". Γι ' αυτό και πρέπει, όταν προσεύχεται κανείς, καλόν είναι να καίει θυμίαμα στο σπίτι.
2. Συμβολίζει ακόμη τις γλώσσες πυρός της Αγ. Πεντηκοστής, όταν ο Κύριος εξαπέστειλε στους Μαθητές Του το Πανάγιό Του Πνεύμα "έν είδει πυρίνων γλωσσών". Στην ευχή που λέγει ο ιερεύς, όταν ευλογεί το θυμίαμα στην Πρόθεση, αναφέρει "Θυμίαμά Σοι προσφέρομεν Χριστέ ο Θεός εις οσμήν ευωδίας πνευματικής, ο προσδεξάμενος εις το υπερουράνιόν Σου θυσιαστήριον, αντικατάπεμψον ημίν την χάριν του Παναγίου Σου Πνεύματος". Με το θυμίαμα δηλ. ζητούμε από τον Κύριο να μάς στείλει την αγιοπνευματικήν Του χάρι.
2. Συμβολίζει ακόμη τις γλώσσες πυρός της Αγ. Πεντηκοστής, όταν ο Κύριος εξαπέστειλε στους Μαθητές Του το Πανάγιό Του Πνεύμα "έν είδει πυρίνων γλωσσών". Στην ευχή που λέγει ο ιερεύς, όταν ευλογεί το θυμίαμα στην Πρόθεση, αναφέρει "Θυμίαμά Σοι προσφέρομεν Χριστέ ο Θεός εις οσμήν ευωδίας πνευματικής, ο προσδεξάμενος εις το υπερουράνιόν Σου θυσιαστήριον, αντικατάπεμψον ημίν την χάριν του Παναγίου Σου Πνεύματος". Με το θυμίαμα δηλ. ζητούμε από τον Κύριο να μάς στείλει την αγιοπνευματικήν Του χάρι.
Γι' αυτό και οι πιστοί, όταν τους θυμιάζει ο Ιερεύς, κλίνουν ελαφρώς την κεφαλή σε δείγμα αποδοχής της χάριτος αυτής. Ο Άγ. Συμεών Θεσσαλονίκης ερμηνεύει ως εξής την σημασίαν του θυμιάματος : " Δηλοί την απ' ουρανού χάριν και δωρεάν εκχυθείσαν τώ κόσμω διά Ιησού Χριστού και ευωδίαν του Πνεύματος και πάλιν εις τον ουρανόν δι' αυτού αναχθείσαν".
3. Το ευώδες θυμίαμα συμβολίζει εξ άλλου και τον αίνον, που απευθύνεται προς τον Θεό. Η καύση του θυμιάματος σημαίνει τη λατρεία και τον εξιλασμό. Το δέ ευχάριστο συναίσθημα, που δημιουργείται από το άρωμα του θυμιάματος σε όλο το χώρο του Ι. Ναού, σημαίνει την πλήρωση της καρδιάς μας από τη θεία ευαρέστηση, που είναι ο καρπός της αγάπης μας προς το Θεό. Στην περίπτωση αυτή κάθε πιστός μετατρέπεται σε " ευωδίαν Χριστού ".
4. Το δέ θυμιατήριον, όπου καίγονται τα κάρβουνα και τοποθετείται το θυμίαμα, συμβολίζει την κοιλίαν της Θεοτόκου, η οποία δέχθηκε στα σπλάχνα της σωματικώς την Θεότητα, που είναι "πύρ καταναλίσκον", χωρίς να υποστή φθοράν ή αλλοίωση. Κατά τον άγιο Γερμανό, Πατριάρχη Κων/λεως "Ο θυμιατήρ υποδεικνύει την ανθρωπότητα του Χριστού, το πύρ την θεότητα και ο ευώδης καπνός μηνύει την ευωδία του Αγίου Πνεύματος προπορευομένην". Και αλλού "Η γαστήρ του θυμιατηρίου νοηθείη αν ημίν η ηγιασμένη μήτρα της Θεοτόκου φέρουσα τον θείον άνθρακα Χριστόν εν ώ κατοικεί πάν το πλήρωμα της θεότητος σωματικώς. Διό και την οσμήν της ευωδίας αναδίδωσιν ευωδιάζον τα σύμπαντα".
