Γράφει ο Δημήτριος Περδετζόγλου,  Δρ. Φαρμακοποιός

Δημοσιεύθηκε (μεταξύ άλλων): 
Περιοδικό Φαρμακευτικά Χρονικά 13:10-13, 7-8/2006

  
«Πάσα τε επιστήμη χωριζομένη δικαιοσύνης και της άλλης αρετής πανουργία, ου σοφία φαίνεται» 
[Πλάτων, Μεν. 19 (226 Ε)]
«άνθρωπος γαρ εστίν, ούχ όστις απλώς χείρας και πόδας έχει ανθρώπου, ούδ’ εστί λογικός μόνον, αλλ΄ όστις ευσέβειαν και αρετήν μετά παρρησίας ασκεί»
(Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος, PG 46, 232).
«Και τι λείπει συνήθως από κείνους που φιλοδοξούν να παίξουν κάποιο σημαντικό ρόλο εις την κοινωνία, στα γράμματα, εις την επιστήμη, εις την πολιτική; Συνέπεια στους λόγους και στις πράξεις τους…» 
(Ε. Π. Παπανούτσος, «Πρακτική Φιλοσοφία». Εκδ. Δωδώνη. Αθήνα, 1979).
«Οι ‘πνευματικοί άνθρωποι’ είναι ουσιαστικά απόντες. Κανένας πόνος ευρύς, πνευματικός, δεν τους συγκλονίζει. Ζουν σαν αργυραμοιβοί του πνεύματος… νομίζουν πως ακόμη εξακολουθούν να φέρουν στο μέτωπό τους το ιερό σημάδι του πνεύματος»
(Κ. Ε. Τσιρόπουλος, «Αγωνιώδης θητεία», σελ. 156. Εκδ. των Φίλων. Αθήνα, 1964).
«Πνευματικός άνθρωπος που πιστεύει πως είναι ‘επαρκής καθ΄ εαυτόν’, είναι στείρος εγωϊστής και άγονος ομφαλοσκόπος. Ο αληθινός πνευματικός άνθρωπος, όχι μόνον στοχάζεται για τον εαυτό του και τους άλλους, μα και κάτι περισσότερο: δρά για τους άλλους… Σε τέτοιες ώρες κρίσεις δείχνει ο πνευματικός άνθρωπος αν είναι οδηγός ή οδηγούμενος, «όρθιος ή ορθούμενος» – αν στέκεται όρθιος μόνος του ή τον στήνουν όρθιο οι άλλοι».
(Μάριος Πλωρίτης, Εφημερίδα ‘Το Βήμα’, 12.5.1982).


Το παρόν άρθρο είναι μια επιγραμματική προσέγγιση στο ως άνω θέμα, που όμως φιλοδοξεί τον εγκεντρισμό της καλής και δημιουργικής ανησυχίας, δια την αρχήν της μετατροπής της προσωπικής, ενός εκάστου φιλοσοφικής αγριελαίου, ‘εις πλουτοποιόν καλλιέλαιον’.

Τα εις το παρόν διαλαμβανόμενα
είναι βεβαίως η εναγώνιος προσωπική και προσεκτική προσέγγιση του γράφοντος, αλλά εκπηγάζουν από την περιουσία και τον πνευματικόν κά
ματο ποικίλων διανοιών του παρελθόντος και του παρόντος, των οποίων οι περισπούδαστοι και τιμαλφέστεροι θησαυροί, καλούνται να γίνουν κτήμα και ενδιαίτημα ενός εκάστου εξ ημών και υμών.



File:CollageFisica.jpg
Ως Λειτουργοί, ανεξαρτήτως εργασίας, είμαστε (1) Επι-στήμονες; Έχουμε πλήρη συν-είδηση του βαθύτερου περιεχομένου της λέξεως αυτής; Είμαστε εν πρώτοις, κατ΄ αρχήν και κατ΄ αρχάς, Άν-θρωποι, φιλό-σοφοι της Επιστήμης μας, εραστές της Αλή-θειας και της Έρευνας; Η καθημερινή βιωτή και τύρβη του κόσμου τούτου, έχει επηρεάσει – αλλοιώσει την Φιλοσοφική ενατένιση της Επιστήμης μας; Είμαστε σίγουροι ότι έχουμε κάνει το χρέος, το καθήκον μας (2)

