ΠΗΓΗ: http://e-rodios.blogspot.gr/2010/04/blog-post_7451.html
Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΣΚΑΚΙΟΥ
Το σκάκι που όλοι γνωρίζουμε σήμερα είναι το αρχαιοελληνικό ΖΑΤΡΙΚΙΟΝ. Σήμερα δεν υπάρχει άνθρωπος σε ολόκληρο τον πλανήτη που να μην γνωρίζει το ΣΚΑΚΙ που στην αρχαιότητα το ονόμαζαν ΖΑΤΡΙΚΙΟΝ και που ήταν επινόηση των αρχαίων ελλήνων από την αρχή της ιστορικής τους διαδρομής.
Στην αρχαία Ελλάδα οι Πεττείες ήταν τριών διαφορετικών
ειδών. Οι πεττείες του πρώτου είδους είναι αυτές όπου ο παίκτης είχε τον
μικρόκοσμο .... και που με την ρίψη κυβειών έκανε τις κινήσεις που τον
υποχρέωναν οι αριθμοί που έφερνε. Η έννοια της κυβείας δεν περιείχε πάντα την
έννοια της τύχης μια και είναι γνωστό «τα ζάρια του θεού».
Οι πεττείες του πρώτου είδους είναι αυτές όπου ο παίκτης
είχε τον μικρόκοσμο και τα κομμάτια του είχαν συγκεκριμένη δραστηριότητα σε
κινήσεις πάνω στον πίνακα.
Η πλέον εξελιγμένη μορφή ήταν οι πεττείες που συνδύαζαν τις
κυβείες και τις προκαθορισμένες κινήσεις κομματιών. Το Ζατρίκιον ως άθυρμα
πεττείας είχε και τις τρεις μορφές, δηλαδή Ζατρίκιον με κυβείες, ζατρικίων με
προκαθορισμένες κινήσεις κομματιών και τέλος Ζατρίκιον με κυβείες και με
προκαθορισμένες κινήσεις κομματιών.
Κατά την άποψη του συγγραφέα ο Παλαμήδης δεν είναι ο
εφευρέτης των αρχαίων πεττών, πεσσών και κυβειών, αλλά αυτός ο οποίος μεθοδικά
κατέγραψε και παρουσίασε τα αθύρματα τα οποία προϋπήρχαν χιλιάδες χρόνια πριν
και τα παρουσίασε συνολικά ως ενιαία φιλοσοφική στρατηγική δομή σε πολεμικές
εφαρμογές.
Το ότι προϋπήρχαν τα αρχαία ελληνικά αθύρματα είναι
αυτονόητο γιατί γνωρίζουμε τις εκστρατείες του Διονύσου και του Ηρακλή που
έγιναν χιλιάδες χρόνια πριν την γέννηση του Παλαμήδη και στα έργα, όπως π.χ.
Διονυσιακά του Νόννου, υπάρχουν ξεκάθαρες αναφορές για τα στρατηγήματα του
Διονύσου και τα στρατηγήματα του Πάν.
Την εκστρατεία του Διονύσου την αναφέρει αναλυτικά ο Νόννος
και την εκστρατεία του Ηρακλή ο Αρριανός (βλέπε στα έργα μου Θαγετοί
Οικονομολόγοι, Περί Τεχνικών Μεγάλου Αλεξάνδρου, Ηγεσίες, Πελασγοί
Οικονομολόγοι κ.λπ.).
Οι λέξεις άθυρμα, αθύρματα, αθύρω αναφέρονται πάρα πολλές φορές
στα Διονυσιακά του Νόννου. Και η εκστρατεία του Διονύσου στην Ασία έγινε πριν
χιλιάδες χιλιάδων χρόνια. Ενώ τα αθύρματα αναφέρονται στον Ησίοδο, την Σαπφώ,
τον Αλκαίο, τον Όμηρο, τους Ομηρικούς ύμνους που γράφτηκαν αιώνες πριν τα
περσικά ή ινδικά Ζατρίκια, τα οποία προφανώς είναι από εκείνες τις εκστρατείες.
Δεν είναι τυχαίο όπου θεοί και προστάτες των πεττειών είναι η Αθηνά, ο
Διόνυσος, ο Ερμής και ο Πάν.
Η λέξη Ζατρίκιον είναι ξεκάθαρα Αρχαιοελληνική και
ετυμολογικά προέρχεται από δύο λέξεις, το επιτακτικό μόριο «ζα-» και του
ρήματος τριάζω ή τριάσσω.
Το επιτακτικό μόριο «ζα» είναι πολύ γνωστό και το
χρησιμοποιούμε σε πολλές λέξεις και έχει ως στόχο να ενισχύει το δεύτερο
συνθετικό της λέξης.