3. Το ευώδες θυμίαμα συμβολίζει εξ άλλου και τον αίνον, που απευθύνεται προς τον Θεό. Η καύση του θυμιάματος σημαίνει τη λατρεία και τον εξιλασμό. Το δέ ευχάριστο συναίσθημα, που δημιουργείται από το άρωμα του θυμιάματος σε όλο το χώρο του Ι. Ναού, σημαίνει την πλήρωση της καρδιάς μας από τη θεία ευαρέστηση, που είναι ο καρπός της αγάπης μας προς το Θεό. Στην περίπτωση αυτή κάθε πιστός μετατρέπεται σε " ευωδίαν Χριστού ".
4. Το δέ θυμιατήριον, όπου καίγονται τα κάρβουνα και τοποθετείται το θυμίαμα, συμβολίζει την κοιλίαν της Θεοτόκου, η οποία δέχθηκε στα σπλάχνα της σωματικώς την Θεότητα, που είναι "πύρ καταναλίσκον", χωρίς να υποστή φθοράν ή αλλοίωση. Κατά τον άγιο Γερμανό, Πατριάρχη Κων/λεως "Ο θυμιατήρ υποδεικνύει την ανθρωπότητα του Χριστού, το πύρ την θεότητα και ο ευώδης καπνός μηνύει την ευωδία του Αγίου Πνεύματος προπορευομένην". Και αλλού "Η γαστήρ του θυμιατηρίου νοηθείη αν ημίν η ηγιασμένη μήτρα της Θεοτόκου φέρουσα τον θείον άνθρακα Χριστόν εν ώ κατοικεί πάν το πλήρωμα της θεότητος σωματικώς. Διό και την οσμήν της ευωδίας αναδίδωσιν ευωδιάζον τα σύμπαντα".
Με απλά λόγια και ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός περιγράφει αυτόν τον συμβολισμόν, λέγοντας "Το θυμιατό σημαίνει την Δέσποινα, την Θεοτόκο. Όπως τα κάρβουνα είναι μέσα στο θυμιατό και δεν καίεται, έτσι και η Δέσποινα η Θεοτόκος εδέχθηκε τον Χριστόν και δεν εκάηκε, αλλά μάλιστα εφωτίσθηκε.
5. Στην Αποκάλυψη ο Ευαγγελιστής Ιωάννης γράφει για χρυσό Θυμιατήρι: «λιβανωτόν χρυσούν». Απ’ αυτό ανέβηκε ο καπνός των Θυμιαμάτων μαζί με τις προσευχές των άγιων ενώπιων του Θεού (Αποκ.8/η',35). Σε άλλο σημείο της Αποκαλύψεως (5/ε',8) ο Ευαγγελιστής Ιωάννης ταυτίζει το Θυμίαμα με τις προσευχές των άγιων.
5. Στην Αποκάλυψη ο Ευαγγελιστής Ιωάννης γράφει για χρυσό Θυμιατήρι: «λιβανωτόν χρυσούν». Απ’ αυτό ανέβηκε ο καπνός των Θυμιαμάτων μαζί με τις προσευχές των άγιων ενώπιων του Θεού (Αποκ.8/η',35). Σε άλλο σημείο της Αποκαλύψεως (5/ε',8) ο Ευαγγελιστής Ιωάννης ταυτίζει το Θυμίαμα με τις προσευχές των άγιων.
Εκεί γράφει για τους εικοσιτέσσερις πρεσβυτέρους οι όποιοι προσκύνησαν το Αρνίον «έχοντες έκαστος κιθάραν και φιάλας χρυσας γεμούσας θυμιαμάτων, αι είσιν αι προσευχαί των άγίων». (Δηλαδή: έχοντας ο καθένας κιθάρα και φιάλες χρυσές γεμάτες θυμιάματα, που είναι οι προσευχές των αγίων).