Το «εδιζησάμην εμεωυτόν» (=έσκαψα, έψαξα, ερεύνησα, βαθειά τον ίδιο τον εαυτό μου, την ίδια την δομή μου ως ανθρωπίνου όντος) του Εφεσίου Φίλου της Σοφίας Ηρακλείτου (3) και το «γνώθι σαυτόν» του Δελφικού παραγγέλματος της ιδιοφυούς Ελληνικής Φιλοσοφίας, ευρίσκουν επαρκή χώρο εντός του νοερού εργαστηρίου της σκέψεώς μας;
Καθ΄ εκάστην ημέραν, «εν παντί καιρώ και πάση ώρα», καλούμεθα να διακονήσουμε τον Άνθρωπο, συνδράμοντες στον μετριασμό του ποικίλου πόνου του, από την δικήν μας επαγγελματική θέση και ανθρώπινη θεώρηση. Είμαστε όμως σίγουροι ότι έχουμε εσωτερική, συνειδητή τοποθέτηση έναντι του πόνου; Τι είναι τελικώς, για έναν έκαστον εξ ημών, ο ανθρώπινος πόνος (4)

Ευκαιρία ίσως κάποιας φιλανθρωπίας, ιάσεως και συνδρομής του λίαν σεβαστού ανθρωπίνου προσώπου; Πνευματικός διδάσκαλος υπομονής, καλής αυτογνωσίας και βαθύτερης ανδρείας ενδοσκαφής; Μοναδική ευκαιρία βιοπορισμού ή/και πλουτισμού; Ή απλά ένα αναπόφευκτο, αδιάφορο και σύνηθες ανθρώπινο γεγονός;

Ζώντας εντός μιάς πλουραλιστικής κοινωνίας, σε περιβάλλον πολυπολιτισμικότητας, χρειάζεται ευρύτητα πνεύματος, πλούσια γνώση των ποικίλων και πολλών ηθών, εθίμων, ιδεών και παραδόσεων των ποικίλων και πολλών εθνοτήτων που εργάζονται και ζούν στην Ελλάδα, προς βαθύτερη άσκηση του λειτουργήματός μας και εντός και εκτός του ιερού χώρου της καθ΄ ημέραν εργασίας μας. Κατανοώντας την φιλοσοφία της ζωής των ανθρώπων, επι-κοινωνούμε μαζί τους και η εργασία μας γίνεται καλλίτερα.
Επιτραπήτω μοι, η παράθεση μερικών σκέψεων, βοηθητικών δια το θέμα μας, σχετικά με την σχέση Επιστήμης–Φιλοσοφίας-Θεολογίας και την σύνδεσή τους με το ανθρώπινο πρόσωπο (5).
Ο γράφων ταπεινώς φρονεί ότι η Επιστήμη (6) ασχολείται με την ενδελεχή, εντελεχή, επισταμένη και συστηματική μελέτη, έρευνα και ταξινόμηση της επιφάνειας του αισθητού, ορατού και απτού κόσμου (δηλαδή της αισθητής, ενδοκοσμικής, κτιστής, υλικής, και δια τούτο πεπερασμένης, σχετικής και απατηλής πραγματικότητας). 

Η Φιλοσοφία (7) ασχολείται με την μελέτη του κάτω μέρους της επιφάνειας και μέχρι ενός ορισμένου βάθους, ενώ η Θεολογία μελετά τα επέκεινα και βιώνει τον βαθύτατο Λόγο, ασχολούμενη με τα βάθη του επιστητού και την ερμηνεία αυτού.

Το Όν της Επιστήμης είναι γενικό, επειδή είναι η εξωτερικότητα. 