Για παράδειγμα ζά(μ)πλουτος ή ζάπλουτος σημαίνει ο πολύ
πλούσιος, ο πάμπλουτος, ο βαθύπλουτος, ζαφελής ο πανύ αφελής, ο πανβλαξ (ο ζα-
αφελής), ζατρεφής ο ευτραφής (ο ζα- τρεφής) και (Λεξικό Σούδα) τα εξής:
Ζαχρειής ο άγαν χρειώδης, Ζατρεφής ο ευτραφής κ.λπ.
Και πλήθος άλλων παραδειγμάτων, που αναφέρουν τα σύγχρονα
λεξικά, όπως: Ζάης, -ής, ές (επιθ.) = ορμητικός, θυελλώδης από το < θ. επιτ.
μόριο ζα + άημι = πνέω. Ζάθεος, -ος, -ον (επιθ.) = ο πολύ θείος, ο ιερός, ο
καθηγιασμένος από το < επιτ. μόριο ζα + θεός. Ζαθερής, -ής, -ές (επιθ.) = ο
πολύ θερμός από το < επιτ. μόριο ζα + θέρος. Ζαμενής, -ής, ές = ο
πανίσχυρος, ο πολύ ισχυρός από το < επιτ. μόριο ζα + μένος. Ακόμη τονίζεται
ότι με το ζα- έχουμε και σε αρχαία γραφή το JA το οποίο σημαίνει: ζάλ, Sas, ζάρ,
ζάρ-ι, saihs, szeszi, δηλαδή ζάρι ή κύβος. Και ο αριθμός 6 JA+, δηλαδή zal,
ζάλ. Το ρήμα τριάζω ή τριάσσω ή τριάττω σημαίνει νικώ. Και τριαγμός σημαίνει
νίκη. Ζατριάζω σημαίνει υπερνικώ ή κατανικώ. Ακόμη γνωρίζουμε την λέξη
Τρισμέγιστος (τρεις φορές Μέγιστος) και η έκφραση «τρισί πάλαις» δηλώνει αυτόν
που νίκησε τρεις φορές, ο Τρινικητής. Συνεπώς με την λέξη Ζατρίκιον δηλώνεται η
πλήρης συντριβή του αντιπάλου. Και ο παίζω το Ζατρίκιον είναι ο αήττητος
νικητής. Το νικητήριο άθυρμα Ζατρίκιον ή Ζητρίκιον. Το ρήμα το βρίσκουμε στο
Μέγα Ετυμολογικόν ως εξής: Τριάσσειν = Το νικάν, από μεταφοράς των
παλαισταιστών, εν ταις τρισί πάλαις την νίκην καρπούμενον, και ατρίακτος, ο
αήττητος. Αυτό αναφέρεται και στο Λεξικό του ψευδο-Ζωναρά, γράμμα Τ, ως εξής:
Τριάσσω και τριάττω = το νικώ, εκ μεταφορά των παλαισταιστών, εν ταις τρισί
πάλαις την νίκην καρπούμενον, και ατρίακτος, ο αήττητος. Εδώ θα πρέπει να
τονιστεί ότι από το ζα- και ζη- βγαίνει και η λέξη ζάω (ζάω ή ζήω = ζω) = είμαι
στην ζωή, ζω, είμαι ζωντανός || ακμάζω, είμαι ακμαίος. Με αυτήν την λογική
Ζατρίκιον σημαίνει ακόμη και «ζω για να κινώ» ή διαβιώνω νικηφόρα». Θα μπορούσε
δηλαδή να είναι Ζατρίκιον και Ζητρίκιον. Ακόμη έχουμε τριάσσω ή τριάττω και
πεσσεία ή πεττεία.
ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟ ΖΑΤΡΙΚΙΟΝ
Η κοινή καταγωγή των επιτραπέζιων παιχνιδιών που στην αρχαία
Ελλάδα ονομάζονταν «πεττείες» είναι το «Πολυπολιτισμικό Σχέδιο για τα 50 χρόνια
από την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης» που έχει προταθεί στα 27 Κοινοβούλια και
στην ΕΕ και έχει γίνει αποδεκτό, στο σύνολό του, με πλήθος εγγράφων, από την
εποχή του Ντελόρ και του Σαντέρ, με γνωμοδοτήσεις:
1. «Σας συγχαρώ για το έργο σας, το οποίο παρέχει
προστιθέμενη αξία στα κοινά Ευρωπαϊκά μας ιδεώδη» Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
2. «Σας συγχαίρω για το σημαντικό έργο σας και ειδικότερα
σας συγχαίρω για το έργο του κ Ζώρζου το οποίο προάγει τον Ελληνικό και
Ευρωπαϊκό πολιτισμό» Επιτροπή Πολιτισμού και Παιδείας του Ευρωπαϊκού
Κοινοβουλίου.