Με το θυμίαμα που προσφέρουμε την ώρα της προσευχής υποβοηθείται η ανάταση της ψυχής προς τα υψηλά «άνω σχώμεν τάς καρδίας». Όπως το θυμίαμα θερμαινόμενο στον άνθρακα ανέρχεται προς τα άνω ευωδιάζοντας το περιβάλλον, έτσι και η ψυχή του πιστού με θερμή πίστη πρέπει να πτερουγίζει προς τα άνω μυροβλύζουσα, απαγγιστρωμένη από τις υλικές μέριμνες. Η βάση του θυμιατηρίου υποδεικνύει την ανθρωπότητα του Χριστού, η φωτιά την θεότητά Του και ο ευώδης καπνός μάς «πληροφορεί» την προπορευόμενη ευωδία του Αγίου Πνεύματος.
Ο Μωυσής υπακούοντας στον Θεό κατασκεύασε και τοποθέτησε στη Σκηνή του Μαρτυρίου Θυσιαστήριο του Θυμιάματος (Έξοδ. 30: 1-10). Ο τρόπος παρασκευής του Θυμιάματος διδάχθηκε από τον ίδιο τον Κύριο (Έξοδ. 30: 34-36). Η προσφορά Θυμιάματος στην Παλαιά Διαθήκη αποτελούσε εντολή του Θεού. Έπρεπε να προσφερθεί Θυμίαμα στην αρχή της ημέρας το πρωί και το βράδυ με το άναμμα των Λύχνων (Έξοδ. 30: 7-8).
Αυτή η καλή συνήθεια μεταφέρθηκε και στη χριστιανική λατρεία. Ιδιαίτερα προσφέρεται Θυμίαμα στον Εσπερινό με το ιλαρό φως της δύσεως του Ηλίου και στο ψάλσιμο του δεύτερου στίχου του 140 Ψαλμού, όπου ψάλλεται το "κατευθυνθήτω η προσευχή μου ως θυμίαμα ενώπιόν σου". Παρακαλούμε τον Κύριο να ανεβεί η προσευχή μας προς τον θρόνο Του, όπως ανεβαίνει το ευωδιαστό Θυμίαμα προς τον ουρανό.
Το λατρευτικό αυτό μέσο δημιουργεί κατανυκτικό κλίμα προσευχής και ελκύει την αγιαστική χάρη του Θεού. Η ευλογία του Θυμιάματος κατά την τελετή της Προσκομιδής δείχνει καθαρά τη μεγάλη ωφέλεια, που προξενείται στους εκκλησιαζόμενους από την προσφορά του Θυμιάματος. Λέει χαρακτηριστικά εκεί ο ευλογών λειτουργός: "Θυμίαμά σοι προσφέρομεν, Χριστέ ο Θεός ημών, εις οσμήν ευωδίας πνευματικής· ό προσδεξάμενος εις το υπερουράνιόν σου θυσιαστήριον, αντικατάπεμψον ημίν την χάριν του παναγίου σου Πνεύματος". (Δηλαδή: Θυμίαμα σ' Εσένα προσφέρουμε, Χριστέ Ύψιστε Θεέ, ως οσμή ευωδίας πνευματικής· αυτό, αφού δέχθηκες στο υπερουράνιό Σου Θυσιαστήριο, στείλε πίσω σε μας τη χάρη του παναγίου Σου Πνεύματος). Έκπληξη προκαλεί το ότι τα ίδια λόγια περίπου χρησιμοποιεί ο λειτουργός και για την προσφορά των Τιμίων Δώρων στη Θεία Λειτουργία: " Όπως ο φιλάνθρωπος Θεός ημών, ο προσδεξάμενος αυτά εις το άγιον και υπερουράνιον και νοερόν αυτού θυσιαστήριον εις οσμήν ευωδίας πνευματικής, αντικαταπέμψη ημίν την θείαν χάριν και την δωρεάν του Αγίου Πνεύματος, δεηθώμεν". (Δηλαδή: Με σκοπό ο φιλάνθρωπος Θεός μας, που δέχθηκε αυτά στο άγιο και υπερουράνιο και πνευματικό Του Θυσιαστήριο ως οσμή ευωδίας πνευματικής, να στείλει πίσω σε μας τη θεία χάρη και τη δωρεά του Αγίου Πνεύματος, ας παρακαλέσουμε).