Το Όν της Φιλοσοφίας είναι ειδικό, επειδή είναι η εσωτερικότητα (8).
► η λέξη (9) ΑΛΗΘΕΙΑ (10), μεταξύ άλλων, σημαίνει:
1. ΑΛΗ+ΘΕΙΑ = η περιπλάνηση, η αναζήτηση του θεϊκού, η θεία περιπλάνηση
2. Α+ΛΗΘΗ = η έλλειψη λησμονιάς, η μη δυσκινησία και σκλήρυνση του νου (σαν τον λίθο), δηλαδή η άρνηση (Α στερητικό) σκλήρυνσης του νοός, άρα η εγρήγορση του νού
3. ΑΛ+Η+ΘΕΙΑ = η εμφανής (Η), θέαση-φανέρωση (ΘΕ), του νοητού Ηλίου επι της γαίας – γής (ΑΛ=ο νοητός ήλιος)


►η λέξη ΕΡΕΥΝΑ (11) σημαίνει (με αναγραμματισμό):
1. ΕΡΑΝ+ ΕΥ = έρωτας για το εύ (=καλό, αγαθό), το αυθεντικό
2. ΝΕΑ+ ΕΥΡ = νέα εύρεση, νέα και ιερή (Ε), ενεργειακή (Υ), ροή (Ρ) (του νοός προς την αλήθεια).

Ένας από τους ρόλους της Φιλοσοφίας είναι να δώσει μία εγκεφαλική απάντηση, να ερμηνεύσει το νόημα της παρουσίας του ανθρωπίνου προσωπικού όντος, εντός του κόσμου, εντός του φυσικού, του κοινωνικού «γίγνεσθαι» και εντός του υπαρκτικού οντολογικού «Είναι».
Η Ορθόδοξη πατερική διδασκαλία, ξεκινώντας από τον Άγιο Ισαάκ τον Σύρο (12), διακρίνει τρία είδη γνώσεως: την σωματική (η επιστημονική γνώση, “κάτω” ή “θύραθεν” παιδεία), την ψυχική και την πνευματική (“θεία” ή “άνω” γνώση). Η πρώτη αποκτάται μόνον με την διαρκή μελέτη και συνεχή έρευνα, η δεύτερη προέρχεται από την καθαρή και αγαθή εν Χριστώ πολιτεία και βιωτή, είναι δηλαδή ανώτερο πνευματικό έργο του σώφρονος ανθρώπου, ενώ η τρίτη είναι δώρο του Θεού, του Αγίου Πνεύματος. 

Μέθοδος της θείας σοφίας-γνώσεως είναι η καρδιακή κοινωνία του ανθρώπου με το Άκτιστο, η οποία συντελείται με την παρουσία της άκτιστης ενέργειας του Τριαδικού Θεού εντός της καρδιάς. Μέθοδος της ενδοκοσμικής σοφίας-γνώσεως είναι η Επιστήμη, η οποία λειτουργεί με την άσκηση της διανοητικής/λογικής δυνάμεως του ανθρώπου.
Το αληθές κάλλος, δεν έχει να κάνει με τον εξωτερικό άνθρωπο. Τα εξωτερικά, αντιπροσωπεύουν τον επιδερμικό, υλικό, φθαρτό, προσωρινό κάλλος του ανθρώπου, που συνοψίζεται στην ωραιότητα και στην αρμονία των εξωτερικών χαρακτηριστικών του. 

Αυτή η αρμονία πρέπει να συνάδει, απεικονίζει και δηλώνει την εσωτερική αρμονία του πνεύματος, του πλούσια φωταγωγημένου νοερού εργαστηρίου, να αναδεικνύει «καρδίαν καθαράν» και να διαφοροποιεί το έμβιο άτομο, απο το ζών πρόσωπο. 

Ο έλλογος Ζών Άνθρωπος, είναι πρόσωπο και όχι άτομο, είναι ο προικισμένος με ποικίλες δημιουργικές αρετές, είναι ο χαρίεις, είναι αυτός που τον χαρακτηρίζει η ωραιότητα, η πτερόεσσα γαλήνη και σωφροσύνη. Είναι ο πνευματικά πάγκαλος (13) , ο ζέων τω πνεύματι, ο σοφόνους, ο σοφοποιός, ο σοφόδωρος, ο σοφουργός. Αυτός που Ζει (14)

Είναι ο έχων «εν παντί καιρώ και πάση ώρα» την αρμονία της διακρίσεως και του μέτρου, την γνώση του «εύ πράττειν», την ορθή αναλογία λόγων και πράξεων, κατά το αρχαίο λόγιο:



«Μηδέν άγαν» [Χίλων ο Λακεδαιμόνιος (Διογένης ο Λαέρτιος Βίοι Φιλ. Ι, 41)],

«Μέτρω χρώ» [Πιττακός ο Μυτιληναίος (Ανθολογία Στοβαίου Γ, 79δ)],

«Έντεχνον δε το την μέσην εν άπασι τέμνειν» [Πλούταρχος (Ηθικά, 7β)] (15).
Για την εσωτερική αρμονία και το πνευματικό κάλλος, είς έκαστος των ανθρώπων της γαίας-γής (και δη ο Επι-στήμων), πρέπει να ενστερνισθεί και να βιώσει, εί δυνατόν ολιστικά, τον ενοποιό σύμπαντα αρμονικό λόγο της μητέρας φύσεως, δήλα-δη να συμπορεύεται αρμονικά η γνώση της τομής του ενός φύλλου του ενός δένδρου, με την άριστη γνώση του οικοσυστήματος που φιλοξενεί το δένδρο. 

Με άλλα λόγια, να διαφύγει απο τα ασφυκτικά δεσμά του ακαδημαϊκού «επίσταμαι» και να πορευθεί συνειδητά και με ευρύτητα σκέψεως, μέσω του «εν οίδα ότι ουδέν οίδα», εις την πέραν των φαινομένων άλλη πραγματικότητα, εις το φιλοσοφικό-θεολογικόν «γιγνώσκω» (αυτό άλλωστε δηλώνει και ο τίτλος PhD=Philosophy Doctor), στην αληθινή αυτογνωσία και γνώση των όντων, στην ετερογνωσία και Θεογνωσία, στο «ένδον σκάπτε», στην ανδρεία ενδοσκαφή



Ο δε αληθής Σοφός Άνθρωπος (κατά Πυθαγόρα, Σωκράτη και Πλάτωνα, στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει τοιούτος επι γής, παρά μόνον φιλόσοφος=φίλος της Σοφίας, αφού ο Θεός είναι ο μόνος Σοφός (16), είναι αυτός που έχει Πυθαγόρεια γνώση και αντίληψη, Απολλώνια αισθητική, Αριστοτελική λογική, Σωκρατική ευρύτητα πνεύματος, Χριστοκεντρική βιωτή. Έτι δε, πλήρη, συμμετρική και αρμονική την γνώση των ορατών τε και μη ορατών, των αισθητών και μη αισθητών, των υλικών και των πνευματικών, της έξωθεν και της έσωθεν Σοφίας, κάτι που μας δείχνει η ίδια η λέξη, αφού αυτή έχει δύο άξονες συμμετρίας, στο συμμετρικό γράμμα της Ελληνικής αλφαβήτας Φ:



Αυτογνωσία ή αυτεπίγνωση, σημαίνει την ακριβή γνώση των δυνατοτήτων του εαυτού μας, των ορίων του, της αντοχής του, των παθών, των αδυναμιών, των αρετών, των κλίσεων και των εφέσεών του. Η τιμία ενδοσκαφή θέλει γνώση, υπομονή, επιμονή, αυταπάρνηση, συμβουλή και φώτιση, για να μην καταντήσει αυταπάτη.



Και ασφαλώς ουδεμία σχέση έχει με την αυταρέσκεια, την αυτοκολακεία και τον αυτοθαυμασμό. Η διαρκής και κακή αιτιολόγηση του λίαν αγαπητού εαυτού μας, η θωπεία της ασθενείας του, η επώαση των παθών, φανερώνει λαθεμένη αγάπη του εαυτού μας.

Επειδή…
- Κάθε Επιστήμη ασχολείται με ένα τμήμα του επιστητού και δεν είναι δυνατό να παρουσιάσει την πραγματικότητα καθολικά. Εκεί αγνοείται ο άνθρωπος ως υπόσταση, διότι δεν εξετάζεται συναρτήσει της γνώσεως της φύσεως. Από την ανάγκη του καθορισμού της θέσεως του ανθρώπου εντός του πραγματικού, υπάρχει η Φιλοσοφία, που δια τούτο αναζητεί τις πρώτες αιτίες των όντων. Είναι η επιστήμη των αρχών.



- Η Επιστήμη αναφέρεται σε ορισμένα αντικείμενα ή φαινόμενα. Η Φιλοσοφία αναφέρεται στην ολότητα του είναι που αφορά τον Άνθρωπο που ευρίσκεται πέραν από κάθε νοητή αντικειμενικότητα, ακριβώς διότι είναι Άνθρωπος.