Ποιος δεν γνωρίζει το Ζατρίκιον (Σκάκι) το οποίο παίζουν και
στις 27 χώρες της Ε.Ε. προσαρμόζοντας το με τον τοπικό εθνικό πολιτισμό της η
κάθε χώρας; Το Ζατρίκιον ως άθυρμα πεττείας είχε και τις τρις μορφές, δηλαδή
Ζατρίκιον με κυβείες, ζατρικίων με προκαθορισμένες κινήσεις κομματιών και τέλος
Ζατρίκιον με κυβείες και με προκαθορισμένες κινήσεις κομματιών.
Το ότι προϋπήρχαν τα αρχαία Ελληνικά αθύρματα είναι
αυτονόητο γιατί γνωρίζουμε τις εκστρατείες του Διονύσου και του Ηρακλή που
έγιναν χιλιάδες χρόνια πριν. Τα αθύρματα αναφέρονται στον Ησίοδο, την Σαπφώ,
τον Αλκαίο, τον Όμηρο, τους Ομηρικούς ύμνους που γράφτηκαν αιώνες πριν τα
περσικά ή ινδικά Ζατρίκια, τα οποία προφανώς είναι από εκείνες τις εκστρατείες.
Δεν είναι τυχαίο όπου θεοί και προστάτες των πεττειών είναι
η Αθηνά, ο Διόνυσος, ο Ερμής και ο Πάν. Η θεά της σοφίας και των αθυρμάτων
(παιχνιδιών) ήταν η Αθηνά η οποία ξεπήδησε από τον μυαλό του Διός ως σκέψη και
την βλέπουμε σε πλήθος παραστάσεων σε αρχαία αγγεία με επιτραπέζια αθύρματα
τύπου πεττείας ως επιβλέπον ή ως διαιτητής σε παρτίδες.
Μεγάλοι αρχαίοι αντιπαίζοντες (πεττευτές και κυβευτές) είναι
οι εξής: Παλαμήδης, Αχιλλέας, Αίας του Οιλέα, Εύβουλος, Άμφις, Αλέξιος,
Θερσίτης, Αίαντας ο Σαλαμίνιος, Πρωτεσίλαος, Πλάτων, Αλκιβιάδης, Περικλής,
Μεγαλέξανδρος και οι στρατιώτες του, Ξενοφών, Οδυσσέας και μνηστήρες Πηνελόπης
και τόσοι άλλοι.
Η λέξη Ζατρίκιον είναι ξεκάθαρα Αρχαιοελληνική και
ετυμολογικά προέρχεται από δύο λέξεις, το επιτακτικό μόριο «ζα-» και του
ρήματος τριάζω ή τριάσσω. Στο Βυζάντιο ονομαζόταν εκτός από το αρχαιοελληνικό
όνομα Ζατρίκιον χρησιμοποιούσαν και το όνομα σκάκους, το οποίο διασώθηκε για
αιώνες. Αναφέρεται π.χ. και από τον συγγραφέα Γρηγόριο Ξενόπουλο, ο οποίος σε
έργο του γράφει την έκφραση «παίξαμε τους σκάκους».
Στο Βυζάντιο το Ζατρίκιον ονομαζόταν και Κιόσα και σε
παράφραση Ζατριζάν, εξ ου πιθανόν και το Σαντράζ. Στα λατινικά scacco σημαίνει
τετράγωνη εικόνα. Αναφέρεται ότι το Ζατρίκιον διαχρονικά έχει υποστεί πλήθος
από παραλλαγές και αλλαγές και άλλαξε πολλά ονόματα όπως Ζατρίκιον,
Τσατουράνγκα, Τσατράνγκ, Σατράντζι και Σκάκι. Δεν διαφωνεί όμως κανείς ότι το
Τσατουράνγκα μετονομάστηκε σε Τσατράνγκ και στην συνέχεια σε Σατράντζι. Στην
Ασία έχουμε Ελέφαντες και βεζίρηδες και στην Ευρώπη ευγενείς αξιωματικοί και
βασίλισσες. Ενώ σε παραλλαγές υπάρχουν κανόνια, ελέπολις, πολυβόλα κ.λπ.