Όταν ο λειτουργός θυμιάζει τους πιστούς, αυτοί πρέπει να προσκυνούν ευλαβικά προσδοκώντας την ευλογία και τη χάρη του Θεού. Όταν ο λειτουργός θυμιάζει τις εικόνες των αγίων, επιζητεί τις μεσιτικές προσευχές τους προς τον Κύριο για βοήθεια των μελών της στρατευομένης Εκκλησίας. Δυστυχώς Πολλοί χριστιανοί, όταν τους θυμιά ο Ιερεύς, παραμένουν ακίνητοι (σάν κολώνες). Και τούτο, ασφαλώς, λόγω άγνοιας. Η μικρή υπόκλιση είναι δείγμα ότι συμμετέχουμε στα τελούμενα. Εκτός από τον Ι. Ναό, είναι καλό και στο σπίτι να προσφέρεται θυμίαμα τακτικά και να συνοδεύεται πάντοτε με ολοκάρδια προσευχή.
Οι τρεις περιφερειακές αλυσίδες του Θυμιατηρίου, που κρατούν τη βάση, συμβολίζουν την Αγία Τριάδα. Η κεντρική αλυσίδα, που ανεβοκατεβάζει το κάλυμμα, συμβολίζει τον Υίο του Θεού που κατέβηκε στη γη και αναλήφθηκε στους ουρανούς, για να σώσει τον άνθρωπο. Οι δώδεκα Κωδωνίσκοι με τον ευχάριστο ήχο τους συμβολίζουν τους δώδεκα Αποστόλους, οι οποίοι κήρυξαν και διαλάλησαν παντού τη Θεότητα του Χριστού και τη λύτρωση που πρόσφερε με τη θυσία Του στον Σταυρό. Η βάση του Θυμιατηρίου, δηλαδή το κάτω ημισφαίριο, συμβολίζει τη Θεοτόκο, η οποία δέχθηκε τον Κύριο της δόξης, ο οποίος εδώ συμβολίζεται με τα αναμμένα κάρβουνα. Σύμφωνα με άλλη ερμηνεία η βάση συμβολίζει τη γη, ενώ το κάλυμμα τον ουρανό.
Ο ευώδης καπνός, όπως φαίνεται καθαρά στην Αποκάλυψη, συμβολίζει τις προσευχές των αγιασμένων πιστών και την εξαγιαστική χάρη του Άγιου Πνεύματος.
πηγή-euxh.gr
Με το θυμίαμα που προσφέρουμε την ώρα της προσευχής υποβοηθείται η ανάταση της ψυχής προς τα υψηλά «άνω σχώμεν τάς καρδίας». Όπως το θυμίαμα θερμαινόμενο στον άνθρακα ανέρχεται προς τα άνω ευωδιάζοντας το περιβάλλον, έτσι και η ψυχή του πιστού με θερμή πίστη πρέπει να πτερουγίζει προς τα άνω μυροβλύζουσα, απαγγιστρωμένη από τις υλικές μέριμνες. Η βάση του θυμιατηρίου υποδεικνύει την ανθρωπότητα του Χριστού, η φωτιά την θεότητά Του και ο ευώδης καπνός μάς «πληροφορεί» την προπορευόμενη ευωδία του Αγίου Πνεύματος.
Ο Μωυσής υπακούοντας στον Θεό κατασκεύασε και τοποθέτησε στη Σκηνή του Μαρτυρίου Θυσιαστήριο του Θυμιάματος (Έξοδ. 30: 1-10). Ο τρόπος παρασκευής του Θυμιάματος διδάχθηκε από τον ίδιο τον Κύριο (Έξοδ. 30: 34-36). Η προσφορά Θυμιάματος στην Παλαιά Διαθήκη αποτελούσε εντολή του Θεού. Έπρεπε να προσφερθεί Θυμίαμα στην αρχή της ημέρας το πρωί και το βράδυ με το άναμμα των Λύχνων (Έξοδ. 30: 7-8).