- Η Επιστήμη έχει χρησιμοθηρικό χαρακτήρα και συνήθως η δικαίωση της προέρχεται από την ωφέλεια που δίδει μια επιτυχημένη εφαρμογή της. Η Φιλοσοφία, που επικαλείται τις εσωτερικές δυνάμεις του ανθρώπου που τον ωθούν στον καθαρό στοχασμό, είναι μια ανιδιοτελής επιδίωξη, που δεν αξιολογείται με τα κριτήρια της χρησιμότητας.



- Η Επιστήμη εργάζεται αποδεικτικά και πολλές φορές καταφεύγει στην αναπαραγωγή των φαινομένων με το πείραμα. Η Φιλοσοφία είναι τρόπος γνώσεως διαστοχαστικός και κάθε φιλοσόφημα παραμένει ανεπανάληπτο.



- Η Επιστήμη έχει δόγματα και στηρίζεται στην αρχή της αιτιότητας, ενώ για την Φιλοσοφία, ουδεμία γνώση είναι ακαταμάχητη για την αλήθειά της.
Για όλους αυτούς τους λόγους…

«Η επιστήμη δεν είναι το παν, αλλά η επιστήμη είναι πολύ όμορφη» (Robert Oppenheimer, 1904-1967). 

Έτσι χρειάζεται να είμεθα μεν Επιστήμονες, αλλά ταυτόχρονα και αληθείς Φιλόσοφοι, ετυμολογούντες πάσαν αντιληπτή έννοια, ποιούντες όχι μόνον το τυπικό, επιδερμικό, κερδοφόρο, αλλά καλλιεργούντες πάντοτε και πρώτιστα την εσώτερη καλή ανησυχία, την γνώση της θύραθεν παιδείας και γραμματείας, ποιούντες εαυτούς έλλογα Πρόσωπα και όχι απλά άτομα-βιολογικές υπάρξεις.



Άς μην ξεχνάμε ότι η ιερή γνώση, προϋποθέτει ψυχική καθαρότητα («Αγνεία δ΄ εστί φρονείν όσια») (17). Ελάχιστοι όμως ευρίσκονται εντός του ευλογημένου Γνωσιολογικού Λειμώνος, αφού τα ιερά πράγματα αποκαλύπτονται μόνον σε ιερούς ανθρώπους (Ιπποκράτης, Νόμος V).



Έρρωσθε.



———————————————————————————————-
(1) Ενεστώς διαρκείας

(2) «Έπραξα πολλά. Δεν έπραξα το Ένα» (Κωνσταντίνος Τσάτσος, Η Ζωή σε απόσταση, 34).

(3) Diels, Β, 101

(4) Σωματικά πονούν οι άνθρωποι από αρρώστιες, κακουχίες, πείνα. Ψυχολογικά πονούν από ανεργία και πείνα, φτώχεια, κατατρεγμούς, συκοφαντίες, έλλειψη αγάπης και μη ανταπόκριση στην προσφερόμενη σε άλλα προσφιλή πρόσωπα αγάπη, ανεκπλήρωτες επιθυμίες, ασθένειες και θανάτους προσφιλών ανθρώπων και άλλα αίτια. Πνευματικά πονούν όσοι αγαπούν τον Θεό και τον άνθρωπο και όμως βλέπουν ότι με τις ποικίλες ενέργειές τους, λυπούν και τον Θεό και προσβάλλουν την εικόνα του Θεού, τον Άνθρωπο.

(5) Πρόσ-ωπο [προς+ωψ(=όμμα, οφθαλμός, πρόσωπον, όψις)] ο οφθαλμός, η όψη που στρέφεται ‘προς’.

(6) Ο πλατωνικός ορισμός της Επιστήμης είναι: «την μεν μετά λόγου αληθή δόξαν επιστήμην είναι, την δε άλογον εκτός επιστήμης» (Θεαίτητος 201 c/d) και «δόξαν αληθή μετά λόγου επιστήμην είναι» (Θεαίτητος 202 c).