Στην Ευρώπη το σκάκι έγινε το αγαπημένο παιχνίδι των
βασιλιάδων, και υπήρξε και αιτία πολέμου ανάμεσα στην Αγγλία και τη Γαλλία, το
έτος 1061 μ.Χ., όταν κατά την διάρκεια μιας σκακιστικής παρτίδας ο Γάλλος
βασιλιάς χτύπησε στο κεφάλι με τη σκακιέρα τον Άγγλο βασιλιά.
Το 1196 μ.Χ. η καθολική εκκλησία απαγορεύει το σκάκι με την
απειλή ότι όποιος παίζει σκάκι δεν πάει στον παράδεισο με αιτιολογία ότι η
συνεχή παρατήρησή των κομματιών του Ζατρικίου ήταν ένα είδος ειδωλολατρίας.
Μετά από 3 αιώνες το Ζατρίκιον έγινε άθυρμα για όλους και με την στήριξη των
Εκκλησιών. Θα πρέπει να τονίζουμε ότι ισχυρός παίκτης Ζατρικίου ήταν και ο
γνωστός μας Γκρέκο.
Σύμφωνα με τον Αιγύπτιο ιερέα του ναού της Σαίδος, ο οποίος
μίλησε στο Σόλωνα, οι Έλληνες είναι αρχαιότεροι των Αιγυπτίων κατά χίλια έτη.
Σημαντικά είναι επίσης όσα λέει ο Σωκράτης στον Πλατωνικό διάλογο «Φαίδρος»,
όπου επιβεβαιώνεται ότι οι Αιγύπτιοι διδάχθηκαν το Ζατρίκιον από τους Μιλήσιους
Έλληνες, οι οποίοι έχτισαν την πόλη Ναύκρατις. Στο αρχαίο απόσπασμα υπάρχουν
δύο σημεία που δηλώνουν την πανάρχαια Ελληνική ύπαρξη του Ζατρικίου (Σκακιού)
από την εποχή των εκστρατειών του Διονύσου, του Ηρακλή και του Μεγαλέξανδρου.
Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι στο έργο του Θεόκριτου
αναφέρεται ότι «έπαιζαν το κοινολεκτικώς λεγόμενον ζατρίκιον. Εκείνοι γάρ όταν
πολλά ποιήσαντες ου δύναται ο έτερος νικήσαι τον ομοπαίκτορα, κινεί και τον από
γραμμής λίθον, ήγουν ούτο βασιλέα καλούμενον». Το σημείο αυτό είναι πολύ
σημαντικό διότι η έκφραση «κινεί και τον από γραμμής λίθον» (απονενοημένη κίνηση
κατά τους αρχαίους) είναι ξεκάθαρο ότι την αρχαία Ελλάδα ήταν όρος των
επιτραπέζιων αθυρμάτων τύπου πεττείας και σαφέστατα δηλωτικό ότι το Ζατρίκιον,
σήμερα Σκάκι, ήταν συνέχεια των αθυρμάτων Μικροί και Μεγάλοι Πεσσοί (κατά
τόπους πεσσοί), αρχαιοελληνική Πεττεία (με παραλλαγές), Δωδεκάγραμμο, Τάβλα,
Τρίγραμμο, Πεντάγραμμο κ.λπ.
Ακόμη η αναφορά «ούτο βασιλέα καλούμενον» δηλώνει το αρχαίο
Ελληνικό άθυρμα της Πεττείας, τύπου Ludus Latrunculi, που είχαν πάρει οι
ρωμαίοι από τους αρχαίους Έλληνες. Ήδη το 1525 ο Ιταλός Μάρκο Τζιρόλαμο Βίντα
δημοσιεύει ένα μεγάλο ποίημα στα Λατινικά αφιερωμένο στο σκάκι, ακριβέστερα σε
μια παρτίδα σκάκι του Απόλλωνα εναντίον του Ερμή, παρουσία των άλλων θεών του
Ολύμπου. Σε αυτό, προτείνει ονόματα κλασικής έμπνευσης για τα κομμάτια του
σκακιού.
Άλλωστε είναι γνωστό ότι το πρώτο στην ιστορία σκακιστικό
περιοδικό, που κυκλοφόρησε στο Παρίσι το 1836, είχε τον τίτλο Palamede
(Παλαμήδης). Απλά μερικές αποδείξεις ότι εκείνες τις εποχές γνώριζαν
περισσότερα για την Αρχαιοελληνική προέλευση του σκακιού, από ότι γνωρίζουμε
εμείς σήμερα. Συνεπώς το Ζατρίκιον έχει ιστορική διαδρομή χιλιάδων χιλιάδων
χρόνων.
ΠΗΓΗ: http://e-rodios.blogspot.gr/2010/09/blog-post_5996.html