Αυτή η καλή συνήθεια μεταφέρθηκε και στη χριστιανική λατρεία. Ιδιαίτερα προσφέρεται Θυμίαμα στον Εσπερινό με το ιλαρό φως της δύσεως του Ηλίου και στο ψάλσιμο του δεύτερου στίχου του 140 Ψαλμού, όπου ψάλλεται το "κατευθυνθήτω η προσευχή μου ως θυμίαμα ενώπιόν σου". Παρακαλούμε τον Κύριο να ανεβεί η προσευχή μας προς τον θρόνο Του, όπως ανεβαίνει το ευωδιαστό Θυμίαμα προς τον ουρανό.
Το λατρευτικό αυτό μέσο δημιουργεί κατανυκτικό κλίμα προσευχής και ελκύει την αγιαστική χάρη του Θεού. Η ευλογία του Θυμιάματος κατά την τελετή της Προσκομιδής δείχνει καθαρά τη μεγάλη ωφέλεια, που προξενείται στους εκκλησιαζόμενους από την προσφορά του Θυμιάματος. Λέει χαρακτηριστικά εκεί ο ευλογών λειτουργός: "Θυμίαμά σοι προσφέρομεν, Χριστέ ο Θεός ημών, εις οσμήν ευωδίας πνευματικής· ό προσδεξάμενος εις το υπερουράνιόν σου θυσιαστήριον, αντικατάπεμψον ημίν την χάριν του παναγίου σου Πνεύματος". (Δηλαδή: Θυμίαμα σ' Εσένα προσφέρουμε, Χριστέ Ύψιστε Θεέ, ως οσμή ευωδίας πνευματικής· αυτό, αφού δέχθηκες στο υπερουράνιό Σου Θυσιαστήριο, στείλε πίσω σε μας τη χάρη του παναγίου Σου Πνεύματος). Έκπληξη προκαλεί το ότι τα ίδια λόγια περίπου χρησιμοποιεί ο λειτουργός και για την προσφορά των Τιμίων Δώρων στη Θεία Λειτουργία: " Όπως ο φιλάνθρωπος Θεός ημών, ο προσδεξάμενος αυτά εις το άγιον και υπερουράνιον και νοερόν αυτού θυσιαστήριον εις οσμήν ευωδίας πνευματικής, αντικαταπέμψη ημίν την θείαν χάριν και την δωρεάν του Αγίου Πνεύματος, δεηθώμεν". (Δηλαδή: Με σκοπό ο φιλάνθρωπος Θεός μας, που δέχθηκε αυτά στο άγιο και υπερουράνιο και πνευματικό Του Θυσιαστήριο ως οσμή ευωδίας πνευματικής, να στείλει πίσω σε μας τη θεία χάρη και τη δωρεά του Αγίου Πνεύματος, ας παρακαλέσουμε).
Όταν ο λειτουργός θυμιάζει τους πιστούς, αυτοί πρέπει να προσκυνούν ευλαβικά προσδοκώντας την ευλογία και τη χάρη του Θεού. Όταν ο λειτουργός θυμιάζει τις εικόνες των αγίων, επιζητεί τις μεσιτικές προσευχές τους προς τον Κύριο για βοήθεια των μελών της στρατευομένης Εκκλησίας. Δυστυχώς Πολλοί χριστιανοί, όταν τους θυμιά ο Ιερεύς, παραμένουν ακίνητοι (σάν κολώνες). Και τούτο, ασφαλώς, λόγω άγνοιας. Η μικρή υπόκλιση είναι δείγμα ότι συμμετέχουμε στα τελούμενα. Εκτός από τον Ι. Ναό, είναι καλό και στο σπίτι να προσφέρεται θυμίαμα τακτικά και να συνοδεύεται πάντοτε με ολοκάρδια προσευχή.