(7) Δεν υπάρχει ενιαίος ορισμός (=περιορισμός) της Φιλοσοφίας. Έτσι ο Πλάτων όρισε ότι φιλοσοφία είναι η γνώσις του αεί όντως όντος, ο Αριστοτέλης ότι είναι η έρευνα περί των αιτίων και των αρχών των όντων, οι Στωϊκοί ότι αντικείμενο, σκοπός, και λόγος της φιλοσοφίας είναι η θεωρητική και πρακτική αρετή, οι Επικούρειοι, ότι αφετηρία άμα και τέλος αυτής είναι η δια της λογικής, πρόσκτησις της ικανότητας προς ευδαιμονίαν. Εκ των νεοτέρων φιλοσόφων, ο Καντ θεωρεί αυτήν ως έλλογον συσχέτισιν και συναρμογήν πάσης γνώσεως προς τους σκοπούς του ανθρωπίνου λόγου, ο Έγελος χαρακτηρίζει αυτήν ως επιστήμην του εαυτόν νοούντος λόγου. Σύμφωνα με τον Καθηγητή Χ. Ανδρούτσο, «ο επιστημονικός ορισμός της φιλοσοφίας είναι αδύνατος, γιατί οι φιλόσοφοι ως σήμερα την παραδέχονται άλλοι διαφορετικά, αποδίδοντας λίγη σημασία σε αυτό, και άλλοι σε άλλο, από τα μέρη που την αποτελούν».

(8) Ι. Μ. Μποχένσκι, «Ιστορία της Ευρωπαϊκής Φιλοσοφίας»., σελ. 19. Εκδ. Δωδώνη. Αθήνα 1985.

(9) Σύμφωνα με τους επτά κανόνες αναγραμματισμού, του δια-λόγου “Κρατύλος” του Πλάτωνος.

(10) «Ετεή δε ουδέν ίδμεν, εν βυθώ γαρ η αλήθεια» (=στην πραγματικότητα, δεν γνωρίζουμε τίποτα, διότι η αλήθεια κρύβεται βαθειά σε όλα τα πράγματα). (Δημόκριτος – Ανθολογία Στοβαίου).

(11) «Χρη γάρ ευ μάλα πολλών ίστορας φιλοσόφους άνδρας είναι» (= πρέπει οι άνθρωποι που αγαπούν την σοφία να είναι ερευνητές πολλών πραγμάτων).

(12) «Οι ασκητικοί λόγοι Αββά Ισαάκ του Σύρου», εκδ. «Απόστολος Βαρνάβας», Αθήνα, σελ. 221-233.

(13) Πάν+καλ-ός (=ο θερμός, αυτός που κινείται και συν-κινείται ποιοτικά και έλλογα)

(14) Ζ=Σ (=κινείται) + (=και) Δ(=δημιουργεί έλλογα)

(15) Σχετικές γνώμες περί της σπουδαιότητας του μέτρου δια-νοήσεως και ευπραξίας, διατύπωσαν πλείστοι Σοφοί της Κλασσικής Ελλάδας, όπως οι Κλεόβουλος, Πυθαγόρας, Αριστοτέλης, Ησίοδος, Φωκυλίδης, Δημόκριτος, Θέογνις, Αισχύλος, κλπ.

(16)Το κύριο χαρακτηριστικό της φιλοσοφικής σκέψεως είναι ασφαλώς η ζήτηση της αλήθειας και όχι η κατοχή της, διότι κατά τον Πλάτωνα, η σοφία είναι χαρακτηριστικό των θεών. «Φιλοσοφία», λέει ο Καρλ Γιάσπερς, «σημαίνει το να βρίσκεσαι καθ’ οδόν» παρά τους δογματισμούς που διατυπώθηκαν κατά καιρούς, γιατί κάθε απάντηση στο βάθος της είναι ένα περισσότερο πολύπλοκο και αδυσώπητο ερώτημα.

(17) Επίγραμμα προ του Ασκληπιείου της Επιδαύρου.
[ΑΣΚΛΗ-ΠΙΟΣ = ποιεί τα ασκέλη ήπια, δήλα-δη τα καταβεβλημένα, σκληρά μέλη, πάθη-ασθένειες, δια της θεραπείας, τα ποιεί ήπια
ΕΠΙ-Δ-ΑΥΡΟΣ =δρά επι της αύρας (επι του αιθερικού πεδίου;)].