Οι τρεις περιφερειακές αλυσίδες του Θυμιατηρίου, που κρατούν τη βάση, συμβολίζουν την Αγία Τριάδα. Η κεντρική αλυσίδα, που ανεβοκατεβάζει το κάλυμμα, συμβολίζει τον Υίο του Θεού που κατέβηκε στη γη και αναλήφθηκε στους ουρανούς, για να σώσει τον άνθρωπο. Οι δώδεκα Κωδωνίσκοι με τον ευχάριστο ήχο τους συμβολίζουν τους δώδεκα Αποστόλους, οι οποίοι κήρυξαν και διαλάλησαν παντού τη Θεότητα του Χριστού και τη λύτρωση που πρόσφερε με τη θυσία Του στον Σταυρό. Η βάση του Θυμιατηρίου, δηλαδή το κάτω ημισφαίριο, συμβολίζει τη Θεοτόκο, η οποία δέχθηκε τον Κύριο της δόξης, ο οποίος εδώ συμβολίζεται με τα αναμμένα κάρβουνα. Σύμφωνα με άλλη ερμηνεία η βάση συμβολίζει τη γη, ενώ το κάλυμμα τον ουρανό.
Ο ευώδης καπνός, όπως φαίνεται καθαρά στην Αποκάλυψη, συμβολίζει τις προσευχές των αγιασμένων πιστών και την εξαγιαστική χάρη του Άγιου Πνεύματος.
πηγή-euxh.gr
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ, ΕΔΩ:
-http://www.agiooros.net/forum/viewtopic.php?f=7&t=3000
-http://cibemba.wordpress.com/tag/%CF%80%CE%B1%CF%81%CE%B1%CF%83%CE%BA%CE%B5%CF%85%CE%AE/
-http://www.astro.gr/astrology/herbs-gems/herbs1.htm
-http://orthodox-world.pblogs.gr/2008/08/h-prosfora-toy-thymiamatos-giati-thymiazoyme-toy-makaristoy-arhi.html
-http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CE%B9%CE%B2%CE%AC%CE%BD%CE%B9
-http://agiosharalabos.blogspot.gr/2013/05/blog-post_1752.html
-http://www.pentapostagma.gr/2013/03/kataskeuh-thimiamatos.html#.UsgGKdJdXTo
-http://agiameteora.net/index.php/gerontes-tis-epoxis-mas/3362-giati-thymiatizoume-stin-orthodoksi-ekklisia.html
-http://fdathanasiou.wordpress.com/2011/07/30/%E1%BC%81%CE%B3%CE%AF%CE%BF%CF%85-%CE%BD%CE%B5%CE%BA%CF%84%CE%B1%CF%81%CE%AF%CE%BF%CF%85-%E1%BC%90%CF%80%CE%B9%CF%83%CE%BA%CF%8C%CF%80%CE%BF%CF%85-%CF%80%CE%B5%CE%BD%CF%84%CE%B1%CF%80%CF%8C%CE%BB/
-http://agios-dimitrios.blogspot.gr/2012/11/blog-post_9129.html
-http://byzantineincense.blogspot.gr/
-http://www.slideshare.net/Rebeka1586/ss-15962256#
-http://elzoni.gr/html/ent/799/ent.33799.asp
-http://iamatikos.gr/files.php?cid=29
-http://lyk-ekkl-athon.chal.sch.gr/autosch/joomla15/index.php/2012-2013/86-2012-10-31-19-01-27/103-2012-10-31-210711-310112
-http://toimerologiomiasmamas.blogspot.gr/2013/12/blog-post_6.html
-http://blackcatandredrose.blogspot.gr/2011/12/blog-post_9391.html
-http://www.faneromenihol.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=447:2010-07-11-11-42-58&catid=97:2011-11-07-15-07-31&Itemid=197
-http://www.multiforums.gr/sciences/viewthread.php?tid=1572
-http://wwk.kathimerini.gr/kath/7days/1997/06/29061997.pdf
-http://www.rotise.gr/erotisi/tropos-paraskeyis-thymiamatos.html
-http://olympia.gr/2012/04/13/%CF%80%CE%B1%CF%81%CE%B1%CF%83%CE%BA%CE%B5%CF%85%CE%AE-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%B1%CE%B3%CE%AF%CE%BF%CF%85-%CE%BC%CF%8D%CF%81%CE%BF%CF%85-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%85%CE%BC%CE%B5-3/
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)